Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế mở và hội nhập sâu rộng, ngành giáo dục đào tạo, đặc biệt là các cơ sở giáo dục y tế, đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và quản lý tài chính hiệu quả. Trường Cao đẳng Y tế Đặng Thùy Trâm, một cơ sở giáo dục công lập tại tỉnh Quảng Ngãi, hoạt động theo mô hình đơn vị sự nghiệp có thu, tự đảm bảo một phần kinh phí hoạt động thường xuyên. Năm 2019, tỷ lệ tự đảm bảo chi hoạt động của trường đạt khoảng 66%, dự kiến tăng lên 100% vào năm 2022, cho thấy xu hướng tự chủ tài chính ngày càng rõ nét. Tuy nhiên, công tác kế toán quản trị tại trường còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và ra quyết định.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác kế toán quản trị tại Trường Cao đẳng Y tế Đặng Thùy Trâm, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, hỗ trợ nhà quản lý trong việc lập dự toán, kiểm soát chi phí và ra quyết định chính xác. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động kế toán quản trị tại trường trong giai đoạn 2017-2019, với dữ liệu thu thập từ phòng Kế hoạch - Tài chính và các báo cáo tài chính liên quan.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện cơ chế tài chính, nâng cao năng lực quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập có thu, đồng thời hỗ trợ quá trình tự chủ tài chính trong lĩnh vực giáo dục y tế. Qua đó, giúp trường phát triển bền vững, nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị hiện đại, trong đó có:

  • Khái niệm kế toán quản trị: Theo Robert S. Kaplan và Anthony A. Atkinson, kế toán quản trị là hệ thống cung cấp thông tin cho nhà quản lý nhằm lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định nội bộ, khác biệt với kế toán tài chính phục vụ người dùng bên ngoài.

  • Đặc điểm thông tin kế toán quản trị: Thông tin mang tính kịp thời, linh hoạt, hữu ích cho việc lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định, tập trung vào tương lai và hiệu quả hoạt động.

  • Vai trò của kế toán quản trị: Cung cấp thông tin cho lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá và hỗ trợ ra quyết định nhằm tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả hoạt động.

  • Mô hình lập dự toán và kiểm soát chi phí: Áp dụng các kỹ thuật lập dự toán ngân sách, phân tích chi phí, kiểm soát thực hiện dự toán và phân tích biến động chi phí để quản lý tài chính hiệu quả.

Các khái niệm chuyên ngành như dự toán ngân sách, chi phí đào tạo, tự chủ tài chính, và các quy định pháp luật về kế toán và ngân sách nhà nước cũng được vận dụng làm cơ sở lý luận.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả kết hợp phân tích so sánh dựa trên dữ liệu thứ cấp thu thập từ phòng Kế hoạch - Tài chính Trường Cao đẳng Y tế Đặng Thùy Trâm. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ báo cáo tài chính, dự toán thu chi, bảng lương và các chứng từ kế toán liên quan trong giai đoạn 2017-2019.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu. Phân tích số liệu được thực hiện bằng cách so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán với kế hoạch, phân tích chi tiết các khoản thu, chi, và đánh giá hiệu quả công tác kế toán quản trị.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2019, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, đánh giá các vấn đề tồn tại và đề xuất giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị tại trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ tự đảm bảo chi hoạt động tăng dần: Từ 43% năm 2017 lên 66% năm 2019, dự kiến đạt 100% vào năm 2022, cho thấy trường đang tiến gần đến tự chủ tài chính hoàn toàn. Tuy nhiên, nguồn thu chủ yếu vẫn phụ thuộc vào học phí, chiếm trên 50% tổng thu.

  2. Công tác lập dự toán còn nhiều hạn chế: Dự toán thu chi được xây dựng dựa trên số lượng sinh viên và mức học phí theo quy định, nhưng chưa có sự phân tích sâu về chi phí đào tạo thực tế. Ví dụ, dự toán chi lương năm 2019 chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi, với tổng hệ số lương và phụ cấp lên đến hơn 4 tỷ đồng.

  3. Kiểm soát chi phí chưa chặt chẽ: Việc kiểm tra, đánh giá thực hiện dự toán chưa được thực hiện thường xuyên và chi tiết, dẫn đến một số khoản chi vượt dự toán hoặc chưa tối ưu. Các khoản chi thường xuyên như chi lương, chi học bổng, chi nghiệp vụ chuyên môn chiếm phần lớn ngân sách nhưng chưa được phân tích biến động kỹ lưỡng.

  4. Hệ thống kế toán quản trị còn đơn giản: Trường áp dụng hình thức kế toán Nhật ký chung với phần mềm kế toán Ánh Mai, hệ thống tài khoản kế toán theo quy định của Nhà nước nhưng chưa mở rộng chi tiết theo đặc thù đào tạo. Báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách được lập đầy đủ nhưng chưa cung cấp thông tin phân tích phục vụ ra quyết định quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do quy mô và đặc thù hoạt động của trường, cùng với việc áp dụng các quy định kế toán hành chính sự nghiệp chưa linh hoạt, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản trị nội bộ. So sánh với các nghiên cứu tại các trường cao đẳng y tế khác, tình trạng lập dự toán và kiểm soát chi phí chưa hiệu quả là phổ biến, do thiếu công cụ phân tích chi phí đào tạo và dự báo tài chính.

Việc chưa hoàn thiện kế toán quản trị ảnh hưởng đến khả năng dự báo tài chính, kiểm soát chi phí và ra quyết định đầu tư, từ đó hạn chế sự phát triển bền vững của trường trong bối cảnh tự chủ tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ tự đảm bảo chi hoạt động qua các năm, bảng phân tích chi phí lương và phụ cấp, cũng như biểu đồ so sánh dự toán và thực hiện các khoản chi chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống lập dự toán chi phí đào tạo: Xây dựng định mức chi phí đào tạo cho từng ngành học, dựa trên phân tích chi phí thực tế và quy định pháp luật, nhằm nâng cao tính chính xác và khả thi của dự toán. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp với các khoa.

  2. Tăng cường kiểm soát và đánh giá thực hiện dự toán: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ, phân tích biến động chi phí và so sánh với dự toán để phát hiện kịp thời các sai lệch, từ đó điều chỉnh kế hoạch tài chính phù hợp. Thời gian: Triển khai ngay và duy trì thường xuyên; Chủ thể: Ban Giám hiệu và phòng Kế hoạch - Tài chính.

  3. Nâng cấp hệ thống kế toán quản trị: Áp dụng phần mềm kế toán quản trị chuyên sâu, mở rộng chi tiết tài khoản theo đặc thù đào tạo, cung cấp báo cáo phân tích chi tiết phục vụ ra quyết định quản lý. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban Giám hiệu phối hợp với phòng Công nghệ thông tin và phòng Kế toán.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực kế toán quản trị cho nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán quản trị, phân tích chi phí và lập dự toán cho đội ngũ kế toán và quản lý tài chính. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Phòng Tổ chức - Hành chính phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường cao đẳng y tế và giáo dục công lập: Nghiên cứu giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp hoàn thiện kế toán quản trị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và phát triển bền vững.

  2. Phòng Kế hoạch - Tài chính các đơn vị sự nghiệp có thu: Áp dụng các giải pháp lập dự toán, kiểm soát chi phí và báo cáo tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị, nâng cao năng lực quản lý tài chính.

  3. Nhân viên kế toán và quản lý tài chính trong lĩnh vực giáo dục: Nâng cao kiến thức chuyên môn về kế toán quản trị, kỹ năng phân tích chi phí và lập dự toán ngân sách.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị tài chính: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực kế toán quản trị tại đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị tập trung cung cấp thông tin nội bộ cho nhà quản lý nhằm lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ người dùng bên ngoài như nhà đầu tư, cơ quan thuế. Ví dụ, kế toán quản trị giúp lập dự toán chi phí đào tạo, còn kế toán tài chính báo cáo kết quả tài chính tổng thể.

  2. Tại sao việc lập dự toán chi phí đào tạo lại quan trọng?
    Dự toán chi phí giúp trường chủ động cân đối nguồn thu - chi, đảm bảo hoạt động liên tục và hiệu quả. Ví dụ, dự toán chi lương và phụ cấp chiếm tỷ trọng lớn, nếu không chính xác sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch tài chính và chất lượng đào tạo.

  3. Làm thế nào để kiểm soát chi phí hiệu quả trong đơn vị sự nghiệp có thu?
    Cần thiết lập quy trình kiểm tra, so sánh thực hiện với dự toán, phân tích biến động chi phí và điều chỉnh kịp thời. Ví dụ, phòng Kế hoạch - Tài chính nên kiểm soát chặt chẽ các khoản chi lương, chi mua sắm thiết bị theo dự toán.

  4. Phần mềm kế toán quản trị có vai trò gì?
    Phần mềm giúp tự động hóa ghi chép, tổng hợp và phân tích số liệu, cung cấp báo cáo chi tiết phục vụ ra quyết định nhanh chóng và chính xác. Ví dụ, phần mềm Ánh Mai đang được sử dụng nhưng cần nâng cấp để đáp ứng yêu cầu quản trị sâu hơn.

  5. Làm sao để nâng cao năng lực kế toán quản trị tại trường?
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức mới và kỹ năng phân tích tài chính cho nhân viên kế toán và quản lý tài chính. Ví dụ, các khóa học về lập dự toán ngân sách và phân tích chi phí sẽ giúp nâng cao hiệu quả công tác kế toán quản trị.

Kết luận

  • Kế toán quản trị đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng Y tế Đặng Thùy Trâm, đặc biệt trong bối cảnh tự chủ tài chính ngày càng tăng.
  • Tỷ lệ tự đảm bảo chi hoạt động của trường đã tăng từ 43% năm 2017 lên 66% năm 2019, dự kiến đạt 100% vào năm 2022, đòi hỏi công tác kế toán quản trị phải được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu quản lý mới.
  • Công tác lập dự toán, kiểm soát chi phí và cung cấp thông tin phục vụ ra quyết định còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững của trường.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như hoàn thiện định mức chi phí đào tạo, tăng cường kiểm soát dự toán, nâng cấp hệ thống kế toán quản trị và đào tạo nhân sự nhằm nâng cao năng lực quản lý tài chính.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để đảm bảo sự phát triển bền vững của trường.

Call-to-action: Các nhà quản lý và nhân viên kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập nên áp dụng các giải pháp kế toán quản trị được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển giáo dục y tế chất lượng cao.