## Tổng quan nghiên cứu
Truyện thơ Nôm Tày là một bộ phận quan trọng trong kho tàng văn học dân tộc thiểu số Việt Nam, với khoảng trên 100 tác phẩm được lưu truyền chủ yếu từ thế kỷ XVII đến XIX. Đây là thể loại văn học tự sự bằng thơ ca, phản ánh sâu sắc đời sống, tâm tư, khát vọng của đồng bào dân tộc Tày. Hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày là chủ đề nghiên cứu có ý nghĩa lớn, bởi người phụ nữ không chỉ là biểu tượng của cái đẹp mà còn thể hiện những giá trị nhân văn, phẩm chất đạo đức và vai trò xã hội trong cộng đồng dân tộc.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ đặc điểm nội dung và nghệ thuật thể hiện hình tượng người phụ nữ trong một số truyện thơ Nôm Tày tiêu biểu như: Phạm Tải – Ngọc Hoa, Tống Trân - Cúc Hoa, Lưu Đài - Hán Xuân, Nàng Kim, Ngọc Long, Nghi Xuân... Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tác phẩm trong bộ Tổng tập truyện thơ Nôm các dân tộc thiểu số Việt Nam (19 tập), xuất bản từ 2008 đến 2018. Nghiên cứu góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số, đồng thời làm sáng tỏ vai trò của người phụ nữ trong văn học dân tộc Tày.
## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
### Khung lý thuyết áp dụng
- **Lý thuyết hình tượng văn học**: Hình tượng văn học được hiểu là hình tượng nghệ thuật thể hiện bằng ngôn từ nghệ thuật, là cầu nối giữa tác giả và người đọc, phản ánh các mối quan hệ xã hội và phẩm chất con người.
- **Lý thuyết về truyện thơ Nôm**: Truyện thơ Nôm là thể loại tự sự bằng thơ ca, phát triển mạnh từ thế kỷ XVIII đến XIX, có đặc điểm sử dụng chữ Nôm và thể thơ thất ngôn trường thiên, vần lưng.
- **Lý thuyết văn hóa dân tộc thiểu số**: Văn hóa dân tộc Tày với các yếu tố vật chất (nhà ở, trang phục) và tinh thần (tín ngưỡng, hát Then, ngôn ngữ) tạo nên bối cảnh xã hội và văn hóa cho truyện thơ Nôm Tày.
- **Khái niệm về hình tượng người phụ nữ trong văn học trung đại Việt Nam**: Người phụ nữ được khắc họa với vẻ đẹp ngoại hình, phẩm chất đạo đức, và số phận bi thương trong bối cảnh xã hội phong kiến.
### Phương pháp nghiên cứu
- **Phương pháp tiếp cận liên ngành**: Kết hợp văn học, văn hóa học, dân tộc học và xã hội học để phân tích toàn diện hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày.
- **Phương pháp khảo sát, thống kê**: Thu thập và phân tích các đặc điểm nhân vật nữ trong khoảng 10 tác phẩm tiêu biểu, với cỡ mẫu khoảng 10 truyện thơ Nôm Tày.
- **Phương pháp phân tích, tổng hợp**: Phân tích nội dung và nghệ thuật thể hiện hình tượng người phụ nữ, tổng hợp các đặc điểm chung.
- **Phương pháp so sánh**: So sánh hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày với truyện thơ Nôm Kinh để làm nổi bật nét đặc sắc riêng.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ 2017 đến 2019, dựa trên các văn bản sưu tầm, biên dịch trong bộ Tổng tập truyện thơ Nôm các dân tộc thiểu số Việt Nam.
## Kết quả nghiên cứu và thảo luận
### Những phát hiện chính
1. **Người phụ nữ xuất thân quyền quý, huyền ảo**
Khoảng 40% nhân vật nữ trong 10 truyện thơ Nôm Tày khảo sát có xuất thân từ mường trời hoặc gia đình quyền quý, như Nàng Ngọc Long, Nàng Kim, Mẫu Đan công chúa. Họ thường được mô tả là tiên nữ giáng trần hoặc công chúa, mang vẻ đẹp siêu nhiên, cao quý.
2. **Ngoại hình xinh đẹp, lộng lẫy**
100% nhân vật nữ được khắc họa với dung nhan xinh đẹp, thanh tú, ví như “mặt trắng ngời tiên nữ”, “dáng người mĩ lệ thanh tân”, “ngời ngợi ánh hào quang hoa nở”. Vẻ đẹp này vừa mang tính ước lệ vừa giàu sức gợi hình, thể hiện quan niệm thẩm mỹ của người Tày.
3. **Khát vọng yêu đương mãnh liệt và chủ động trong tình yêu**
Người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày không thụ động mà luôn chủ động bày tỏ tình cảm, đấu tranh bảo vệ hạnh phúc. Ví dụ, Thị Dung chủ động ngỏ lời với Lý Lan, Nàng Kim vượt qua rào cản để được sống hạnh phúc, Hán Xuân kiên quyết theo đuổi Lưu Đài.
4. **Phẩm chất nhân hậu, đảm đang, chung thủy, giàu đức hy sinh**
Hình tượng người phụ nữ còn thể hiện sự đảm đang, thủy chung, biết lo toan gia đình, như Từ Thị trong truyện Tống Kim, Thị Lương trong truyện Trần Bằng, Nghi Xuân trong truyện Tống Kim. Họ vượt qua gian khó, hy sinh vì chồng con, giữ gìn đạo lý gia đình.
### Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những đặc điểm trên bắt nguồn từ văn hóa truyền thống và tín ngưỡng của dân tộc Tày, nơi người phụ nữ được coi trọng với vai trò giữ gìn hạnh phúc gia đình và bản sắc văn hóa. So với hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Kinh, người phụ nữ Tày có phần chủ động hơn trong tình yêu và có sự gắn bó mật thiết với tín ngưỡng dân gian, thể hiện qua các nhân vật tiên nữ, công chúa.
Kết quả nghiên cứu cho thấy truyện thơ Nôm Tày không chỉ là kho tàng văn học mà còn là nguồn tư liệu quý giá phản ánh đời sống xã hội, tâm lý và giá trị văn hóa của người Tày. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố xuất thân nhân vật nữ, bảng so sánh các phẩm chất và vai trò của người phụ nữ trong các truyện thơ.
## Đề xuất và khuyến nghị
1. **Tăng cường sưu tầm, bảo tồn truyện thơ Nôm Tày**
Thực hiện trong vòng 3 năm tới, phối hợp giữa các viện nghiên cứu và địa phương nhằm số hóa, dịch thuật và phổ biến rộng rãi các tác phẩm truyện thơ Nôm Tày.
2. **Phát triển các chương trình giáo dục, truyền thông về văn hóa dân tộc Tày**
Tập trung vào hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày để nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị văn hóa truyền thống, thực hiện trong 2 năm, do Bộ Văn hóa và các trường đại học chủ trì.
3. **Khuyến khích nghiên cứu liên ngành về văn học dân tộc thiểu số**
Hỗ trợ các đề tài nghiên cứu sâu về nghệ thuật và nội dung truyện thơ Nôm Tày, đặc biệt là hình tượng người phụ nữ, nhằm phát huy giá trị nhân văn và thẩm mỹ.
4. **Tổ chức các sự kiện văn hóa, nghệ thuật giới thiệu truyện thơ Nôm Tày**
Bao gồm hội thảo, triển lãm, biểu diễn nghệ thuật dân gian, nhằm quảng bá hình tượng người phụ nữ và giá trị văn học dân tộc Tày, thực hiện định kỳ hàng năm.
## Đối tượng nên tham khảo luận văn
- **Nhà nghiên cứu văn học dân tộc thiểu số**: Nghiên cứu sâu về truyện thơ Nôm Tày, hình tượng người phụ nữ và nghệ thuật thể hiện.
- **Giảng viên, sinh viên ngành Văn học Việt Nam và Văn hóa dân tộc**: Là tài liệu tham khảo quan trọng cho các khóa học về văn học trung đại và văn hóa dân tộc thiểu số.
- **Cơ quan quản lý văn hóa và bảo tồn di sản**: Hỗ trợ công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Tày.
- **Người làm công tác truyền thông, giáo dục văn hóa**: Sử dụng luận văn để xây dựng nội dung truyền thông, giáo dục về văn hóa dân tộc thiểu số.
## Câu hỏi thường gặp
1. **Truyện thơ Nôm Tày là gì?**
Truyện thơ Nôm Tày là thể loại văn học tự sự bằng thơ ca, viết bằng chữ Nôm Tày, phản ánh đời sống và tâm hồn người dân tộc Tày từ thế kỷ XVII đến XIX.
2. **Hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày có đặc điểm gì nổi bật?**
Người phụ nữ được khắc họa với vẻ đẹp xinh đẹp, xuất thân quyền quý hoặc huyền ảo, có khát vọng yêu đương mãnh liệt, chủ động trong tình yêu, đồng thời giàu đức hy sinh, đảm đang, thủy chung.
3. **Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?**
Luận văn sử dụng phương pháp tiếp cận liên ngành, khảo sát, thống kê, phân tích tổng hợp và so sánh để nghiên cứu hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày.
4. **Ý nghĩa của nghiên cứu hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày?**
Nghiên cứu giúp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số, làm sáng tỏ vai trò và phẩm chất người phụ nữ trong văn học dân tộc Tày, góp phần nâng cao nhận thức văn hóa cộng đồng.
5. **Luận văn có thể ứng dụng vào lĩnh vực nào?**
Ứng dụng trong nghiên cứu văn học, giáo dục văn hóa, bảo tồn di sản văn hóa dân tộc thiểu số, và phát triển các chương trình truyền thông, giáo dục về văn hóa dân tộc Tày.
## Kết luận
- Hình tượng người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày được khắc họa với vẻ đẹp quyền quý, huyền ảo và phẩm chất cao đẹp, phản ánh giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Tày.
- Người phụ nữ trong truyện thơ Nôm Tày có khát vọng yêu đương mãnh liệt, chủ động trong tình yêu và hôn nhân, khác biệt với hình tượng phụ nữ trong văn học trung đại Kinh.
- Phẩm chất nhân hậu, đảm đang, thủy chung và đức hy sinh là những nét nổi bật trong hình tượng người phụ nữ Tày.
- Nghiên cứu góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số và làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam.
- Đề xuất các giải pháp bảo tồn, giáo dục và truyền thông nhằm phát huy giá trị của truyện thơ Nôm Tày trong thời gian tới.
**Hành động tiếp theo:** Khuyến khích các nhà nghiên cứu, cơ quan văn hóa và giáo dục triển khai các chương trình bảo tồn và phát huy giá trị truyện thơ Nôm Tày, đặc biệt là hình tượng người phụ nữ, nhằm góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập.