Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa, việc triển khai các dự án đầu tư hạ tầng như khu công nghiệp, khu công nghệ cao, hệ thống giao thông, y tế, giáo dục ngày càng gia tăng. Theo ước tính, công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) chiếm vai trò then chốt trong việc đảm bảo tiến độ và hiệu quả của các dự án này. Tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, với sự phát triển của các dự án như Cụm công nghiệp Diểm Tiêu, Nhà máy điện mặt trời Mỹ Hiệp, công tác chi giải phóng mặt bằng được thực hiện bởi Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Phù Mỹ. Tuy nhiên, thực trạng chi trả còn chậm trễ, thiếu chặt chẽ và chưa đồng bộ, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ dự án và đời sống người dân.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng tại Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Phù Mỹ, đánh giá ưu nhược điểm và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ nhằm nâng cao hiệu quả chi trả, đảm bảo tiến độ dự án và ổn định xã hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng tại Trung tâm trong giai đoạn gần đây, với dữ liệu thu thập thực tế từ năm 2018 đến 2020.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước, giảm thiểu rủi ro thất thoát, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua việc hoàn thiện quy trình chi trả bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Các chỉ số như thời gian chi trả, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch chi trả và mức độ hài lòng của người dân được kỳ vọng cải thiện rõ rệt sau khi áp dụng các giải pháp đề xuất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng mô hình kiểm soát nội bộ theo COSO 2013 và hướng dẫn kiểm soát nội bộ trong khu vực công của INTOSAI 2013. Theo COSO, kiểm soát nội bộ (KSNB) là một quá trình do Ban quản trị, Ban Giám đốc và các cá nhân trong đơn vị thiết kế và thực hiện nhằm đảm bảo đạt được các mục tiêu về hiệu quả hoạt động, độ tin cậy báo cáo tài chính và tuân thủ pháp luật. INTOSAI bổ sung các yếu tố đặc thù trong khu vực công, nhấn mạnh năm thành phần cơ bản của hệ thống KSNB: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Môi trường kiểm soát: Nền tảng văn hóa, đạo đức, cơ cấu tổ chức và chính sách nhân sự tạo điều kiện cho việc thực hiện kiểm soát.
  • Đánh giá rủi ro: Quá trình nhận diện, phân tích và xử lý các rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu chi giải phóng mặt bằng.
  • Hoạt động kiểm soát: Các chính sách, thủ tục nhằm ngăn ngừa và phát hiện sai phạm trong chi trả.
  • Thông tin và truyền thông: Hệ thống thu nhận, xử lý và truyền đạt thông tin phục vụ kiểm soát.
  • Giám sát: Hoạt động đánh giá thường xuyên và định kỳ nhằm đảm bảo hệ thống kiểm soát vận hành hiệu quả.

Ngoài ra, luận văn phân tích quy trình chi giải phóng mặt bằng theo Luật Đất đai 2013 và Thông tư 74/2015/TT-BTC, làm rõ các bước từ thông báo thu hồi đất, kiểm đếm, lập phương án bồi thường đến chi trả và bàn giao mặt bằng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu thực tế thu thập tại Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Phù Mỹ từ năm 2018 đến 2020.
  • Văn bản pháp luật liên quan như Luật Đất đai 2013, Thông tư 74/2015/TT-BTC, Quyết định 1776/QĐ-UBND tỉnh Bình Định.
  • Báo cáo, khảo sát đánh giá thực trạng môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin truyền thông và giám sát.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích định tính các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm soát nội bộ.
  • Phân tích định lượng số liệu chi trả, tiến độ và mức độ tuân thủ quy trình.
  • So sánh, đối chiếu với các nghiên cứu tương tự trong khu vực công.
  • Sử dụng bảng biểu và sơ đồ để minh họa quy trình và kết quả khảo sát.

Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ cán bộ công chức tham gia công tác chi giải phóng mặt bằng tại Trung tâm, khoảng 30-40 người, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát còn yếu kém: Khảo sát cho thấy 65% cán bộ công chức đánh giá môi trường kiểm soát chưa tạo được sự đồng thuận cao về trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp. Cơ cấu tổ chức chưa phân công rõ ràng, dẫn đến chồng chéo nhiệm vụ và thiếu kiểm soát chặt chẽ.

  2. Đánh giá rủi ro chưa toàn diện: Chỉ khoảng 40% các rủi ro liên quan đến chi giải phóng mặt bằng được nhận diện và đánh giá đầy đủ. Các rủi ro về chậm trễ chi trả, sai sót hồ sơ và gian lận chưa được kiểm soát hiệu quả, gây ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

  3. Hoạt động kiểm soát chưa đồng bộ và thiếu hiệu quả: 55% thủ tục kiểm soát chưa được thực hiện nghiêm túc, đặc biệt là các thủ tục ủy quyền, phê duyệt và đối chiếu chứng từ. Việc phân nhiệm chưa rõ ràng làm tăng nguy cơ sai phạm và thất thoát ngân sách.

  4. Thông tin và truyền thông chưa kịp thời, đầy đủ: Hệ thống thông tin kế toán và truyền thông nội bộ chưa đáp ứng yêu cầu, dẫn đến việc báo cáo chậm và thiếu chính xác. Khoảng 60% cán bộ cho biết chưa nhận được đầy đủ thông tin về quy trình và trách nhiệm kiểm soát.

  5. Giám sát chưa thường xuyên và hiệu quả: Hoạt động giám sát định kỳ chỉ được thực hiện ở mức 30% theo kế hoạch, giám sát thường xuyên còn hạn chế do thiếu nguồn lực và kỹ năng. Điều này làm giảm khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của kiểm soát nội bộ trong khu vực công, đặc biệt là trong công tác chi giải phóng mặt bằng. So với các nghiên cứu trong ngành kế toán công tại các huyện khác, kết quả tương đồng về việc môi trường kiểm soát và đánh giá rủi ro là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát.

Việc thiếu đồng bộ trong hoạt động kiểm soát và truyền thông làm giảm tính minh bạch, tạo điều kiện cho sai sót và gian lận phát sinh. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thực hiện các thủ tục kiểm soát và mức độ hài lòng của cán bộ cho thấy sự cần thiết phải cải thiện quy trình và nâng cao năng lực nhân sự.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các điểm yếu hiện tại, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, góp phần nâng cao hiệu quả chi trả, đảm bảo tiến độ dự án và ổn định xã hội tại huyện Phù Mỹ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng môi trường kiểm soát: Đào tạo nâng cao nhận thức về kiểm soát nội bộ cho cán bộ công chức, xây dựng văn hóa đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm rõ ràng. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Trung tâm Phát triển quỹ đất phối hợp với Sở Tài chính tổ chức.

  2. Hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro: Thiết lập hệ thống nhận diện và phân loại rủi ro chi tiết, áp dụng công cụ đánh giá định lượng và định tính. Thực hiện định kỳ hàng năm, do Ban quản lý dự án và phòng Tài chính - Kế hoạch huyện chủ trì.

  3. Cải tiến hoạt động kiểm soát: Rà soát, chuẩn hóa các thủ tục ủy quyền, phê duyệt, đối chiếu chứng từ; phân công nhiệm vụ rõ ràng, tránh chồng chéo. Áp dụng phần mềm quản lý chi trả để tăng tính minh bạch và hiệu quả. Thời gian triển khai 12 tháng, do Trung tâm phối hợp với đơn vị công nghệ thông tin.

  4. Nâng cao hệ thống thông tin và truyền thông: Xây dựng hệ thống báo cáo điện tử, đảm bảo thông tin kịp thời, chính xác và đầy đủ đến các cấp quản lý và người dân liên quan. Thực hiện trong 9 tháng, do Trung tâm và Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp.

  5. Tăng cường hoạt động giám sát: Thiết lập kế hoạch giám sát thường xuyên và định kỳ, đào tạo kỹ năng giám sát cho cán bộ, phối hợp với các cơ quan kiểm toán, thanh tra. Thực hiện liên tục, do Ban Giám đốc Trung tâm và Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý Trung tâm Phát triển quỹ đất: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng, áp dụng giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và chi trả.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện: Tham khảo quy trình, phương pháp đánh giá rủi ro và kiểm soát chi ngân sách nhà nước trong lĩnh vực giải phóng mặt bằng.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Kế toán, Quản lý công: Tài liệu tham khảo về mô hình kiểm soát nội bộ trong khu vực công, đặc biệt trong lĩnh vực chi ngân sách và giải phóng mặt bằng.

  4. Cơ quan kiểm toán, thanh tra và các tổ chức giám sát tài chính công: Hiểu rõ thực trạng và các điểm yếu trong kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng để xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng là gì?
    Kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng là hệ thống các chính sách, thủ tục và hoạt động nhằm đảm bảo việc chi trả bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được thực hiện đúng quy định, hiệu quả và minh bạch, giảm thiểu rủi ro sai phạm và thất thoát ngân sách.

  2. Tại sao kiểm soát nội bộ lại quan trọng trong chi giải phóng mặt bằng?
    Kiểm soát nội bộ giúp đảm bảo nguồn vốn chi trả được sử dụng đúng mục đích, kịp thời, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người dân bị thu hồi đất và nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước, góp phần thúc đẩy tiến độ dự án.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát nội bộ?
    Môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và truyền thông, cùng hoạt động giám sát là các yếu tố cơ bản ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ.

  4. Làm thế nào để đánh giá rủi ro trong chi giải phóng mặt bằng?
    Đánh giá rủi ro bao gồm nhận diện các nguy cơ tiềm ẩn, phân tích mức độ ảnh hưởng và khả năng xảy ra, từ đó xác định biện pháp quản lý phù hợp nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến mục tiêu chi trả.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ tại Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Phù Mỹ?
    Các giải pháp gồm tăng cường đào tạo, hoàn thiện quy trình kiểm soát, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao hệ thống thông tin truyền thông và tăng cường giám sát thường xuyên, định kỳ nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong chi trả.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ tầm quan trọng của kiểm soát nội bộ trong công tác chi giải phóng mặt bằng tại Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định.
  • Phân tích thực trạng cho thấy môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin truyền thông và giám sát còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả chi trả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách và tiến độ dự án.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho các đơn vị quản lý nhà nước và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán công và quản lý dự án.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả sau 12 tháng và điều chỉnh phù hợp để đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ chi giải phóng mặt bằng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương!