Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ tài chính quan trọng, đóng vai trò điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội. Trong giai đoạn 2016-2020, tổng chi NSNN qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) An Lão đạt khoảng 357 tỷ đồng, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao, khoảng 75-81% tổng chi ngân sách hàng năm. Công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN An Lão có ý nghĩa thiết yếu trong việc đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và thực hiện chính sách an sinh xã hội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như việc chi chưa đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức; phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ; thanh toán bằng tiền mặt còn phổ biến gây lãng phí và rủi ro tham nhũng.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN An Lão, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách trên địa bàn huyện An Lão, tỉnh Bình Định. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020, với đối tượng là các nghiệp vụ kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN An Lão. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh thực hiện Luật Ngân sách Nhà nước 2015 và yêu cầu hiện đại hóa công tác quản lý tài chính công, góp phần nâng cao kỷ luật, kỷ cương tài chính và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt là lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách trong điều tiết kinh tế, phân bổ nguồn lực và đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước. Khái niệm ngân sách nhà nước được hiểu là toàn bộ các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định theo quy định pháp luật.

  2. Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Định nghĩa kiểm soát chi là quá trình thẩm định, kiểm tra các khoản chi NSNN theo các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn và định mức do Nhà nước quy định nhằm tăng cường kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả nguồn lực tài chính. Kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN có đặc điểm vừa mang tính kỹ thuật nghiệp vụ quản trị tài chính, vừa có tính pháp lý và công vụ, được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi ngân sách nhà nước, chi thường xuyên ngân sách nhà nước, kiểm soát chi ngân sách nhà nước, điều kiện chi ngân sách, nguyên tắc kiểm soát chi, hình thức và nội dung kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích định tính và định lượng dựa trên các nguồn dữ liệu chính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo hàng năm của KBNN An Lão giai đoạn 2016-2020, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Nghị định số 11/2020/NĐ-CP, Thông tư số 62/2020/TT-BTC, Thông tư số 13/2017/TT-BTC, và các tài liệu chuyên ngành về quản lý ngân sách và kiểm soát chi.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ các đơn vị sử dụng ngân sách có giao dịch với KBNN An Lão trong giai đoạn nghiên cứu để đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá xu hướng chi ngân sách, tỷ trọng chi thường xuyên; so sánh các chỉ tiêu qua các năm; phân tích quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi; đối chiếu thực trạng với các quy định pháp luật và kinh nghiệm thực tiễn từ các KBNN huyện khác trong tỉnh Bình Định.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2016 đến năm 2020, đồng thời khảo sát thực trạng tổ chức, quy trình kiểm soát chi tại KBNN An Lão trong giai đoạn này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi ngân sách và tỷ trọng chi thường xuyên cao: Tổng chi NSNN qua KBNN An Lão tăng từ khoảng 357 tỷ đồng năm 2016 lên mức cao hơn trong các năm tiếp theo, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng từ 75% đến 81% tổng chi ngân sách hàng năm. Chi ngân sách huyện chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi thường xuyên, chủ yếu là chi thanh toán cá nhân.

  2. Số lượng đơn vị giao dịch và tài khoản mở biến động: Số đơn vị giao dịch tăng từ 80 đơn vị năm 2016 lên 87 đơn vị năm 2018, sau đó giảm nhẹ xuống còn 79 đơn vị năm 2020 do sắp xếp, tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết số 18-NQ/TW. Số tài khoản mở tại KBNN An Lão cũng có xu hướng tương tự, dao động quanh mức 480-520 tài khoản.

  3. Quy trình kiểm soát chi được thực hiện theo quy định: KBNN An Lão áp dụng quy trình kiểm soát chi theo Quyết định 2899/QĐ-KBNN, với thời hạn xử lý hồ sơ thanh toán tối đa 2-3 ngày làm việc. Hầu hết các đơn vị giao dịch đã tham gia dịch vụ công trực tuyến, giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát và giảm thủ tục giấy tờ.

  4. Hạn chế trong công tác kiểm soát chi: Một số khoản chi thường xuyên vẫn chưa đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức; phối hợp giữa KBNN An Lão và Phòng Tài chính Kế hoạch huyện còn thiếu chặt chẽ, dẫn đến sai sót trong hạch toán nguồn ngân sách; việc thanh toán bằng tiền mặt còn phổ biến gây lãng phí và tiềm ẩn rủi ro tham nhũng; phân định trách nhiệm giữa các cơ quan liên quan chưa rõ ràng, ảnh hưởng đến chất lượng kiểm soát chi.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, hệ thống chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách còn chưa đồng bộ, chưa cập nhật kịp thời với thực tế phát sinh. Về chủ quan, ý thức chấp hành của một số đơn vị sử dụng ngân sách chưa cao, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, và trình độ cán bộ kiểm soát chi còn hạn chế.

So sánh với kinh nghiệm của các KBNN huyện khác trong tỉnh Bình Định như Hoài Nhơn, Tuy Phước, Phù Mỹ cho thấy các đơn vị này đã chú trọng đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan và có quy trình kiểm soát chi chặt chẽ, từ đó nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi. KBNN An Lão cần học hỏi và áp dụng các bài học này để khắc phục tồn tại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng chi ngân sách và tỷ trọng chi thường xuyên qua các năm, bảng số liệu về số lượng đơn vị giao dịch và tài khoản mở, cũng như sơ đồ quy trình kiểm soát chi để minh họa rõ ràng các bước nghiệp vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy định về kiểm soát chi thường xuyên: Rà soát, cập nhật và ban hành các quy định, tiêu chuẩn, định mức chi phù hợp với thực tế địa phương, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp với KBNN An Lão.

  2. Nâng cao năng lực và đạo đức công vụ của cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, cập nhật kiến thức pháp luật và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ kiểm soát chi. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: KBNN An Lão phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và dịch vụ công trực tuyến: Mở rộng phạm vi áp dụng dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4 cho tất cả các đơn vị sử dụng ngân sách, giảm thiểu thủ tục giấy tờ, tăng cường kiểm soát tự động và minh bạch. Thời gian thực hiện: 18 tháng. Chủ thể thực hiện: KBNN An Lão phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý ngân sách: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa KBNN An Lão, Phòng Tài chính Kế hoạch huyện và các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực hiện chi ngân sách, xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì liên tục. Chủ thể thực hiện: UBND huyện An Lão chỉ đạo.

  5. Khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt: Xây dựng chính sách ưu đãi, hướng dẫn các đơn vị sử dụng ngân sách thực hiện thanh toán qua tài khoản, hạn chế tối đa thanh toán bằng tiền mặt để giảm thiểu rủi ro và chi phí. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: KBNN An Lão phối hợp với Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Bình Định.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách tại các cơ quan nhà nước: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, nguyên tắc và thực trạng kiểm soát chi ngân sách, từ đó cải thiện công tác quản lý tài chính công.

  2. Nhân viên và cán bộ Kho bạc Nhà nước các cấp: Là tài liệu tham khảo quan trọng để hoàn thiện nghiệp vụ kiểm soát chi, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi thường xuyên.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm soát chi ngân sách nhà nước, hỗ trợ nghiên cứu sâu hơn về quản lý tài chính công.

  4. Lãnh đạo và cán bộ các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước: Giúp nhận thức rõ trách nhiệm, quy trình và các yêu cầu trong việc sử dụng ngân sách đúng mục đích, đúng chế độ, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên NSNN là quá trình KBNN thẩm định, kiểm tra các khoản chi thường xuyên theo các chính sách, tiêu chuẩn, định mức do Nhà nước quy định nhằm đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả và đúng pháp luật.

  2. Tại sao chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao trong tổng chi ngân sách?
    Chi thường xuyên bao gồm các khoản chi duy trì hoạt động bộ máy nhà nước, chi chính sách xã hội, quốc phòng, an ninh, do đó chiếm tỷ trọng lớn, khoảng 75-81% tổng chi ngân sách tại KBNN An Lão trong giai đoạn 2016-2020.

  3. Những khó khăn chính trong công tác kiểm soát chi tại KBNN An Lão là gì?
    Bao gồm chi chưa đúng chế độ, phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ, thanh toán bằng tiền mặt còn phổ biến, và phân định trách nhiệm chưa rõ ràng giữa các cơ quan liên quan.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách?
    Cần hoàn thiện quy định pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường phối hợp liên ngành và khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt.

  5. Quy trình kiểm soát chi tại KBNN An Lão được thực hiện như thế nào?
    Quy trình gồm tiếp nhận hồ sơ, kiểm soát dự toán, kiểm tra hồ sơ chứng từ, phê duyệt của Giám đốc, thực hiện thanh toán và lưu trữ chứng từ, với thời hạn xử lý tối đa 2-3 ngày làm việc, áp dụng dịch vụ công trực tuyến cho hầu hết đơn vị.

Kết luận

  • Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN An Lão giữ vai trò quan trọng trong quản lý tài chính công, góp phần sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả.
  • Giai đoạn 2016-2020, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao, với xu hướng tăng dần qua các năm, phản ánh nhu cầu chi tiêu ổn định cho các hoạt động thường xuyên của địa phương.
  • Thực trạng kiểm soát chi còn tồn tại hạn chế về tuân thủ chế độ, phối hợp liên ngành và phương thức thanh toán, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy định, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường phối hợp và khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong cải cách quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương, đồng thời kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan để thực hiện thành công các giải pháp đề xuất.

Hãy áp dụng các giải pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.