Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội vùng núi cao, việc huy động tiền gửi tiết kiệm qua tổ tiết kiệm và vay vốn (TK&VV) tại Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn vốn cho các đối tượng chính sách, góp phần giảm nghèo và thúc đẩy phát triển bền vững. Tỷ lệ hộ nghèo tại huyện Quản Bạ hiện chiếm trên 54% theo tiêu chí nghèo đa chiều, cho thấy nhu cầu về vốn vay ưu đãi và tiết kiệm là rất lớn. Giai đoạn nghiên cứu từ 2019 đến 2021 cho thấy hoạt động huy động tiền gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV tại Phòng giao dịch NHCSXH huyện Quản Bạ còn nhiều hạn chế, như tốc độ tăng trưởng vốn huy động giảm và không hoàn thành kế hoạch trong hai năm liên tiếp, ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn vốn tín dụng chính sách.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về huy động tiền gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV, phân tích thực trạng tại Phòng giao dịch NHCSXH huyện Quản Bạ và đề xuất các giải pháp đẩy mạnh huy động vốn đến năm 2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang và phạm vi thời gian tập trung vào giai đoạn 2019-2021. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả huy động vốn, góp phần tăng nguồn vốn cho vay ưu đãi, hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện đời sống người nghèo và các đối tượng chính sách khác.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về ngân hàng chính sách xã hội và mô hình tổ tiết kiệm và vay vốn (TK&VV). Ngân hàng chính sách xã hội được định nghĩa là tổ chức tín dụng thuộc Nhà nước, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, phục vụ các đối tượng chính sách ưu tiên nhằm giảm nghèo và đảm bảo an sinh xã hội. Mô hình tổ TK&VV là tổ chức tự quản gồm các thành viên có hoàn cảnh kinh tế tương đồng, hoạt động trên nguyên tắc tự nguyện, đoàn kết, tương trợ và minh bạch, nhằm huy động tiền gửi tiết kiệm và cho vay vốn hiệu quả.
Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng gồm: tiền gửi tiết kiệm (savings deposit), huy động vốn (capital mobilization) và tổ tiết kiệm và vay vốn (TK&VV). Tiền gửi tiết kiệm được hiểu là khoản tiền người gửi gửi tại NHCSXH với nguyên tắc hoàn trả đầy đủ gốc và lãi theo thỏa thuận. Huy động vốn là hoạt động thu hút nguồn vốn từ các chủ thể nhằm đảm bảo hoạt động ngân hàng hiệu quả. Tổ TK&VV là tổ chức do các tổ chức chính trị - xã hội hoặc cộng đồng dân cư thành lập, hoạt động theo quy chế và nguyên tắc tập thể, nhằm tạo điều kiện cho các thành viên tiếp cận dịch vụ tài chính.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 200 tổ viên tổ TK&VV và 50 cán bộ hội đoàn thể nhận ủy thác tại Phòng giao dịch NHCSXH huyện Quản Bạ. Số liệu thứ cấp bao gồm các báo cáo, tài liệu, giáo trình, tạp chí chuyên ngành liên quan đến hoạt động huy động tiền gửi tiết kiệm và tín dụng chính sách.
Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, phân tích định lượng và định tính, so sánh các chỉ tiêu huy động tiền gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV trong giai đoạn 2019-2021. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho kết quả nghiên cứu. Phân tích tập trung vào các chỉ tiêu định lượng như tỷ lệ thành viên gửi tiết kiệm, tốc độ tăng trưởng vốn huy động, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch huy động; đồng thời đánh giá các chỉ tiêu định tính như chất lượng sinh hoạt tổ, mức độ minh bạch và hiệu quả quản lý tổ TK&VV.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ lệ thành viên gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV đạt khoảng 70-75% trong giai đoạn 2019-2021, cho thấy mức độ tham gia tương đối cao nhưng vẫn còn tiềm năng để nâng cao hơn nữa.
Tốc độ tăng trưởng huy động tiền gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV giảm từ 110% năm 2019 xuống còn khoảng 95% năm 2021, phản ánh sự ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch Covid-19 và các khó khăn kinh tế tại địa phương.
Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch huy động tiền gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV chỉ đạt khoảng 85% trong hai năm 2020 và 2021, cho thấy Phòng giao dịch NHCSXH huyện Quản Bạ chưa đạt được mục tiêu đề ra, ảnh hưởng đến nguồn vốn cho vay ưu đãi.
Chất lượng sinh hoạt tổ TK&VV còn hạn chế, với tỷ lệ tổ viên tham dự sinh hoạt đầy đủ chỉ đạt khoảng 60%, ảnh hưởng đến hiệu quả huy động và quản lý vốn.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm điều kiện kinh tế khó khăn của huyện miền núi Quản Bạ, ảnh hưởng của thiên tai và dịch bệnh, cũng như hạn chế về năng lực quản lý và tuyên truyền của cán bộ ngân hàng và tổ trưởng tổ TK&VV. So với các chi nhánh NHCSXH tại các địa phương khác như Điện Biên và Đồng Phú, nơi tỷ lệ hoàn thành kế hoạch huy động tiền gửi tiết kiệm đạt trên 100%, Phòng giao dịch huyện Quản Bạ còn nhiều dư địa để cải thiện.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện tốc độ tăng trưởng vốn huy động qua các năm, bảng so sánh tỷ lệ hoàn thành kế hoạch huy động giữa các địa phương, và biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tham gia sinh hoạt tổ TK&VV. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc nâng cao năng lực tổ trưởng, tăng cường phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội và đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức của tổ viên về tiết kiệm và trả nợ đúng hạn.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ và kỹ năng cho tổ trưởng tổ TK&VV nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, thu hút và vận động tổ viên gửi tiết kiệm. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Phòng giao dịch NHCSXH huyện Quản Bạ phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội.
Hoàn thiện chính sách thù lao, khen thưởng cho Ban quản lý tổ TK&VV để khuyến khích sự gắn bó và nâng cao trách nhiệm trong công tác huy động vốn. Thời gian thực hiện: 2023. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo NHCSXH tỉnh Hà Giang và Phòng giao dịch huyện.
Tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa các ban ngành, tổ chức chính trị - xã hội và chính quyền địa phương trong công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia gửi tiết kiệm và sử dụng vốn vay đúng mục đích. Thời gian thực hiện: liên tục đến năm 2025. Chủ thể thực hiện: Phòng giao dịch NHCSXH, UBND huyện, các tổ chức hội đoàn thể.
Củng cố và hoàn thiện tổ TK&VV, nâng cao tính cộng đồng và tương trợ giữa các thành viên nhằm tạo sự tin tưởng và thúc đẩy thói quen tiết kiệm. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý tổ TK&VV, Phòng giao dịch NHCSXH.
Đẩy mạnh tuyên truyền về sản phẩm tiền gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV và các lợi ích thiết thực để nâng cao nhận thức và thu hút thêm tổ viên mới. Thời gian thực hiện: 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Phòng giao dịch NHCSXH, các tổ chức chính trị - xã hội.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý và nhân viên Ngân hàng Chính sách xã hội: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác huy động vốn, cải thiện quy trình quản lý tổ TK&VV và phát triển sản phẩm tiền gửi tiết kiệm phù hợp với đặc thù địa phương.
Các tổ chức chính trị - xã hội nhận ủy thác cho vay: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong việc phối hợp với NHCSXH, nâng cao năng lực quản lý tổ TK&VV và vận động người dân tham gia tiết kiệm.
Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình huy động vốn qua tổ TK&VV, các chỉ tiêu đánh giá và giải pháp thực tiễn tại vùng miền núi khó khăn.
Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ, phối hợp với NHCSXH trong công tác giảm nghèo, phát triển kinh tế xã hội vùng sâu, vùng xa.
Câu hỏi thường gặp
Tổ tiết kiệm và vay vốn (TK&VV) là gì?
Tổ TK&VV là tổ chức tự quản gồm các thành viên có hoàn cảnh kinh tế tương đồng, hoạt động trên nguyên tắc tự nguyện, đoàn kết và tương trợ nhằm huy động tiền gửi tiết kiệm và cho vay vốn. Ví dụ, tại huyện Quản Bạ, các tổ TK&VV giúp người nghèo tiếp cận vốn vay ưu đãi và thực hành tiết kiệm.Tại sao huy động tiền gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV lại quan trọng?
Hoạt động này giúp NHCSXH có nguồn vốn ổn định để cho vay các đối tượng chính sách, đồng thời tạo thói quen tiết kiệm cho người dân. Theo báo cáo, tỷ lệ thành viên gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV tại Quản Bạ đạt khoảng 70-75%, góp phần nâng cao hiệu quả tín dụng chính sách.Những khó khăn chính trong huy động tiền gửi tiết kiệm tại huyện Quản Bạ là gì?
Bao gồm điều kiện kinh tế khó khăn, ảnh hưởng của dịch bệnh, hạn chế về năng lực quản lý tổ TK&VV và công tác tuyên truyền chưa hiệu quả. Điều này dẫn đến tốc độ tăng trưởng vốn huy động giảm và không hoàn thành kế hoạch trong hai năm gần đây.Các giải pháp nào được đề xuất để cải thiện hoạt động huy động vốn?
Tăng cường đào tạo tổ trưởng tổ TK&VV, hoàn thiện chính sách thù lao, phối hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị - xã hội, củng cố tổ TK&VV và đẩy mạnh tuyên truyền về sản phẩm tiền gửi tiết kiệm. Các giải pháp này nhằm nâng cao nhận thức và hiệu quả huy động vốn.Làm thế nào để người dân có thể gửi tiền tiết kiệm qua tổ TK&VV?
Người dân có thể gửi tiền trực tiếp cho tổ trưởng tổ TK&VV tại địa phương hoặc tại điểm giao dịch xã theo ngày giao dịch cố định. Tiền gửi được ghi chép minh bạch và người gửi có thể rút tiền hoặc chuyển khoản theo quy định của NHCSXH.
Kết luận
- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng huy động tiền gửi tiết kiệm qua tổ TK&VV tại Phòng giao dịch NHCSXH huyện Quản Bạ giai đoạn 2019-2021.
- Phát hiện tỷ lệ thành viên gửi tiết kiệm đạt khoảng 70-75%, nhưng tốc độ tăng trưởng vốn và tỷ lệ hoàn thành kế hoạch còn thấp, ảnh hưởng đến nguồn vốn cho vay ưu đãi.
- Đề xuất các giải pháp thiết thực như đào tạo tổ trưởng, hoàn thiện chính sách thù lao, tăng cường phối hợp và tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả huy động vốn đến năm 2025.
- Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế xã hội vùng núi, góp phần giảm nghèo và nâng cao đời sống người dân.
- Khuyến nghị các cơ quan liên quan triển khai đồng bộ các giải pháp và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi để nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng chính sách xã hội.
Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho tổ trưởng tổ TK&VV và xây dựng kế hoạch tuyên truyền đồng bộ tại địa phương nhằm đạt mục tiêu huy động vốn đề ra. Các cán bộ, nhà quản lý và tổ chức chính trị - xã hội được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác tín dụng chính sách.