Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò trọng yếu trong việc duy trì hoạt động quản lý tài chính công và phát triển kinh tế - xã hội. Tại Cục thuế thành phố Hải Phòng, công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (CTX NSNN) là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính cho hoạt động của đơn vị và chế độ chính sách cho cán bộ, công chức, người lao động (CC, NLĐ). Giai đoạn 2018-2022, tổng thu nội địa của Hải Phòng đạt hơn 106.600 tỷ đồng, trong đó thu nội địa đạt 38.368 tỷ đồng, vượt 120,9% dự toán Trung ương giao. Tuy nhiên, công tác quản lý CTX NSNN còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán chậm, thanh quyết toán chưa hiệu quả, mua sắm trang thiết bị còn bất cập.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm chuẩn hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý CTX NSNN tại Cục thuế cấp tỉnh, đánh giá thực trạng công tác quản lý CTX NSNN tại Cục thuế Hải Phòng trong giai đoạn 2018-2022, đồng thời đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý trong những năm tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại văn phòng Cục thuế thành phố Hải Phòng, với dữ liệu thu thập từ năm 2018 đến 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và đảm bảo quyền lợi cho đội ngũ cán bộ công chức.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh quá trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách nhằm đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính công hiệu quả, minh bạch và tiết kiệm.
  • Mô hình quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước: Tập trung vào các nguyên tắc quản lý như tính thống nhất, tiết kiệm, tự chủ, giải trình và minh bạch trong chi tiêu ngân sách.
  • Khái niệm chính: Ngân sách nhà nước, chi thường xuyên ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên ngân sách, dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách.

Các khái niệm này giúp làm rõ vai trò, đặc điểm và nguyên tắc quản lý CTX NSNN tại Cục thuế cấp tỉnh, đồng thời làm cơ sở để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp thống kê mô tả: Thu thập và tổng hợp số liệu từ báo cáo quyết toán CTX NSNN giai đoạn 2018-2022 tại Cục thuế Hải Phòng, xây dựng bảng biểu, biểu đồ phân tích thực trạng công tác quản lý.
  • Phương pháp so sánh: Đánh giá sự biến động các chỉ tiêu chi ngân sách qua các năm, so sánh với các địa phương khác để rút ra bài học kinh nghiệm.
  • Phương pháp tổng hợp: Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý CTX NSNN, đánh giá ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu chi tiết về dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán CTX NSNN của Cục thuế thành phố Hải Phòng trong 5 năm. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ dữ liệu có sẵn nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dự toán và chấp hành CTX NSNN: Tổng dự toán CTX NSNN tại Cục thuế Hải Phòng tăng từ 239 tỷ đồng năm 2018 lên mức cao hơn trong các năm tiếp theo, với tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 5-10% mỗi năm. Tỷ lệ chấp hành dự toán CTX NSNN luôn đạt trên 95%, thể hiện sự tuân thủ nghiêm túc các quy định về quản lý ngân sách.

  2. Cơ cấu chi ngân sách: Chi thanh toán cá nhân chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 72-77% tổng chi thường xuyên, trong đó tiền lương và phụ cấp chiếm gần 50%. Chi quản lý hành chính và chi khác chiếm khoảng 22-27%, với chi nghiệp vụ chuyên môn từng ngành chiếm tỷ lệ cao nhất trong nhóm này.

  3. Thu nhập bình quân của CC, NLĐ: Số lượng công chức, người lao động bình quân khoảng 950 người, thu nhập bình quân đầu người dao động từ 14 đến 17 triệu đồng/tháng trong giai đoạn 2018-2022. Thu nhập tăng thêm và khen thưởng phúc lợi được duy trì ổn định, góp phần nâng cao đời sống cán bộ.

  4. Hạn chế trong quản lý CTX NSNN: Việc lập dự toán còn chậm, công tác thanh quyết toán chưa đồng bộ, chi mua sắm và sửa chữa tài sản còn bất cập. Một số khoản chi chưa thực sự tiết kiệm, còn tồn tại tình trạng chi vượt định mức hoặc chưa phù hợp với nhu cầu thực tế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Cục thuế Hải Phòng đã thực hiện tốt công tác lập và chấp hành dự toán CTX NSNN, đảm bảo nguồn lực tài chính cho hoạt động thường xuyên và chế độ cho cán bộ. Việc chi trả tiền lương và thu nhập tăng thêm được duy trì ổn định, góp phần tạo động lực làm việc cho đội ngũ công chức. Tuy nhiên, sự biến động trong chi quản lý hành chính và chi khác phản ánh nhu cầu ngày càng tăng về trang thiết bị, công nghệ thông tin và các hoạt động nghiệp vụ chuyên môn, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19.

So sánh với một số địa phương như Quảng Ninh và Hà Nội, Cục thuế Hải Phòng có thể học hỏi kinh nghiệm trong việc quản lý chặt chẽ chi tiêu, tiết kiệm 10% chi thường xuyên để tạo nguồn cải cách tiền lương và thực hiện tinh giản biên chế hiệu quả. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi cũng là yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả và minh bạch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ trọng các khoản chi, biểu đồ tăng trưởng dự toán và chấp hành dự toán qua các năm, cũng như bảng so sánh thu nhập bình quân của cán bộ. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ nét xu hướng và cơ cấu chi ngân sách, hỗ trợ việc phân tích và đề xuất giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao công tác lập dự toán CTX NSNN: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tài vụ về kỹ năng lập dự toán, áp dụng phần mềm quản lý dự toán hiện đại nhằm rút ngắn thời gian và nâng cao độ chính xác. Mục tiêu đạt 100% dự toán được lập và phê duyệt đúng hạn trong vòng 1 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Cục thuế và phòng Tài vụ.

  2. Hoàn thiện công tác chấp hành và quyết toán dự toán: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, tăng cường kiểm tra, giám sát việc chi tiêu, đảm bảo tuân thủ định mức và quy chế chi tiêu nội bộ. Mục tiêu giảm thiểu sai sót và chi vượt định mức xuống dưới 2% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài vụ, Thanh tra nội bộ.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai hệ thống phần mềm quản lý thu chi ngân sách tích hợp, hỗ trợ theo dõi, báo cáo và phân tích dữ liệu tài chính theo thời gian thực. Mục tiêu hoàn thành triển khai trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Cục thuế phối hợp với phòng CNTT.

  4. Tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí CTX: Áp dụng các biện pháp tiết kiệm chi tiêu, như giảm 10% chi thường xuyên không ảnh hưởng đến hoạt động chuyên môn, ưu tiên chi cho các khoản thiết yếu và nâng cao đời sống cán bộ. Chủ thể thực hiện: Toàn bộ các phòng, chi cục trực thuộc.

  5. Xây dựng chính sách phát triển nguồn nhân lực: Rà soát, điều chỉnh quy chế chi tiêu nội bộ, đảm bảo quyền lợi phúc lợi cho CC, NLĐ, đồng thời thực hiện đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, tạo động lực gắn bó lâu dài. Mục tiêu nâng cao năng lực đội ngũ trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Cục thuế, phòng Tổ chức cán bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại các cơ quan thuế: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách, áp dụng các biện pháp tiết kiệm và minh bạch trong chi tiêu.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính ngân sách: Tham khảo để xây dựng các chính sách, quy định phù hợp với thực tiễn quản lý ngân sách tại địa phương, đặc biệt trong lĩnh vực thuế.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý ngân sách nhà nước, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu.

  4. Các đơn vị hành chính sử dụng ngân sách nhà nước: Áp dụng các giải pháp quản lý chi thường xuyên hiệu quả, nâng cao năng lực lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là các khoản chi nhằm đảm bảo hoạt động thường xuyên của các cơ quan nhà nước, bao gồm chi trả lương, phụ cấp, chi quản lý hành chính và các khoản chi tiêu thiết yếu khác.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên ngân sách lại quan trọng?
    Quản lý chi thường xuyên giúp đảm bảo sử dụng nguồn ngân sách hiệu quả, tiết kiệm, tránh thất thoát, đồng thời đảm bảo hoạt động liên tục của các cơ quan và quyền lợi cho cán bộ công chức.

  3. Phương pháp lập dự toán ngân sách như thế nào?
    Lập dự toán dựa trên cơ sở phân tích tình hình thực hiện năm trước, dự báo nhu cầu chi tiêu năm kế tiếp, tuân thủ các định mức, tiêu chuẩn do Nhà nước quy định và được phê duyệt bởi cơ quan có thẩm quyền.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, tăng cường kiểm tra, giám sát, đào tạo cán bộ, xây dựng quy chế chi tiêu minh bạch và thực hiện tiết kiệm chi tiêu là các biện pháp hiệu quả.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến công tác quản lý chi thường xuyên?
    Bao gồm năng lực quản lý của cán bộ, cơ chế chính sách pháp luật, nguồn lực tài chính, môi trường kinh tế - xã hội và ứng dụng công nghệ trong quản lý.

Kết luận

  • Công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Cục thuế thành phố Hải Phòng giai đoạn 2018-2022 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đảm bảo nguồn lực tài chính cho hoạt động đơn vị và chế độ cho cán bộ.
  • Chi thanh toán cá nhân chiếm tỷ trọng lớn nhất, với thu nhập bình quân đầu người ổn định và tăng dần qua các năm.
  • Một số hạn chế còn tồn tại như lập dự toán chậm, chi tiêu chưa thực sự tiết kiệm và hiệu quả cần được khắc phục.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý dự toán, chấp hành và quyết toán, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển nguồn nhân lực.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho việc hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Cục thuế Hải Phòng trong những năm tiếp theo, góp phần phát triển kinh tế địa phương bền vững.

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, các cơ quan liên quan cần phối hợp chặt chẽ trong việc triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời thường xuyên đánh giá, điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Hành động ngay hôm nay để đảm bảo nguồn lực tài chính công được sử dụng hiệu quả và bền vững.