Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 đang lan rộng và tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực, công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục cũng không nằm ngoài xu thế đổi mới. Tại huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh, với hơn 15 trường trung học cơ sở (THCS) công lập, việc tổ chức công tác kế toán trong điều kiện công nghệ 4.0 trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và minh bạch nguồn vốn. Theo ước tính, các trường THCS trên địa bàn đang thực hiện quyền tự chủ tài chính một phần, với nguồn thu từ ngân sách nhà nước và các khoản thu sự nghiệp khác, đòi hỏi hệ thống kế toán phải đáp ứng yêu cầu chính xác, kịp thời và minh bạch.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại khối trường THCS huyện Lương Tài trong giai đoạn 2021-2022, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán trong điều kiện ứng dụng công nghệ 4.0. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào công tác kế toán thu - chi thường xuyên, tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán, báo cáo và kiểm tra kế toán tại các trường THCS trên địa bàn huyện.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời cho lãnh đạo các đơn vị, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, đồng thời góp phần xây dựng đội ngũ kế toán chuyên nghiệp, ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại, phù hợp với xu thế phát triển của ngành giáo dục và yêu cầu quản lý tài chính công hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp giáo dục, đặc biệt trong điều kiện công nghệ 4.0. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Nhấn mạnh việc tổ chức bộ máy kế toán khoa học, hợp lý, đảm bảo thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời phục vụ quản lý và điều hành. Khái niệm này bao gồm tổ chức chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản, sổ kế toán, báo cáo kế toán và kiểm tra kế toán nội bộ.

  2. Lý thuyết ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán: Tập trung vào việc sử dụng phần mềm kế toán, công nghệ số, dữ liệu lớn (Big Data) và công nghệ đám mây để nâng cao hiệu quả công tác kế toán, giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và khả năng phân tích tài chính theo thời gian thực.

Các khái niệm chính bao gồm: chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ kế toán (Nhật ký chung, Nhật ký - Sổ cái, Chứng từ ghi sổ), báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách, kiểm tra kế toán và kiểm soát nội bộ, cũng như các nguyên tắc tổ chức công tác kế toán như tuân thủ, thống nhất, phù hợp và tiết kiệm hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp 30 cán bộ kế toán và 15 hiệu trưởng tại các trường THCS trên địa bàn huyện Lương Tài. Số liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách, văn bản pháp luật và các tài liệu chuyên ngành liên quan.

Phương pháp phân tích số liệu bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả: Sử dụng các chỉ tiêu như số tuyệt đối, tỷ lệ phần trăm để mô tả thực trạng tổ chức công tác kế toán.
  • Phân tích so sánh: So sánh các chỉ tiêu kế toán giữa các trường để đánh giá hiệu quả và sự khác biệt trong tổ chức công tác kế toán.
  • Phân tích định tính: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp dựa trên phỏng vấn và quan sát thực tế.

Quá trình nghiên cứu diễn ra trong năm học 2021-2022, tập trung khảo sát và phân tích các hoạt động kế toán thu - chi thường xuyên, tổ chức bộ máy, ứng dụng công nghệ thông tin và kiểm tra kế toán tại các trường THCS.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán còn nhiều hạn chế: Trong số 15 trường khảo sát, chỉ khoảng 60% trường có bộ máy kế toán được tổ chức đầy đủ theo quy định, còn lại thiếu nhân sự hoặc chưa phân công rõ ràng nhiệm vụ. Độ tuổi trung bình của kế toán viên là khoảng 35-45 tuổi, với trình độ chuyên môn chủ yếu là trung cấp và cao đẳng, chiếm khoảng 70%, còn lại là đại học.

  2. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán chưa đồng bộ: Khoảng 40% trường chưa áp dụng đầy đủ hệ thống chứng từ kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, dẫn đến việc ghi chép và kiểm tra chứng từ còn sai sót, thiếu tính pháp lý. Hệ thống tài khoản kế toán cũng chưa được tổ chức thống nhất, gây khó khăn trong việc tổng hợp và báo cáo tài chính.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán còn hạn chế: Chỉ khoảng 50% trường sử dụng phần mềm kế toán hiện đại, phần còn lại vẫn ghi sổ kế toán thủ công hoặc sử dụng phần mềm không đồng bộ. Trang thiết bị phục vụ công tác kế toán như máy tính, mạng internet chưa được đầu tư đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kế toán trong điều kiện công nghệ 4.0.

  4. Công tác kiểm tra kế toán và kiểm soát nội bộ chưa hiệu quả: Việc kiểm tra kế toán nội bộ tại các trường chưa được thực hiện thường xuyên và có hệ thống, chỉ khoảng 30% trường có kế hoạch kiểm tra định kỳ. Điều này làm giảm khả năng phát hiện sai sót, gian lận và ảnh hưởng đến tính minh bạch của thông tin tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trên xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm hạn chế về nguồn nhân lực kế toán chuyên nghiệp, thiếu đầu tư về công nghệ và trang thiết bị, cũng như chưa có sự quan tâm đúng mức từ lãnh đạo các trường trong việc tổ chức công tác kế toán. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục và đơn vị sự nghiệp khác, tình trạng này tương đối phổ biến nhưng mức độ ảnh hưởng tại huyện Lương Tài có phần nghiêm trọng hơn do quy mô và điều kiện kinh tế xã hội địa phương.

Việc chưa áp dụng đầy đủ hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán theo quy định làm giảm tính pháp lý và độ tin cậy của thông tin kế toán, ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính và quyết toán ngân sách. Ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ khiến công tác kế toán chưa phát huy được lợi thế của công nghệ 4.0, làm tăng chi phí và thời gian xử lý thông tin.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ áp dụng phần mềm kế toán, bảng so sánh trình độ nhân sự kế toán và sơ đồ luân chuyển chứng từ kế toán tại các trường để minh họa rõ hơn thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán: Đề nghị các trường THCS trên địa bàn huyện Lương Tài rà soát, bổ sung nhân sự kế toán đủ về số lượng và chất lượng, phân công nhiệm vụ rõ ràng, đảm bảo bộ máy kế toán hoạt động hiệu quả. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu các trường phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện.

  2. Chuẩn hóa hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán: Tổ chức tập huấn, hướng dẫn áp dụng đầy đủ Thông tư 107/2017/TT-BTC về chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, xây dựng hệ thống chứng từ, tài khoản kế toán đồng bộ, phù hợp với đặc thù hoạt động của từng trường. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do Phòng Tài chính - Kế toán huyện chủ trì phối hợp với các trường.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán: Đầu tư trang thiết bị công nghệ, phần mềm kế toán hiện đại, đồng bộ và bảo mật, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao kỹ năng sử dụng phần mềm cho nhân viên kế toán. Mục tiêu đạt 100% trường sử dụng phần mềm kế toán trong vòng 18 tháng, chủ thể thực hiện là UBND huyện và Phòng Giáo dục.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra kế toán và kiểm soát nội bộ: Xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ, thường xuyên công tác kế toán tại các trường, nâng cao vai trò của thủ trưởng đơn vị trong việc chỉ đạo kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do Phòng Giáo dục và Phòng Tài chính phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các trường trung học cơ sở: Giúp hiểu rõ về tổ chức công tác kế toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và sử dụng nguồn vốn đúng mục đích.

  2. Cán bộ kế toán các đơn vị sự nghiệp giáo dục: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán hiện đại.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, tỉnh: Là cơ quan quản lý, có thể áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng công tác kế toán tại các đơn vị trực thuộc.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp giáo dục trong điều kiện công nghệ 4.0.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán tại các trường THCS lại quan trọng trong điều kiện công nghệ 4.0?
    Công tác kế toán chính xác, kịp thời giúp lãnh đạo các trường đưa ra quyết định quản lý tài chính hiệu quả, đồng thời công nghệ 4.0 hỗ trợ xử lý dữ liệu nhanh, giảm sai sót và nâng cao minh bạch.

  2. Các trường THCS hiện nay đang gặp những khó khăn gì trong công tác kế toán?
    Khó khăn chủ yếu là thiếu nhân sự kế toán chuyên nghiệp, hệ thống chứng từ và tài khoản chưa đồng bộ, ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế và công tác kiểm tra kế toán chưa thường xuyên.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực nhân viên kế toán tại các trường?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên môn, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán, cập nhật kiến thức về chế độ kế toán mới và tăng cường thực hành kiểm tra, giám sát công tác kế toán.

  4. Phần mềm kế toán có vai trò như thế nào trong công tác kế toán hiện đại?
    Phần mềm kế toán giúp tự động hóa quy trình ghi chép, tính toán, lập báo cáo, giảm thiểu sai sót, tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời hỗ trợ phân tích dữ liệu tài chính theo thời gian thực.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu để thấy hiệu quả?
    Các giải pháp như hoàn thiện bộ máy kế toán, chuẩn hóa chứng từ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra có thể triển khai trong khoảng 6-18 tháng, tùy theo điều kiện từng trường và sự phối hợp của các cơ quan quản lý.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại các trường THCS huyện Lương Tài cho thấy nhiều tồn tại về bộ máy, chứng từ, tài khoản và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Công nghệ 4.0 mang lại nhiều cơ hội nâng cao hiệu quả công tác kế toán nhưng chưa được khai thác triệt để tại các trường.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể như hoàn thiện bộ máy kế toán, chuẩn hóa chứng từ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và tăng cường kiểm tra kế toán.
  • Thời gian triển khai các giải pháp dự kiến từ 6 đến 18 tháng, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các trường, Phòng Giáo dục và các cơ quan liên quan.
  • Kêu gọi các đơn vị sự nghiệp giáo dục trên địa bàn huyện Lương Tài tích cực áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác kế toán, góp phần quản lý tài chính hiệu quả và phát triển bền vững trong thời đại công nghệ số.