Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng cạnh tranh gay gắt, các doanh nghiệp xây lắp tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức như suy thoái kinh tế, thị trường bất động sản đóng băng và cạnh tranh từ cả doanh nghiệp trong nước lẫn nước ngoài. Công ty cổ phần Lilama 69-3, một doanh nghiệp xây lắp có lịch sử phát triển lâu dài, cũng không nằm ngoài xu thế này. Theo số liệu thu thập từ năm 2013 đến 2015, công ty gặp khó khăn trong việc kiểm soát chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp do đặc thù ngành nghề với sản phẩm có giá trị lớn, kết cấu phức tạp và thời gian thi công kéo dài.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hóa lý luận về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp, phân tích thực trạng công tác kế toán chi phí tại Lilama 69-3, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, hạ giá thành sản phẩm và tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại Công ty cổ phần Lilama 69-3, địa chỉ tại Hải Dương, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2013-2015.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho nhà quản trị doanh nghiệp, giúp kiểm soát chi phí, xác định lợi nhuận và xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp. Đồng thời, việc hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp góp phần tiết kiệm tài nguyên, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các chuẩn mực kế toán Việt Nam như VAS 01 (Chuẩn mực chung), VAS 02 (Hàng tồn kho), VAS 03 và VAS 04 (Tài sản cố định), VAS 15 (Hợp đồng xây dựng) và VAS 16 (Chi phí đi vay). Các lý thuyết trọng tâm bao gồm:

  • Khái niệm chi phí sản xuất xây lắp: Bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung. Chi phí này được phân loại theo nội dung kinh tế, khoản mục tính giá thành và khả năng quy nạp vào đối tượng kế toán chi phí.
  • Giá thành sản phẩm xây lắp: Được phân loại thành giá thành dự toán, giá thành kế hoạch và giá thành thực tế, phản ánh toàn bộ chi phí phát sinh để hoàn thành công trình hoặc hạng mục công trình.
  • Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: Chi phí sản xuất dở dang đầu kỳ cộng chi phí phát sinh trong kỳ trừ chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ tạo thành giá thành sản phẩm xây lắp hoàn thành.
  • Phương pháp tập hợp chi phí: Bao gồm phương pháp tập hợp trực tiếp và phương pháp phân bổ gián tiếp, áp dụng tùy theo tính chất chi phí và đối tượng kế toán.
  • Phương pháp tính giá thành: Phương pháp tính giá thành trực tiếp, theo định mức, theo đơn đặt hàng và các phương pháp kết hợp khác phù hợp với đặc thù sản xuất xây lắp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu gồm Ban lãnh đạo, Kế toán trưởng, nhân viên phòng Tài chính Kế toán, phòng Vật tư, phòng Quản lý máy và các tổ đội sản xuất tại Công ty cổ phần Lilama 69-3.

  • Thu thập dữ liệu: Phỏng vấn trực tiếp, khảo sát thực tế công tác kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm trong các năm 2013-2015, quan sát hoạt động sản xuất và luân chuyển chứng từ kế toán.
  • Phân tích dữ liệu: Tổng hợp số liệu chi phí, so sánh biến động chi phí qua các năm, đánh giá thực trạng kế toán chi phí và giá thành sản phẩm, xác định ưu điểm và hạn chế.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2017, tập trung phân tích dữ liệu ba năm trước đó để đảm bảo tính chính xác và kịp thời của thông tin.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán chi phí sản xuất: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi phí sản xuất, trung bình khoảng 60-65%. Chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sử dụng máy thi công lần lượt chiếm khoảng 15-20% và 10-12%. Chi phí sản xuất chung chiếm khoảng 8-10%. Sự phân bổ chi phí chưa hoàn toàn hợp lý, dẫn đến sai lệch trong tính giá thành sản phẩm.

  2. Phương pháp tập hợp chi phí: Công ty áp dụng kết hợp phương pháp tập hợp trực tiếp và phân bổ gián tiếp. Tuy nhiên, việc phân bổ chi phí gián tiếp còn thiếu chính xác do tiêu thức phân bổ chưa phù hợp với đặc thù từng công trình, gây khó khăn trong kiểm soát chi phí.

  3. Tính giá thành sản phẩm: Công ty chủ yếu sử dụng phương pháp tính giá thành trực tiếp theo từng công trình hoặc hạng mục công trình. Kỳ tính giá thành thường trùng với kỳ nghiệm thu bàn giao công trình, phù hợp với đặc điểm thi công xây lắp. Tuy nhiên, việc đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ còn chưa chính xác, ảnh hưởng đến tính trung thực của giá thành thực tế.

  4. Ảnh hưởng của hình thức giao khoán: Việc giao khoán sản phẩm xây lắp cho các đội thi công giúp tăng tính chủ động và sáng tạo, nhưng cũng làm phát sinh khó khăn trong việc kiểm soát chi phí và hạch toán kế toán do bộ máy kế toán chưa được tổ chức đồng bộ tại các đơn vị nhận khoán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ đặc thù ngành xây lắp với sản phẩm đơn chiếc, địa điểm thi công thay đổi liên tục và thời gian thi công kéo dài. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành xây lắp cho thấy các doanh nghiệp khác cũng gặp khó khăn tương tự trong việc phân bổ chi phí gián tiếp và đánh giá sản phẩm dở dang.

Việc áp dụng chuẩn mực kế toán Việt Nam đã giúp công ty có khung pháp lý rõ ràng để ghi nhận chi phí và tính giá thành, nhưng cần linh hoạt điều chỉnh phương pháp phân bổ và đánh giá để phù hợp với thực tế sản xuất. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng chi phí theo yếu tố và bảng so sánh giá thành dự toán, kế hoạch và thực tế qua các năm để minh họa hiệu quả quản lý chi phí.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác tập hợp và luân chuyển chứng từ kế toán: Áp dụng hệ thống quản lý chứng từ điện tử để giảm thiểu sai sót và chậm trễ trong luân chuyển, nâng cao tính chính xác và kịp thời của dữ liệu chi phí. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Tài chính Kế toán phối hợp với phòng Công nghệ thông tin.

  2. Cải tiến phương pháp phân bổ chi phí gián tiếp: Xây dựng tiêu thức phân bổ phù hợp với đặc thù từng công trình, ví dụ phân bổ chi phí sản xuất chung theo giờ công thực tế hoặc khối lượng công việc hoàn thành. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo và phòng Kế toán quản trị.

  3. Nâng cao chất lượng đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ: Tăng cường phối hợp giữa bộ phận kỹ thuật và kế toán để xác định mức độ hoàn thành chính xác, áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ và sử dụng phần mềm quản lý dự án. Thời gian thực hiện: 9 tháng; Chủ thể: Phòng Kế toán và phòng Kỹ thuật.

  4. Tổ chức bộ máy kế toán tại các đơn vị nhận khoán: Thiết lập bộ máy kế toán riêng tại các đội thi công nhận khoán để theo dõi chi phí trực tiếp, đảm bảo tính minh bạch và kiểm soát tốt hơn. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Tổ chức nhân sự.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp xây lắp: Giúp hiểu rõ cơ chế quản lý chi phí và tính giá thành sản phẩm, từ đó đưa ra quyết định chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  2. Kế toán trưởng và nhân viên kế toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các chuẩn mực kế toán áp dụng trong ngành xây lắp, phương pháp tập hợp chi phí và tính giá thành phù hợp với đặc thù doanh nghiệp.

  3. Chuyên gia tư vấn tài chính và kiểm toán: Hỗ trợ đánh giá và tư vấn hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí, kiểm soát chi phí và báo cáo tài chính trong các doanh nghiệp xây lắp.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn quý giá về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong ngành xây lắp, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kế toán chi phí sản xuất lại quan trọng trong doanh nghiệp xây lắp?
    Kế toán chi phí sản xuất giúp doanh nghiệp xác định đúng, đủ chi phí phát sinh, từ đó tính giá thành sản phẩm chính xác, làm cơ sở xác định lợi nhuận và xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả. Ví dụ, việc kiểm soát chi phí nguyên vật liệu giúp giảm lãng phí và hạ giá thành sản phẩm.

  2. Phương pháp tính giá thành nào phù hợp nhất với doanh nghiệp xây lắp?
    Phương pháp tính giá thành trực tiếp theo từng công trình hoặc hạng mục công trình được sử dụng phổ biến do tính đơn chiếc và đặc thù thi công. Tuy nhiên, doanh nghiệp có thể kết hợp với phương pháp định mức để kiểm soát chi phí tốt hơn.

  3. Làm thế nào để đánh giá sản phẩm dở dang chính xác?
    Cần phối hợp chặt chẽ giữa bộ phận kỹ thuật và kế toán để xác định mức độ hoàn thành dựa trên khối lượng xây lắp và tiêu chuẩn kỹ thuật, đồng thời tổ chức kiểm kê định kỳ và sử dụng phần mềm quản lý dự án để theo dõi tiến độ.

  4. Giao khoán sản phẩm xây lắp có ưu điểm và hạn chế gì?
    Giao khoán giúp tăng tính chủ động, sáng tạo và nâng cao hiệu quả thi công. Tuy nhiên, nếu không tổ chức bộ máy kế toán riêng tại đơn vị nhận khoán sẽ gây khó khăn trong kiểm soát chi phí và hạch toán kế toán.

  5. Các chuẩn mực kế toán nào áp dụng cho kế toán chi phí xây lắp?
    Các chuẩn mực chính gồm VAS 01 (Chuẩn mực chung), VAS 02 (Hàng tồn kho), VAS 03 và VAS 04 (Tài sản cố định), VAS 15 (Hợp đồng xây dựng) và VAS 16 (Chi phí đi vay), giúp doanh nghiệp ghi nhận và phân bổ chi phí đúng quy định.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận cơ bản về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp, làm rõ đặc thù ngành xây lắp ảnh hưởng đến công tác kế toán.
  • Phân tích thực trạng tại Công ty cổ phần Lilama 69-3 cho thấy chi phí nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn, phương pháp phân bổ chi phí còn hạn chế và đánh giá sản phẩm dở dang chưa chính xác.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác tập hợp chứng từ, cải tiến phân bổ chi phí, nâng cao đánh giá sản phẩm dở dang và tổ chức bộ máy kế toán tại đơn vị nhận khoán.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, hạ giá thành sản phẩm và tăng sức cạnh tranh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng giải pháp trong vòng 6-12 tháng, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp; kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và lãnh đạo công ty để đảm bảo thành công.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và phát triển bền vững doanh nghiệp xây lắp của bạn!