Hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy tại Trung tâm Chữa bệnh Giáo dục Lao động xã hội số IV, Hà Nội

• Tác giả: Phùng Thị Hường
• Người hướng dẫn: PGS.TS Hoàng Thu Hương
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Công tác xã hội
• Đề tài: Hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy tại Hà Nội
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Tổng quan nghiên cứu
• 0.3. Ý nghĩa của nghiên cứu
• 0.4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.5. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu
• 0.6. Câu hỏi nghiên cứu
• 0.7. Giả thuyết nghiên cứu
• 0.8. Phương pháp nghiên cứu
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. Các khái niệm công cụ
• 1.2. Ma túy, Người nghiện ma túy, Người cai nghiện ma túy, người sau cai nghiện ma túy
• 1.3. Nghề, hoạt động dạy nghề, hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy
• 1.4. Nhân viên công tác xã hội, Vai trò của nhân viên CTXH
• 1.5. Lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu
• 1.5.1. Lý thuyết nhu cầu
• 1.5.2. Lý thuyết Hệ thống sinh thái
• 1.5.3. Lý thuyết Vai trò
• 1.6. Đặc điểm của Trung tâm Chữa bệnh, Giáo dục lao động xã hội số IV - Hà Nội
• 1.6.1. Quá trình hình thành Trung tâm
• 1.6.2. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và hệ thống tổ chức bộ máy của TTCBGDLĐXH số IV – Hà Nội
• 1.7. Tiểu kết Chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM HOẠT ĐỘNG DẠY NGHỀ CHO NGƯỜI CAI NGHIỆN MA TÚY TẠI TRUNG TÂM CBGDLĐXH SỐ IV- HÀ NỘI
• 2.1. Những điều kiện cơ bản của hoạt động dạy nghề cho người sau cai nghiện tại Trung tâm CBGDLĐXH số IV- Hà Nội
• 2.2. Quy trình tiếp nhận và phân loại học viên
• 2.3. Đặc điểm của học viên sau cai nghiện và đang học nghề tại Trung tâm CBGDLĐXH số IV- Hà Nội
• 2.4. Đặc điểm của giáo viên dạy nghề tại trung tâm
• 2.5. Điều kiện cơ sở vật chất cho hoạt động dạy nghề
• 2.6. Thực trạng học nghề của học viên sau cai nghiện
• 2.7. Nhu cầu học nghề của học viên sau cai nghiện
• 2.8. Cách thức tổ chức các hoạt động dạy nghề
• 2.9. Tiểu kết Chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: NHẬN DIỆN NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ GIẢI PHÁP HỖ TRỢ HOẠT ĐỘNG DẠY NGHỀ CHO HỌC VIÊN SAU CAI NGHIỆN MA TÚY TẠI TRUNG TÂM CBGDLĐXH SỐ IV- HÀ NỘI
• 3.1. Các khó khăn trong hoạt động dạy nghề cho người sau cai nghiện ma túy
• 3.2. Thái độ của học viên đối với việc học nghề
• 3.3. Những khó khăn từ phía học viên
• 3.4. Những khó khăn từ phía giáo viên
• 3.5. Giải pháp hỗ trợ hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy
• 3.6. Cơ sở cho việc đề xuất giải pháp
• 3.7. Liên kết đào tạo giữa trung tâm CBGDLĐXH số IV và doanh nghiệp: một giải pháp hỗ trợ hoạt động dạy nghề cho học viên sau cai nghiện
• 3.8. Tiểu kết Chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy tại Hà Nội

Hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy tại Hà Nội là một phần quan trọng trong công tác xã hội nhằm giúp người sau cai nghiện tái hòa nhập cộng đồng. Chương trình này không chỉ cung cấp kỹ năng nghề nghiệp mà còn tạo cơ hội việc làm cho những người đã trải qua quá trình cai nghiện. Theo số liệu từ Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, tỷ lệ tái nghiện ở Việt Nam vẫn còn cao, do đó, việc dạy nghề cho người cai nghiện là cần thiết để giảm thiểu tình trạng này.

1.1. Ý nghĩa của việc dạy nghề cho người cai nghiện

Dạy nghề cho người cai nghiện không chỉ giúp họ có công việc ổn định mà còn tạo ra sự tự tin và động lực để họ tái hòa nhập xã hội. Việc này cũng góp phần giảm thiểu kỳ thị xã hội đối với người cai nghiện.

1.2. Các trung tâm dạy nghề tại Hà Nội

Hà Nội hiện có nhiều trung tâm dạy nghề dành cho người cai nghiện, trong đó Trung tâm Chữa bệnh Giáo dục Lao động xã hội số IV là một trong những cơ sở tiêu biểu. Trung tâm này cung cấp nhiều khóa học nghề đa dạng, từ thủ công mỹ nghệ đến kỹ thuật số.

II. Những thách thức trong hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy

Mặc dù hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy đã đạt được một số kết quả tích cực, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần phải giải quyết. Những khó khăn này bao gồm thái độ của học viên, sự thiếu hụt nguồn lực và sự kỳ thị từ xã hội.

2.1. Thái độ của học viên đối với việc học nghề

Nhiều học viên sau cai nghiện vẫn còn tâm lý e ngại và thiếu tự tin khi tham gia các khóa học nghề. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả của chương trình dạy nghề.

2.2. Thiếu hụt nguồn lực và cơ sở vật chất

Nhiều trung tâm dạy nghề gặp khó khăn trong việc cung cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại, điều này làm giảm chất lượng đào tạo nghề cho người cai nghiện.

III. Phương pháp dạy nghề hiệu quả cho người cai nghiện ma túy

Để nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện, cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và phù hợp với đặc điểm tâm lý của học viên. Việc này không chỉ giúp họ tiếp thu kiến thức mà còn tạo động lực cho họ trong quá trình học tập.

3.1. Phương pháp dạy học tích cực

Sử dụng các phương pháp dạy học tích cực như học tập trải nghiệm, thảo luận nhóm và thực hành sẽ giúp học viên dễ dàng tiếp thu kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp.

3.2. Định hướng nghề nghiệp cho học viên

Cần có sự tư vấn và định hướng nghề nghiệp rõ ràng cho học viên, giúp họ hiểu rõ về nhu cầu thị trường lao động và lựa chọn nghề phù hợp với khả năng của mình.

IV. Ứng dụng thực tiễn và kết quả nghiên cứu về dạy nghề cho người cai nghiện

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc dạy nghề cho người cai nghiện ma túy có tác động tích cực đến việc giảm tỷ lệ tái nghiện. Các chương trình dạy nghề không chỉ giúp họ có việc làm mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống.

4.1. Kết quả từ các chương trình dạy nghề

Theo nghiên cứu, tỷ lệ người cai nghiện có việc làm sau khi tham gia các khóa học nghề tại trung tâm đạt khoảng 70%, cho thấy hiệu quả của chương trình.

4.2. Những mô hình thành công trong dạy nghề

Một số mô hình dạy nghề thành công đã được triển khai tại Hà Nội, như mô hình dạy nghề kết hợp với thực tập tại doanh nghiệp, giúp học viên có cơ hội trải nghiệm thực tế.

V. Kết luận và tương lai của hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy

Hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy tại Hà Nội cần được tiếp tục phát triển và hoàn thiện. Cần có sự đầu tư mạnh mẽ từ chính phủ và các tổ chức xã hội để nâng cao chất lượng đào tạo và tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người sau cai nghiện.

5.1. Định hướng phát triển trong tương lai

Trong tương lai, cần xây dựng các chương trình dạy nghề đa dạng và linh hoạt hơn, phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động và khả năng của học viên.

5.2. Vai trò của cộng đồng trong hỗ trợ người cai nghiện

Cộng đồng cần có những hoạt động hỗ trợ tích cực để giúp người cai nghiện tái hòa nhập, từ đó giảm thiểu kỳ thị và tạo điều kiện cho họ có cuộc sống tốt đẹp hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Tệ nạn ma túy là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng sâu rộng đến cá nhân, gia đình và xã hội Việt Nam. Theo báo cáo của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, tính đến cuối tháng 6 năm 2011, cả nước có khoảng 149.900 người nghiện ma túy, tăng gần 2,7 lần so với năm 1994. Đáng chú ý, tỷ lệ tái nghiện sau cai nghiện vẫn rất cao, trên 90%, gây ra nhiều hệ lụy xã hội nghiêm trọng. Độ tuổi người nghiện có xu hướng trẻ hóa, với gần 70% dưới 30 tuổi, trong khi hơn 95% là nam giới. Trung tâm Chữa bệnh Giáo dục Lao động xã hội số IV tại Hà Nội là một trong những cơ sở trọng điểm thực hiện công tác cai nghiện, dạy nghề và hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng cho người cai nghiện ma túy.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy tại Trung tâm CBGDLĐXH số IV, nhận diện những khó khăn, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này dưới góc độ công tác xã hội. Nghiên cứu tập trung vào nhóm học viên đã hoàn thành hai năm cai nghiện bắt buộc, với phạm vi khảo sát tại trung tâm từ tháng 2 đến tháng 8 năm 2016. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao chất lượng dạy nghề, mà còn hỗ trợ người cai nghiện có cơ hội tái hòa nhập cộng đồng, giảm thiểu tỷ lệ tái nghiện, góp phần ổn định an ninh xã hội và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:

• Lý thuyết nhu cầu của Abraham Maslow: Phân loại nhu cầu con người thành các bậc từ cơ bản đến cao cấp, từ nhu cầu vật chất, an toàn, xã hội đến nhu cầu được tôn trọng và tự khẳng định. Lý thuyết này giúp đánh giá nhu cầu thiết yếu của học viên sau cai nghiện để xây dựng các biện pháp hỗ trợ phù hợp.

• Lý thuyết hệ thống sinh thái: Nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa cá nhân với các hệ thống xã hội như gia đình, cộng đồng, tổ chức. Lý thuyết này giúp hiểu và cải thiện mối quan hệ giữa học viên với cán bộ, giáo viên và môi trường học nghề tại trung tâm.

• Lý thuyết vai trò: Phân tích các vai trò xã hội của cá nhân và tác động của việc thực hiện vai trò đến hành vi và sự phát triển cá nhân. Lý thuyết này được áp dụng để đánh giá vai trò của nhân viên công tác xã hội, giáo viên và cán bộ trong hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: người cai nghiện ma túy, hoạt động dạy nghề, và nhân viên công tác xã hội. Người cai nghiện được hiểu là người lệ thuộc vào ma túy và trải qua quá trình cai nghiện tại trung tâm. Hoạt động dạy nghề là quá trình truyền đạt kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp nhằm tạo năng lực cho học viên. Nhân viên công tác xã hội là người hỗ trợ, tư vấn và kết nối nguồn lực giúp học viên vượt qua khó khăn, hòa nhập cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích tài liệu, quan sát, phỏng vấn sâu và khảo sát bằng phiếu hỏi. Cỡ mẫu khảo sát gồm 120 học viên đã hoàn thành hai năm cai nghiện bắt buộc tại Trung tâm CBGDLĐXH số IV, chiếm khoảng 1/3 tổng số học viên sau cai nghiện tại trung tâm. Mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phương pháp phân tích tài liệu được thực hiện trên các báo cáo của trung tâm, văn bản pháp luật liên quan, tài liệu chuyên ngành và các nghiên cứu trước đây. Quan sát được tiến hành để ghi nhận thực trạng cơ sở vật chất, thái độ học viên và giáo viên trong quá trình dạy nghề. Phỏng vấn sâu với 12 đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học viên nhằm khai thác thông tin chiều sâu về nhu cầu, khó khăn và giải pháp hỗ trợ.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS 18 để phân tích thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 đến tháng 8 năm 2016, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích kỹ lưỡng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm học viên sau cai nghiện: 100% học viên là nam giới, độ tuổi chủ yếu từ 18 đến 45 chiếm 83,3%. Trình độ học vấn thấp, phần lớn chưa tốt nghiệp trung học phổ thông, có khoảng 30-40% học viên mắc các bệnh truyền nhiễm như HIV/AIDS và lao. Tỷ lệ học viên tái nghiện cao, trên 90%, với nhiều trường hợp đã cai nghiện nhiều lần.

2. Điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên: Trung tâm có cơ sở vật chất tương đối khang trang, đáp ứng phần nào nhu cầu học nghề. Đội ngũ giáo viên dạy nghề gồm 10 người, có trình độ chuyên môn đa dạng nhưng còn hạn chế về kỹ năng sư phạm và kinh nghiệm làm việc với đối tượng đặc thù. Tỷ lệ giáo viên có chứng chỉ đào tạo nghề đạt khoảng 70%.

3. Thực trạng hoạt động dạy nghề: Các nghề được đào tạo chủ yếu là trồng trọt, chăn nuôi, cơ khí và may mặc. Khoảng 60% học viên tham gia học nghề với thái độ tích cực, tuy nhiên còn 40% thể hiện sự thiếu hứng thú do sức khỏe yếu, trình độ học vấn thấp và tâm lý chưa ổn định. Quy trình dạy nghề chưa thực sự linh hoạt, thiếu sự cá nhân hóa phù hợp với từng học viên.

4. Khó khăn trong dạy nghề: Học viên gặp nhiều khó khăn về sức khỏe, tâm lý, trình độ học vấn và thái độ học tập. Giáo viên thiếu kinh nghiệm xử lý các tình huống đặc thù, cơ sở vật chất còn hạn chế về trang thiết bị thực hành. Ngoài ra, sự kỳ thị xã hội và thiếu hỗ trợ sau cai nghiện làm giảm động lực học nghề và tái hòa nhập cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động dạy nghề tại Trung tâm CBGDLĐXH số IV đã có những bước tiến nhất định nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Tỷ lệ học viên tái nghiện cao phản ánh sự thiếu bền vững trong hỗ trợ sau cai nghiện, đặc biệt là việc tạo việc làm và ổn định cuộc sống. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng về đặc điểm học viên và khó khăn trong dạy nghề, tuy nhiên nghiên cứu này làm rõ hơn vai trò của công tác xã hội trong hỗ trợ học viên.

Việc áp dụng lý thuyết nhu cầu giúp nhận diện rõ các nhu cầu thiết yếu của học viên như an toàn về sức khỏe, nhu cầu xã hội và nhu cầu được tôn trọng, từ đó đề xuất các biện pháp hỗ trợ phù hợp. Lý thuyết hệ thống sinh thái nhấn mạnh sự cần thiết của việc kết nối học viên với các hệ thống hỗ trợ bên ngoài như gia đình, cộng đồng và doanh nghiệp để nâng cao hiệu quả dạy nghề và giảm tái nghiện. Lý thuyết vai trò làm nổi bật vai trò đa dạng của nhân viên công tác xã hội, giáo viên và cán bộ trong việc tạo môi trường học tập tích cực và hỗ trợ tâm lý cho học viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ tuổi, trình độ học vấn, tỷ lệ học viên mắc bệnh truyền nhiễm và biểu đồ đánh giá thái độ học nghề của học viên, giúp minh họa trực quan các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng cho giáo viên dạy nghề: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ năng sư phạm, tâm lý học và công tác xã hội nhằm nâng cao năng lực xử lý tình huống đặc thù của học viên cai nghiện. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo nghề chuyên nghiệp đảm nhiệm.

2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy nghề: Đầu tư nâng cấp phòng học, trang thiết bị thực hành phù hợp với các nghề đào tạo, tạo điều kiện thuận lợi cho học viên học tập và thực hành. Mục tiêu nâng tỷ lệ học viên hài lòng về điều kiện học nghề lên trên 80% trong vòng 2 năm, do Sở Lao động Thương binh và Xã hội chủ trì.

3. Phát triển mô hình hỗ trợ công tác xã hội trong dạy nghề: Tuyển dụng và đào tạo nhân viên công tác xã hội chuyên trách để tư vấn, hỗ trợ tâm lý, kết nối nguồn lực cho học viên trong và sau quá trình học nghề. Mục tiêu giảm tỷ lệ tái nghiện xuống dưới 70% trong 3 năm, do Trung tâm phối hợp với các tổ chức xã hội thực hiện.

4. Xây dựng chương trình liên kết đào tạo và giới thiệu việc làm với doanh nghiệp: Thiết lập quan hệ hợp tác với các doanh nghiệp địa phương để tạo cơ hội thực tập và việc làm cho học viên sau cai nghiện, giúp họ ổn định cuộc sống và tái hòa nhập cộng đồng. Thời gian triển khai trong 18 tháng, do Trung tâm và Sở Lao động phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý và nhân viên các trung tâm cai nghiện: Nghiên cứu cung cấp thông tin thực tiễn và giải pháp nâng cao hiệu quả dạy nghề, hỗ trợ công tác quản lý và giáo dục học viên.

2. Nhân viên công tác xã hội và chuyên gia tư vấn tâm lý: Luận văn làm rõ vai trò và phương pháp hỗ trợ học viên cai nghiện trong quá trình học nghề và tái hòa nhập cộng đồng.

3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ đào tạo nghề và tạo việc làm cho người sau cai nghiện.

4. Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp xã hội: Tham khảo để phát triển các chương trình hợp tác đào tạo nghề, hỗ trợ việc làm và giảm thiểu tái nghiện trong cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

1. Hoạt động dạy nghề cho người cai nghiện ma túy có vai trò gì trong quá trình tái hòa nhập cộng đồng?
   Hoạt động dạy nghề giúp người cai nghiện có kỹ năng nghề nghiệp, tạo cơ hội việc làm ổn định, từ đó giảm nguy cơ tái nghiện và hỗ trợ họ hòa nhập xã hội hiệu quả hơn.

2. Những khó khăn chính trong dạy nghề cho học viên sau cai nghiện là gì?
   Khó khăn gồm sức khỏe yếu, trình độ học vấn thấp, tâm lý chưa ổn định, thiếu trang thiết bị thực hành và sự kỳ thị xã hội ảnh hưởng đến động lực học tập.

3. Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động dạy nghề tại trung tâm là gì?
   Nhân viên công tác xã hội tư vấn tâm lý, hỗ trợ giải quyết khó khăn cá nhân, kết nối nguồn lực xã hội và phối hợp với giáo viên để tạo môi trường học tập tích cực.

4. Làm thế nào để giảm tỷ lệ tái nghiện sau khi học viên hoàn thành khóa học nghề?
   Cần có chương trình hỗ trợ việc làm, tư vấn tâm lý liên tục, xây dựng mạng lưới hỗ trợ cộng đồng và giảm kỳ thị xã hội nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho học viên ổn định cuộc sống.

5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá hoạt động dạy nghề tại Trung tâm CBGDLĐXH số IV?
   Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm phân tích tài liệu, quan sát, phỏng vấn sâu và khảo sát bằng phiếu hỏi với cỡ mẫu 120 học viên, dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS.

Kết luận

• Hoạt động dạy nghề tại Trung tâm CBGDLĐXH số IV đã góp phần nâng cao kỹ năng nghề nghiệp cho người cai nghiện, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và sự hỗ trợ tâm lý.
• Tỷ lệ tái nghiện cao phản ánh sự cần thiết phải tăng cường các biện pháp hỗ trợ toàn diện, đặc biệt là vai trò của công tác xã hội trong quá trình dạy nghề và sau cai nghiện.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể như đào tạo giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất, phát triển mô hình công tác xã hội và liên kết với doanh nghiệp để tạo việc làm.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu với quy mô lớn hơn.
• Kêu gọi các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng chung tay hỗ trợ người cai nghiện ma túy tái hòa nhập cuộc sống, góp phần xây dựng xã hội lành mạnh và phát triển bền vững.