Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2019-2021. Đến năm 2020, huyện có 21/28 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 75% tổng số xã, tuy nhiên mới chỉ hoàn thành 3/9 tiêu chí của huyện NTM. Để hoàn thành mục tiêu cán đích NTM vào năm 2024, huyện cần huy động nguồn lực tài chính khoảng 724,236 tỷ đồng. Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM tại Đại Từ, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực trong giai đoạn tiếp theo.

Mục tiêu nghiên cứu gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về huy động và sử dụng nguồn lực cộng đồng, khảo sát thực trạng huy động nguồn lực trong 3 năm 2019-2021, phân tích các yếu tố tác động và đề xuất giải pháp phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 3 nhóm nguồn lực chính: đất đai, nhân lực và tài chính, tại 3 xã Tiên Hội, An Khánh và Yên Lãng. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện chính sách địa phương mà còn làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu phát triển nông thôn khác.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về huy động nguồn lực cộng đồng và phát triển nông thôn mới. Khái niệm nông thôn mới được hiểu là sự phát triển tổng thể về kinh tế - xã hội, chính trị, an ninh quốc phòng với các nội dung như xây dựng kết cấu hạ tầng hiện đại, chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng hàng hóa, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần người dân. Nguồn lực cộng đồng bao gồm tài nguyên thiên nhiên, tài sản vật chất, nguồn nhân lực, tài sản xã hội và tài chính.

Lý thuyết huy động nguồn lực nhấn mạnh tiến trình thu hút các nguồn lực từ cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp và ngân sách nhà nước nhằm phát triển kinh tế xã hội. Các nguyên tắc huy động bao gồm huy động nguồn lực địa phương, doanh nghiệp và các ban ngành, với phương pháp huy động nhân lực, vật lực và tài chính. Nghiên cứu cũng áp dụng mô hình phân tích SWOT để đánh giá thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức trong huy động nguồn lực cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu gồm số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo, văn bản liên quan đến chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2019-2021 và số liệu sơ cấp thu thập đầu năm 2021 từ 135 hộ dân tại 3 xã nghiên cứu. Mẫu điều tra được chọn ngẫu nhiên theo công thức Slovin nhằm đảm bảo độ chính xác, với 45 hộ/xã, tổng cộng 135 hộ. Ngoài ra, phỏng vấn 51 cán bộ xã, thôn và đại diện các đoàn thể chính trị nhằm thu thập thông tin đa chiều.

Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả để tóm tắt số liệu, thống kê so sánh để đánh giá sự đóng góp của các nguồn lực, phương pháp chuyên gia để kiểm chứng kết quả và phương pháp tổng hợp tài liệu. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel, sử dụng thang đo Likert để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chính sách đến cộng đồng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng: Giai đoạn 2019-2021, huyện Đại Từ đã huy động được nguồn lực tài chính, vật chất và nhân lực đáng kể cho xây dựng NTM. Cụ thể, đầu tư xây dựng, cải tạo 178 km đường giao thông nông thôn với kinh phí 125 tỷ đồng, cải tạo hệ thống thủy lợi với 39 tỷ đồng, xây dựng và nâng cấp hơn 50 công trình trường học và 60 công trình nhà văn hóa. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 98,15%, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 2,67%.

  2. Kết quả xây dựng các tiêu chí NTM: Đến cuối năm 2020, 21/28 xã đạt chuẩn NTM, bình quân đạt 17,52 tiêu chí/xã. Huyện đạt 3/9 tiêu chí cấp huyện gồm thủy lợi, điện và chỉ đạo xây dựng NTM. Tuy nhiên, 6 tiêu chí còn lại như quy hoạch, giao thông, y tế, văn hóa, sản xuất và môi trường chưa đạt, gây khó khăn cho tiến độ chung.

  3. Đánh giá nhận thức và sự tham gia của cộng đồng: Người dân và cán bộ xã, thôn có nhận thức tích cực về chương trình xây dựng NTM, tuy nhiên mức độ tham gia đóng góp nguồn lực còn hạn chế do thu nhập bình quân đầu người chưa đồng đều, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và một số xã thuộc vùng khó khăn.

  4. Khó khăn và thách thức: Huyện Đại Từ là vùng miền núi với địa hình phức tạp, nhiều xã thuộc vùng dân tộc thiểu số, điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều hạn chế. Nguồn vốn đầu tư chưa đáp ứng đủ nhu cầu, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, công tác quy hoạch và quản lý đất đai chưa chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự quyết tâm và chỉ đạo quyết liệt của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi cho huy động nguồn lực cộng đồng. Việc huy động nguồn lực tài chính, vật chất và nhân lực đã góp phần nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM, đặc biệt là hạ tầng giao thông, thủy lợi và điện. So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh miền núi khác như Sơn La và Phú Thọ, huyện Đại Từ có mức huy động nguồn lực tương đối nhưng vẫn còn nhiều hạn chế do đặc thù địa bàn và điều kiện kinh tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM theo từng tiêu chí, bảng tổng hợp kinh phí huy động theo nguồn vốn và biểu đồ tròn phân bổ nguồn lực tài chính, vật chất và nhân lực. Những hạn chế về quy hoạch và cơ sở hạ tầng cần được khắc phục để đảm bảo tính bền vững của chương trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động: Triển khai các chương trình thông tin, tuyên truyền sâu rộng nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích người dân tham gia đóng góp nguồn lực xây dựng NTM. Chủ thể thực hiện là Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện và các xã, với mục tiêu tăng tỷ lệ tham gia đóng góp của người dân lên ít nhất 20% trong 2 năm tới.

  2. Hoàn thiện cơ chế huy động và quản lý nguồn vốn: Chỉ đạo công tác lập, thẩm định và phê duyệt các nguồn vốn xây dựng NTM minh bạch, công khai, đảm bảo sử dụng hiệu quả. Tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn nhằm tránh thất thoát, lãng phí. Thời gian thực hiện trong giai đoạn 2022-2025, do UBND huyện chủ trì.

  3. Phát triển hạ tầng đồng bộ: Ưu tiên đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, thủy lợi, điện và các công trình công cộng tại các xã chưa đạt chuẩn. Tập trung nguồn lực để hoàn thành các tiêu chí còn lại trước năm 2024. Chủ thể thực hiện là các phòng ban chuyên môn và UBND các xã.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý cho cán bộ các cấp nhằm nâng cao hiệu quả chỉ đạo và điều hành chương trình xây dựng NTM. Thời gian thực hiện liên tục trong giai đoạn 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ cơ chế huy động nguồn lực cộng đồng, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và chỉ đạo xây dựng NTM tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về huy động nguồn lực trong xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể: Hỗ trợ xây dựng các chương trình vận động, huy động nguồn lực từ cộng đồng, nâng cao vai trò và trách nhiệm trong phát triển nông thôn.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp: Hiểu rõ tiềm năng và cơ hội đầu tư, hợp tác phát triển sản xuất, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM là gì?
    Huy động nguồn lực cộng đồng là quá trình thu hút các nguồn lực như tài chính, nhân lực, vật lực từ người dân, doanh nghiệp và các tổ chức để phục vụ xây dựng nông thôn mới. Ví dụ, người dân đóng góp ngày công lao động hoặc hiến đất làm đường giao thông.

  2. Những nguồn lực nào được huy động chủ yếu tại huyện Đại Từ?
    Chủ yếu là nguồn lực tài chính từ ngân sách nhà nước và đóng góp của người dân, nguồn nhân lực qua ngày công lao động, và nguồn vật lực như đất đai phục vụ xây dựng cơ sở hạ tầng.

  3. Khó khăn lớn nhất trong huy động nguồn lực tại Đại Từ là gì?
    Khó khăn chính là điều kiện kinh tế xã hội còn hạn chế, địa hình miền núi phức tạp, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và năng lực cán bộ quản lý còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả huy động và sử dụng nguồn lực.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực?
    Các giải pháp gồm tăng cường tuyên truyền vận động, hoàn thiện cơ chế quản lý nguồn vốn, phát triển hạ tầng đồng bộ và nâng cao năng lực cán bộ quản lý.

  5. Làm thế nào để người dân tham gia tích cực hơn vào xây dựng NTM?
    Cần nâng cao nhận thức qua tuyên truyền, tạo điều kiện cho người dân tham gia bàn bạc, giám sát và hưởng lợi từ các dự án xây dựng NTM, đồng thời minh bạch trong sử dụng nguồn lực.

Kết luận

  • Huyện Đại Từ đã đạt được nhiều thành tựu trong xây dựng NTM với 21/28 xã đạt chuẩn, tuy nhiên mới hoàn thành 3/9 tiêu chí cấp huyện.
  • Việc huy động nguồn lực cộng đồng đóng vai trò quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM.
  • Các khó khăn về điều kiện kinh tế, địa hình và năng lực quản lý cần được khắc phục để đảm bảo tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường huy động nguồn lực, phát triển hạ tầng và nâng cao năng lực cán bộ quản lý.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho chính sách phát triển nông thôn mới tại Đại Từ, đồng thời là tài liệu tham khảo cho các địa phương khác.

Tiếp theo, các cấp chính quyền và các bên liên quan cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả để hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới bền vững trước năm 2024.