Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành y tế công lập tại Việt Nam đang chuyển đổi mạnh mẽ theo cơ chế tự chủ tài chính, việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập trở thành vấn đề cấp thiết. Bệnh viện Kiến An, thành phố Hải Phòng, với quy mô 550 giường bệnh và hơn 60 năm phát triển, là một trong những bệnh viện đa khoa hạng I tuyến thành phố, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống y tế địa phương. Giai đoạn 2018-2022, bệnh viện đã trải qua nhiều biến động về nguồn thu, chi phí và nhân sự, đặc biệt chịu ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19. Tổng doanh thu năm 2022 tăng 5,05% so với năm 2021, trong khi chi phí tăng 3,36%, cho thấy hiệu quả quản lý tài chính có sự cải thiện. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Kiến An trong giai đoạn 2018-2022, đồng thời đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác này đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Bệnh viện Kiến An, sử dụng số liệu thu thập từ năm 2018 đến 2022, với các đề xuất áp dụng đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả tài chính, đảm bảo cân đối thu chi, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và phát triển bền vững bệnh viện trong điều kiện tự chủ tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các quy định về cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ: Nhấn mạnh quyền tự chủ về thu, chi, tổ chức bộ máy và nhân sự của đơn vị sự nghiệp y tế công lập, đồng thời chịu sự giám sát của Nhà nước. Mô hình này bao gồm các khái niệm chính như tự chủ tài chính, cân đối thu chi, lập dự toán thu chi, quyết toán và thanh tra, kiểm tra.

  2. Mô hình đánh giá hiệu quả quản lý tài chính: Sử dụng các tiêu chí như cán cân thu chi, mức độ tự chủ tài chính, chất lượng chuyên môn và phát triển cơ sở vật chất. Các chỉ số cụ thể bao gồm tỷ lệ thặng dư/thâm hụt, mức độ tự chủ tài chính tính theo tỷ lệ phần trăm doanh thu không phụ thuộc ngân sách Nhà nước, và thu nhập tăng thêm của cán bộ viên chức.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: đơn vị sự nghiệp công lập (ĐVSNCL), cơ chế tự chủ tài chính, dự toán thu chi, quyết toán, nguồn thu từ ngân sách Nhà nước (NSNN), doanh thu hoạt động sản xuất kinh doanh (SXKD) dịch vụ, và chi phí quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu tài chính, nhân sự và hoạt động của Bệnh viện Kiến An giai đoạn 2018-2022, được thu thập qua:

  • Thực tập trực tiếp tại bệnh viện, phỏng vấn cán bộ quản lý và nhân viên.
  • Thu thập số liệu thống kê từ báo cáo tài chính, kế hoạch thu chi, quyết toán và các văn bản pháp luật liên quan.
  • Tổng hợp, xử lý và phân tích số liệu bằng phương pháp so sánh, đối chiếu qua các năm để đánh giá xu hướng biến động nguồn thu, chi phí và mức độ tự chủ tài chính.
  • Phân tích các yếu tố ảnh hưởng nội tại và ngoại tại đến công tác quản lý tài chính.
  • Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu tài chính và nhân sự của bệnh viện trong 5 năm, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao.
  • Timeline nghiên cứu từ tháng 1/2023 đến tháng 7/2023, bao gồm thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Phương pháp phân tích được lựa chọn nhằm đảm bảo đánh giá toàn diện, khách quan về thực trạng và hiệu quả quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại bệnh viện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu đa dạng và biến động theo dịch bệnh: Tổng doanh thu của Bệnh viện Kiến An năm 2020 giảm 1,92% so với năm 2019, chủ yếu do ảnh hưởng của dịch Covid-19. Năm 2022, tổng doanh thu tăng 5,05% so với năm 2021, trong đó doanh thu từ hoạt động tài chính và hoạt động khác tăng lần lượt 4,7% và 9,9%. Nguồn NSNN cấp chiếm tỷ trọng lớn nhưng có xu hướng giảm dần, năm 2020 giảm 29% so với 2019, năm 2021 tăng 115,73% do nhu cầu chống dịch.

  2. Chi phí hoạt động tăng nhưng kiểm soát hiệu quả: Tổng chi phí hoạt động tăng 22,01% năm 2021 so với 2020 và tăng 3,36% năm 2022 so với 2021. Tốc độ tăng chi phí thấp hơn tốc độ tăng doanh thu, cho thấy hiệu quả quản lý chi phí được cải thiện. Chi phí quản lý và giá vốn hàng bán chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí.

  3. Nhân sự ổn định với sự gia tăng trình độ chuyên môn: Tổng số nhân lực thay đổi nhẹ, tăng 1,82% năm 2022 so với 2021. Số bác sĩ tăng 1,97%, dược sĩ đại học tăng 13,04%, phản ánh sự nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tuy nhiên, năm 2021 có sự giảm nhẹ do ảnh hưởng dịch bệnh và chuyển đổi nhân sự.

  4. Mức độ tự chủ tài chính tăng dần: Tỷ lệ tự chủ tài chính được cải thiện qua các năm, với mức độ tự chủ tài chính năm 2022 đạt khoảng 60-70%, cho thấy bệnh viện đã giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn ngân sách Nhà nước, tăng cường khai thác các nguồn thu dịch vụ và hoạt động xã hội hóa.

Thảo luận kết quả

Sự biến động nguồn thu và chi phí của Bệnh viện Kiến An phản ánh rõ tác động của đại dịch Covid-19, khi năm 2020 nguồn thu giảm do hạn chế đi lại và khám chữa bệnh, năm 2021 và 2022 tăng mạnh nhờ chiến lược mở cửa và tiêm chủng vắc xin. Việc tăng doanh thu nhanh hơn chi phí cho thấy hiệu quả quản lý tài chính được nâng cao, phù hợp với mục tiêu tự chủ tài chính.

So với các nghiên cứu tại các bệnh viện khác như Bệnh viện Trẻ em Hải Phòng và Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng, Bệnh viện Kiến An đã học hỏi kinh nghiệm trong phân cấp quản lý tài chính, nâng cao năng lực bộ máy quản lý và áp dụng công nghệ thông tin trong hạch toán kế toán. Tuy nhiên, bệnh viện vẫn còn hạn chế về cơ sở vật chất, trang thiết bị chuyên sâu và cần tiếp tục đầu tư.

Việc nâng cao trình độ nhân sự, đặc biệt là đội ngũ bác sĩ và dược sĩ, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ, thu hút người bệnh và tăng nguồn thu dịch vụ y tế theo yêu cầu. Mức độ tự chủ tài chính tăng dần giúp bệnh viện chủ động hơn trong việc cân đối thu chi, giảm phụ thuộc ngân sách Nhà nước, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tổng thu, tổng chi theo năm, biểu đồ cơ cấu nguồn thu và chi phí, bảng so sánh nhân sự theo năm để minh họa rõ nét các biến động và xu hướng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác quản lý thu: Tăng cường khai thác các nguồn thu dịch vụ y tế theo yêu cầu và hoạt động xã hội hóa, áp dụng công nghệ quản lý thu chi hiện đại để đảm bảo thu đúng, thu đủ, giảm thất thoát. Mục tiêu tăng doanh thu dịch vụ lên ít nhất 15% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Tài chính kế toán.

  2. Tối ưu hóa quản lý chi phí: Rà soát, kiểm soát chặt chẽ các khoản chi thường xuyên và không thường xuyên, ưu tiên đầu tư vào các thiết bị y tế hiện đại và nâng cao năng lực nhân sự. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi phí quản lý xuống dưới 20% tổng chi phí trong vòng 5 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính kế toán phối hợp với các phòng chức năng.

  3. Nâng cao năng lực bộ máy quản lý tài chính: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý tài chính, áp dụng phần mềm quản lý tài chính tiên tiến, tăng cường kiểm tra, đánh giá định kỳ. Mục tiêu hoàn thiện bộ máy quản lý tài chính chuyên nghiệp, hiệu quả trước năm 2025. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Tổ chức cán bộ.

  4. Đầu tư phát triển cơ sở vật chất và trang thiết bị: Lập kế hoạch đầu tư dài hạn, ưu tiên sửa chữa, nâng cấp các khu nhà xuống cấp, mua sắm trang thiết bị chuyên sâu phục vụ khám chữa bệnh chất lượng cao. Mục tiêu nâng cấp ít nhất 30% cơ sở vật chất hiện có và bổ sung 20% trang thiết bị mới đến năm 2030. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp với Sở Y tế và các cơ quan liên quan.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch tài chính: Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ rõ ràng, công khai báo cáo tài chính định kỳ, nâng cao trách nhiệm giải trình nhằm ngăn ngừa tham nhũng, lãng phí. Mục tiêu đạt chuẩn minh bạch tài chính theo quy định Nhà nước trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Tài chính kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các bệnh viện công lập: Nhận diện các giải pháp quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ, áp dụng mô hình quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực tài chính và phát triển bền vững bệnh viện.

  2. Cán bộ quản lý tài chính y tế: Hiểu rõ quy trình lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và thanh tra kiểm tra tài chính trong bệnh viện, từ đó nâng cao kỹ năng quản lý và kiểm soát tài chính.

  3. Nhà hoạch định chính sách y tế và tài chính công: Tham khảo các kết quả thực tiễn về tự chủ tài chính tại bệnh viện, từ đó xây dựng chính sách phù hợp, hỗ trợ các đơn vị sự nghiệp y tế công lập phát triển.

  4. Nghiên cứu sinh, sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế và y tế công cộng: Tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý tài chính trong bệnh viện công lập, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công lập là gì?
    Cơ chế tự chủ tài chính cho phép bệnh viện tự quyết định nguồn thu, chi, tổ chức bộ máy và nhân sự trên cơ sở tuân thủ quy định pháp luật, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm phụ thuộc ngân sách Nhà nước.

  2. Nguồn thu chính của Bệnh viện Kiến An gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách Nhà nước cấp, doanh thu hoạt động tài chính, doanh thu sản xuất kinh doanh dịch vụ y tế và các hoạt động khác như dịch vụ y tế theo yêu cầu, xã hội hóa.

  3. Làm thế nào để đánh giá mức độ tự chủ tài chính của bệnh viện?
    Mức độ tự chủ tài chính được đánh giá qua tỷ lệ phần trăm doanh thu không phụ thuộc ngân sách Nhà nước so với tổng chi phí, cùng với khả năng cân đối thu chi và duy trì hoạt động bền vững.

  4. Tác động của dịch Covid-19 đến công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Kiến An?
    Dịch bệnh làm giảm nguồn thu năm 2020 do hạn chế khám chữa bệnh, tăng chi phí phòng chống dịch và đầu tư trang thiết bị y tế, dẫn đến biến động lớn trong nguồn thu, chi và yêu cầu quản lý tài chính linh hoạt hơn.

  5. Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại bệnh viện?
    Bao gồm hoàn thiện công tác quản lý thu, tối ưu hóa chi phí, nâng cao năng lực quản lý tài chính, đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và tăng cường minh bạch tài chính nhằm đảm bảo cân đối thu chi và phát triển bền vững.

Kết luận

  • Bệnh viện Kiến An đã đạt được sự cải thiện rõ rệt trong công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ giai đoạn 2018-2022, với mức tăng trưởng doanh thu vượt tốc độ tăng chi phí.
  • Mức độ tự chủ tài chính được nâng cao, giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và năng lực nhân sự.
  • Dịch Covid-19 gây ra nhiều thách thức nhưng cũng tạo cơ hội để bệnh viện đổi mới, tăng cường quản lý tài chính và phát triển các dịch vụ y tế theo yêu cầu.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện quản lý thu chi, nâng cao năng lực bộ máy quản lý, đầu tư cơ sở vật chất và minh bạch tài chính nhằm phát triển bền vững đến năm 2030.
  • Khuyến nghị các đơn vị sự nghiệp y tế công lập và nhà quản lý ngành y tế tham khảo để áp dụng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong bối cảnh tự chủ tài chính.

Hành động tiếp theo: Ban Giám đốc Bệnh viện Kiến An và các cơ quan quản lý cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời xây dựng kế hoạch giám sát, đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả quản lý tài chính và phát triển bền vững bệnh viện.