Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2014-2018, quận Dương Kinh, thành phố Hải Phòng đã triển khai nhiều dự án đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) sử dụng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) với tổng vốn đầu tư phát triển đạt khoảng 249.600 triệu đồng. Đầu tư XDCB giữ vai trò then chốt trong phát triển cơ sở hạ tầng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN còn tồn tại nhiều hạn chế như chậm trễ trong cấp phát vốn, quyết toán, chất lượng hồ sơ thấp và năng lực nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN tại quận Dương Kinh trong giai đoạn 2019-2023, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào thực trạng quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN trên địa bàn quận Dương Kinh, giai đoạn 2014-2018, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý trong giai đoạn tiếp theo. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB, góp phần giảm thất thoát, lãng phí và tăng cường minh bạch trong sử dụng vốn NSNN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý vốn đầu tư công: Nhấn mạnh vai trò của vốn NSNN trong đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, đặc biệt là các dự án không có khả năng thu hồi vốn trực tiếp, nhằm phục vụ lợi ích cộng đồng và phát triển kinh tế - xã hội.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và kết thúc đầu tư, với các hoạt động lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt, đấu thầu, giám sát thi công, thanh toán và quyết toán vốn.

  • Khái niệm chính: Vốn đầu tư XDCB từ NSNN, quản lý vốn đầu tư, phân bổ vốn, thanh toán vốn, quyết toán vốn, giám sát và kiểm tra đầu tư xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tại bàn để thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách, hồ sơ dự án và các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý vốn đầu tư XDCB tại quận Dương Kinh. Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, thống kê, so sánh và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN giai đoạn 2014-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các dự án đầu tư XDCB sử dụng vốn NSNN trên địa bàn quận trong giai đoạn này. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí tính đại diện và tính đầy đủ dữ liệu. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, bao gồm thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN cho giai đoạn 2019-2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô vốn đầu tư XDCB từ NSNN: Tổng vốn đầu tư phát triển giai đoạn 2014-2018 đạt khoảng 249.600 triệu đồng, trong đó vốn đầu tư XDCB chiếm phần lớn, tập trung chủ yếu vào các dự án hạ tầng kỹ thuật và công trình công cộng. Năm 2017 vốn đầu tư đạt đỉnh với khoảng 94.000 triệu đồng, tăng 18% so với năm 2016.

  2. Thực trạng quản lý các giai đoạn đầu tư: Giai đoạn chuẩn bị đầu tư được thực hiện theo đúng quy định, tuy nhiên còn tồn tại tình trạng đầu tư dàn trải, chưa tập trung vào các công trình trọng điểm. Công tác thẩm định và phê duyệt dự án có lúc thiếu chính xác, dẫn đến điều chỉnh bổ sung dự toán.

  3. Công tác đấu thầu và chỉ định thầu: Đấu thầu được thực hiện theo Luật Đấu thầu, nhưng vẫn còn hiện tượng "quân xanh, quân đỏ" làm giảm tính cạnh tranh thực sự. Chỉ định thầu được áp dụng đúng quy định nhưng có tình trạng xé lẻ dự án để giảm giá trị gói thầu.

  4. Thanh toán và quyết toán vốn: Công tác thanh toán vốn cho các dự án còn chậm, gây khó khăn cho nhà thầu trong việc thu hồi vốn và tái đầu tư. Tỷ lệ tiết kiệm vốn qua quyết toán đạt khoảng 12-15% các năm 2014-2016. Quyết toán dự án hoàn thành còn chậm, hồ sơ quản lý chưa chuyên nghiệp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do khung pháp lý về quản lý đầu tư XDCB còn bất cập, hệ thống văn bản pháp luật chưa đồng bộ, dẫn đến khó khăn trong triển khai thực hiện. Năng lực cán bộ quản lý và nguồn nhân lực phục vụ công tác đầu tư còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu chuyên môn sâu. Việc phân bổ vốn và cấp phát vốn còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ thi công và chất lượng công trình. So với một số địa phương khác, quận Dương Kinh đã có nhiều nỗ lực trong công tác lập kế hoạch và giám sát đầu tư, tuy nhiên vẫn cần cải thiện để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng vốn đầu tư qua các năm và bảng so sánh tiến độ thanh toán, quyết toán vốn giữa các dự án.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp lý và cơ chế chính sách: Rà soát, bổ sung và đồng bộ các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý vốn đầu tư XDCB, đặc biệt là quy định về lập dự án, đấu thầu, thanh toán và quyết toán vốn. Thời gian thực hiện: 2019-2020. Chủ thể: UBND thành phố Hải Phòng phối hợp với các sở ngành liên quan.

  2. Nâng cao năng lực nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý dự án, chủ đầu tư và các đơn vị liên quan nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và trách nhiệm trong quản lý vốn đầu tư. Thời gian: 2019-2021. Chủ thể: UBND quận Dương Kinh phối hợp với Trường Đại học Hải Phòng.

  3. Đẩy nhanh tiến độ cấp phát và thanh toán vốn: Xây dựng quy trình cấp phát vốn minh bạch, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ thanh toán, đảm bảo nhà thầu được thanh toán kịp thời để duy trì tiến độ thi công. Thời gian: 2019-2023. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch quận Dương Kinh, Kho bạc Nhà nước.

  4. Tăng cường công tác giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ từ khâu lập dự án đến quyết toán, xử lý nghiêm các vi phạm về chất lượng công trình, thất thoát vốn và sai phạm trong đấu thầu. Thời gian: 2019-2023. Chủ thể: UBND quận Dương Kinh phối hợp với Thanh tra Nhà nước và các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án và chủ đầu tư tại các địa phương: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN, áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả, giảm thiểu thất thoát và nâng cao chất lượng công trình.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, pháp luật về quản lý vốn đầu tư công, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng cơ bản.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn phong phú, giúp hiểu rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn trong quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản.

  4. Các tổ chức tài chính, ngân hàng và nhà thầu xây dựng: Hiểu rõ quy trình cấp phát, thanh toán vốn và các rủi ro trong quản lý vốn đầu tư công, từ đó nâng cao hiệu quả phối hợp và thực hiện dự án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN là gì?
    Vốn đầu tư XDCB từ NSNN là nguồn vốn do Nhà nước cấp phát để đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, không nhằm mục tiêu thu hồi vốn trực tiếp mà phục vụ lợi ích cộng đồng và phát triển kinh tế xã hội.

  2. Tại sao công tác quản lý vốn đầu tư XDCB còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính gồm khung pháp lý chưa đồng bộ, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, tiến độ cấp phát và thanh toán vốn chậm, cùng với việc giám sát, kiểm tra chưa chặt chẽ dẫn đến thất thoát và lãng phí.

  3. Các giai đoạn quản lý vốn đầu tư XDCB gồm những bước nào?
    Bao gồm: lập kế hoạch đầu tư, chuẩn bị đầu tư (lập dự án, thẩm định, phê duyệt), thực hiện đầu tư (đấu thầu, thi công, giám sát, thanh toán), và kết thúc đầu tư (nghiệm thu, quyết toán, bàn giao công trình).

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB?
    Cần hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy nhanh tiến độ cấp phát và thanh toán vốn, tăng cường giám sát, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm trong quá trình đầu tư.

  5. Tác động của đầu tư XDCB đến phát triển kinh tế xã hội địa phương là gì?
    Đầu tư XDCB góp phần nâng cao cơ sở hạ tầng, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo công ăn việc làm, nâng cao năng lực sản xuất và cải thiện đời sống người dân, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước, tập trung nghiên cứu tại quận Dương Kinh, Hải Phòng giai đoạn 2014-2018.
  • Thực trạng quản lý vốn đầu tư XDCB còn nhiều hạn chế như chậm trễ trong cấp phát, thanh toán vốn, năng lực cán bộ chưa đáp ứng và giám sát chưa chặt chẽ.
  • Đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp lý, nâng cao năng lực nguồn nhân lực, đẩy nhanh tiến độ cấp phát vốn và tăng cường giám sát, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội quận Dương Kinh trong giai đoạn 2019-2023.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần nhanh chóng rà soát, hoàn thiện chính sách và tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, đồng thời thiết lập hệ thống giám sát hiệu quả nhằm đảm bảo nguồn vốn NSNN được sử dụng đúng mục đích, hiệu quả và minh bạch.