Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Quảng Ninh, một địa phương ven biển quan trọng của vùng Đông Bắc Việt Nam, đã chứng kiến sự phát triển kinh tế mạnh mẽ trong thập kỷ qua với tốc độ tăng trưởng GRDP trung bình trên 10% mỗi năm giai đoạn 2015-2019. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ khai thác tài nguyên khoáng sản sang phát triển kinh tế “xanh” và khu vực kinh tế tư nhân ngày càng năng động đã tạo ra nhu cầu lớn về các dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước. Theo báo cáo của Ban Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư (IPA) Quảng Ninh, nguồn vốn đầu tư ngoài ngân sách trên địa bàn tăng gấp 2,62 lần trong giai đoạn 2015-2019, đóng góp tới 62,8% tổng nguồn vốn đầu tư toàn xã hội.

Trong bối cảnh đó, công tác tham định địa điểm nghiên cứu lập quy hoạch đầu tư dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách trở thành một hoạt động quan trọng nhằm đảm bảo sự phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đồng thời hỗ trợ nhà đầu tư lựa chọn vị trí đầu tư hiệu quả. Tuy nhiên, công tác này còn khá mới mẻ, chưa có các quy định cụ thể và thống nhất, dẫn đến nhiều khó khăn, hạn chế trong thực tiễn triển khai tại Quảng Ninh. Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác tham định địa điểm nghiên cứu lập quy hoạch đầu tư dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2015-2019 và 9 tháng đầu năm 2020.

Mục tiêu cụ thể của luận văn là xây dựng khung lý thuyết, phân tích thực trạng công tác tham định địa điểm, xác định các hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất định hướng và giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác tham định, góp phần hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc ra quyết định và thu hút đầu tư hiệu quả hơn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, không bao gồm các khu công nghiệp và khu kinh tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn xây dựng khung lý thuyết dựa trên các lý thuyết và mô hình liên quan đến công tác tham định và quản lý đầu tư công, bao gồm:

  • Lý thuyết tham định dự án đầu tư: Xác định các yêu cầu về tính khả thi, phù hợp quy hoạch, minh bạch và hiệu quả trong quá trình xem xét, đánh giá dự án đầu tư.
  • Mô hình quy trình tham định địa điểm: Bao gồm các bước chính như khảo sát thực địa, đánh giá hồ sơ, tổ chức họp liên ngành và báo cáo kết quả tham định.
  • Các khái niệm chính: Tham định địa điểm nghiên cứu lập quy hoạch đầu tư dự án, dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách, tiêu chí đánh giá hiệu quả và mức độ hài lòng của nhà đầu tư, tổ chức bộ máy tham định.

Khung lý thuyết này giúp làm rõ bản chất, yêu cầu và nội dung công tác tham định địa điểm, đồng thời làm cơ sở để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu đa dạng nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp số liệu từ các báo cáo của Ban Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư tỉnh Quảng Ninh, báo cáo phát triển kinh tế - xã hội của UBND tỉnh, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Đầu tư 2014, Luật Đầu tư công 2019, Luật Quy hoạch đô thị 2009.
    • Dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn sâu với 115 nhà đầu tư dự án và cán bộ, chuyên viên của IPA cùng các sở, ngành liên quan; khảo sát bảng hỏi trực tuyến nhằm thu thập ý kiến về thuận lợi, khó khăn trong công tác tham định.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích tổng hợp tài liệu, văn bản pháp luật để xây dựng khung lý thuyết và quy trình tham định.
    • Thống kê mô tả, phân tích số liệu về tỷ lệ hồ sơ dự án được trả lời đúng hạn, tỷ lệ dự án phù hợp quy hoạch, tỷ lệ dự án được UBND tỉnh chấp thuận địa điểm.
    • So sánh, đối chiếu kết quả thực tiễn với các tiêu chuẩn, quy định pháp luật và các nghiên cứu trước đây.
    • Thảo luận nhóm với các chuyên gia, cán bộ quản lý để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2015-2019 và 9 tháng đầu năm 2020, phù hợp với hiệu lực của Luật Đầu tư 2014 và sự thay đổi trong hệ thống dữ liệu điện tử của IPA từ năm 2015.

Phương pháp nghiên cứu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính khoa học, khách quan và khả thi trong việc đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác tham định địa điểm tại Quảng Ninh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hồ sơ dự án trả lời đúng hạn tăng dần, đạt mức cao trong giai đoạn 2015-2019
    Theo số liệu thống kê, tỷ lệ hồ sơ dự án được Ban Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư (IPA) trả lời đúng hạn trên tổng số hồ sơ tiếp nhận có xu hướng tăng, đạt khoảng 85% trong năm 2019. Tuy nhiên, trong 9 tháng đầu năm 2020, do ảnh hưởng của dịch bệnh và các yếu tố vĩ mô, tỷ lệ này giảm nhẹ xuống khoảng 78%.

  2. Tỷ lệ dự án phù hợp quy hoạch xây dựng, đất đai chưa đồng đều và còn thấp trong nửa đầu giai đoạn
    Tỷ lệ dự án phù hợp với quy hoạch xây dựng và quy hoạch đất đai trên tổng số hồ sơ tiếp nhận dao động từ 60-70% trong giai đoạn 2015-2017, sau đó tăng lên khoảng 80% vào các năm tiếp theo. Nguyên nhân chính là do hệ thống quy hoạch còn chưa hoàn thiện, có sự điều chỉnh và sát nhập giữa các địa phương, gây khó khăn trong việc xác định sự phù hợp.

  3. Tỷ lệ dự án được UBND tỉnh chấp thuận địa điểm có xu hướng giảm từ năm 2019 đến đầu 2020
    Mặc dù tỷ lệ dự án được IPA báo cáo UBND tỉnh chấp thuận địa điểm duy trì ổn định khoảng 75-80% trong giai đoạn 2015-2018, nhưng từ năm 2019 đến 9 tháng đầu năm 2020, tỷ lệ này giảm xuống còn khoảng 65%. Nguyên nhân chủ yếu do sự chồng chéo trong chức năng, nhiệm vụ giữa các sở, ngành và IPA, cũng như sự chưa rõ ràng trong quy trình tham định.

  4. Mức độ hài lòng của nhà đầu tư cao về quy trình hướng dẫn, tiếp nhận hồ sơ và thời gian giải quyết
    Kết quả khảo sát với 115 nhà đầu tư cho thấy trên 85% nhà đầu tư hài lòng hoặc rất hài lòng với công tác hướng dẫn hoàn thiện hồ sơ và thời gian giải quyết thủ tục tham định địa điểm. Tuy nhiên, vẫn có khoảng 15% phản ánh còn gặp khó khăn về thông tin pháp lý và sự phối hợp giữa các cơ quan.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác tham định địa điểm nghiên cứu lập quy hoạch đầu tư dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách tại Quảng Ninh đã đạt được một số thành tựu nhất định, thể hiện qua tỷ lệ hồ sơ trả lời đúng hạn và mức độ hài lòng của nhà đầu tư. Việc tổ chức bộ máy tham định đã bước đầu hình thành sự gắn kết giữa IPA và các sở, ngành liên quan, góp phần nâng cao chất lượng tham định.

Tuy nhiên, các hạn chế như quy trình tham định chưa rõ ràng, chưa chuẩn hóa, sự chồng chéo chức năng giữa các cơ quan, cũng như thiếu khung pháp lý cụ thể cho công tác tham định địa điểm dự án ngoài ngân sách nhà nước đã ảnh hưởng đến hiệu quả chung. So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý đầu tư công và tham định dự án đầu tư, những khó khăn này là phổ biến ở nhiều địa phương mới triển khai công tác tham định địa điểm.

Việc thiếu đồng bộ trong quy hoạch xây dựng và đất đai cũng làm giảm tỷ lệ dự án phù hợp quy hoạch, gây khó khăn cho nhà đầu tư và cơ quan quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hồ sơ trả lời đúng hạn, tỷ lệ dự án phù hợp quy hoạch và tỷ lệ dự án được chấp thuận địa điểm theo từng năm, giúp minh họa rõ xu hướng và biến động trong giai đoạn nghiên cứu.

Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết phải hoàn thiện quy trình, tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực cán bộ và xây dựng khung pháp lý đồng bộ để nâng cao hiệu quả công tác tham định địa điểm, góp phần thúc đẩy thu hút đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Chuẩn hóa và ban hành quy trình tham định địa điểm nghiên cứu lập quy hoạch đầu tư dự án
    UBND tỉnh Quảng Ninh cần phối hợp với các sở, ngành xây dựng và ban hành quy trình tham định địa điểm cụ thể, chi tiết, bao gồm các bước khảo sát thực địa, đánh giá hồ sơ, tổ chức họp liên ngành và báo cáo kết quả. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Ban Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư chủ trì phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  2. Tăng cường phối hợp liên ngành và phân công rõ ràng trách nhiệm trong tổ chức bộ máy tham định
    Cần đẩy mạnh sự phối hợp giữa IPA, các sở ngành và UBND các cấp, đặc biệt là phân công rõ vai trò, trách nhiệm của từng đơn vị trong công tác tham định. Đề xuất bổ nhiệm các Phó Trưởng ban IPA kiêm nhiệm các chức danh lãnh đạo sở, ngành để tăng cường liên kết. Thời gian triển khai trong 6 tháng.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ tham định thông qua đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và pháp luật
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quy trình tham định, pháp luật đầu tư, quy hoạch xây dựng cho cán bộ, viên chức tham gia công tác tham định. Ưu tiên cán bộ chưa có chứng chỉ liên quan. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do IPA phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  4. Cải thiện tiếp cận pháp luật và minh bạch thông tin cho nhà đầu tư
    IPA cần chủ động công bố các văn bản pháp luật, quy hoạch, biểu mẫu thủ tục tham định trên website và Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh để nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận. Tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn pháp luật đầu tư định kỳ cho nhà đầu tư. Thời gian thực hiện trong 9 tháng.

  5. Xây dựng khung pháp lý và văn bản hướng dẫn cụ thể về công tác tham định địa điểm dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách
    Kiến nghị các cơ quan Trung ương (Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Xây dựng, Bộ Nội vụ) phối hợp xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn chi tiết về công tác tham định địa điểm dự án ngoài ngân sách, nhằm tạo hành lang pháp lý ổn định và đồng bộ. Thời gian đề xuất trong 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và quy hoạch
    Các sở, ngành như Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Xây dựng, Ban Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư tỉnh Quảng Ninh có thể sử dụng luận văn để hoàn thiện quy trình, nâng cao hiệu quả công tác tham định địa điểm, từ đó hỗ trợ công tác quản lý và thu hút đầu tư.

  2. Nhà đầu tư và doanh nghiệp
    Các nhà đầu tư dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách có thể tham khảo để hiểu rõ hơn về quy trình, tiêu chí tham định địa điểm, từ đó chủ động chuẩn bị hồ sơ, lựa chọn vị trí đầu tư phù hợp, giảm thiểu rủi ro và chi phí.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực kinh tế phát triển và quản lý đầu tư
    Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng công tác tham định địa điểm, là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu sinh, học viên cao học và giảng viên trong lĩnh vực kinh tế phát triển, quản lý dự án đầu tư.

  4. Cơ quan hoạch định chính sách và xây dựng pháp luật
    Các cơ quan Trung ương như Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Xây dựng có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng, hoàn thiện các văn bản pháp luật, quy định liên quan đến công tác tham định địa điểm dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách, góp phần tạo hành lang pháp lý đồng bộ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác tham định địa điểm nghiên cứu lập quy hoạch đầu tư dự án là gì?
    Đây là hoạt động của cơ quan nhà nước nhằm xem xét, đánh giá toàn diện về vị trí, quy mô, tính phù hợp của địa điểm dự kiến thực hiện dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách, nhằm đảm bảo sự phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và các quy định pháp luật hiện hành.

  2. Tại sao công tác tham định địa điểm lại quan trọng đối với nhà đầu tư?
    Tham định địa điểm giúp nhà đầu tư đánh giá sơ bộ tính khả thi và phù hợp của vị trí đầu tư với quy hoạch, giảm thiểu rủi ro pháp lý và chi phí phát sinh, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình xin cấp phép và triển khai dự án.

  3. Những khó khăn chính trong công tác tham định địa điểm tại Quảng Ninh là gì?
    Bao gồm quy trình tham định chưa chuẩn hóa, sự chồng chéo chức năng giữa các cơ quan, thiếu khung pháp lý cụ thể, hệ thống quy hoạch chưa đồng bộ và sự phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, dẫn đến hiệu quả công tác chưa cao.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp tài liệu, phân tích số liệu thống kê, phỏng vấn sâu và khảo sát bảng hỏi với nhà đầu tư và cán bộ quản lý, kết hợp thảo luận nhóm để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác tham định địa điểm?
    Bao gồm chuẩn hóa quy trình tham định, tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện tiếp cận pháp luật và minh bạch thông tin cho nhà đầu tư, đồng thời kiến nghị xây dựng khung pháp lý đồng bộ từ cấp Trung ương.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng được khung lý thuyết toàn diện về công tác tham định địa điểm nghiên cứu lập quy hoạch đầu tư dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.
  • Phân tích thực trạng giai đoạn 2015-2019 và 9 tháng đầu năm 2020 cho thấy công tác tham định đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Nguyên nhân chính bao gồm quy trình chưa chuẩn hóa, tổ chức bộ máy chưa đồng bộ, thiếu khung pháp lý cụ thể và sự phối hợp liên ngành chưa hiệu quả.
  • Luận văn đề xuất các định hướng và giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện tiếp cận pháp luật và minh bạch thông tin, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tham định địa điểm.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào việc triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời kiến nghị xây dựng khung pháp lý đồng bộ từ cấp Trung ương để tạo hành lang pháp lý ổn định cho công tác tham định địa điểm dự án sử dụng nguồn vốn ngoài ngân sách.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý, nhà đầu tư được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả công tác tham định địa điểm, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Quảng Ninh.