I. Tổng Quan Hệ Thống Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số Cho DNNVV
Thế giới đang bước vào cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0), một cuộc cách mạng công nghệ vượt trội so với các cuộc cách mạng trước. Chuyển đổi số (CĐS) là yếu tố then chốt để tiếp cận thành công CMCN 4.0, không chỉ là số hóa mà còn tác động đến mọi cấp độ của doanh nghiệp, bao gồm trải nghiệm khách hàng, hoạt động kinh doanh và quy trình nội bộ. CĐS giúp nâng cao hiệu quả kinh doanh, quản lý, năng lực cạnh tranh và tạo ra giá trị mới. Các nước phát triển đang tăng trưởng mạnh mẽ nhờ CĐS. Việt Nam đã và đang tích cực tiếp cận CMCN 4.0 và CĐS thông qua các hoạt động phối hợp quốc tế và các chính sách của chính phủ. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt "Chương trình CĐS quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030", thể hiện quyết tâm đưa Việt Nam trở thành quốc gia số.
1.1. Vai trò của Chuyển Đổi Số trong CMCN 4.0
CMCN 4.0 đang tác động sâu rộng và toàn diện trên quy mô toàn cầu, với tốc độ gia tăng theo cấp số nhân đến mô hình kinh doanh, phương thức sản xuất và sự tăng trưởng trên mọi lĩnh vực. Chuyển đổi số được xem là yếu tố then chốt để xã hội có thể tiếp cận CMCN 4.0 thành công. Việc tích hợp và áp dụng công nghệ số giúp nâng cao hiệu quả kinh doanh, hiệu quả quản lý, nâng cao năng lực, sức cạnh tranh của doanh nghiệp và tạo ra các giá trị mới. Theo nghiên cứu của Microsoft và IDG, CĐS có thể đóng góp đáng kể vào GDP của các quốc gia.
1.2. Chính Sách Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số Quốc Gia tại Việt Nam
Chính phủ Việt Nam đã thể hiện quyết tâm cao trong việc thúc đẩy CĐS thông qua việc ban hành nhiều chỉ thị và chương trình quan trọng. "Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 4.5.2017" tăng cường năng lực tiếp cận cuộc CMCN 4.0. Bộ Thông tin và Truyền Thông (Bộ TT&TT) công bố đề án "CĐS quốc gia" với mục tiêu đưa Việt Nam vào nhóm 4 ASEAN về xếp hạng số hóa. Quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt "Chương trình CĐS quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030", đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030. Ngày 10/10 hằng năm được chọn là Ngày Chuyển đổi số quốc gia, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của chính phủ.
II. Thách Thức Chuyển Đổi Số Cho DNNVV Tại Việt Nam Hiện Nay
DNNVV là xương sống của nền kinh tế, nhưng thường thiếu nguồn lực số hóa và gặp nhiều khó khăn trong quá trình CĐS. Họ thường không biết bắt đầu từ đâu, lên kế hoạch và quản trị như thế nào. Theo khảo sát của VINASA, nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu tìm hiểu về CĐS nhưng chưa biết nên làm gì tiếp theo. DNNVV cũng dễ bị tổn thương bởi các tác động bên ngoài, đặc biệt là trong đại dịch Covid-19, làm thay đổi nhận thức về tầm quan trọng của CĐS. Tuy nhiên, quá trình CĐS không hề dễ dàng, đòi hỏi các doanh nghiệp phải xây dựng chiến lược và kế hoạch triển khai phù hợp.
2.1. Hạn Chế về Nguồn Lực và Kỹ Năng Số của DNNVV
DNNVV thường gặp khó khăn do hạn chế về tài chính, nhân lực và trình độ công nghệ. Việc thiếu hụt nguồn lực số hóa khiến họ khó khăn trong việc đầu tư vào các công nghệ mới và đào tạo nhân viên. Theo IDC & Cisco (2020), DNNVV thường gặp những khó khăn ở giai đoạn đầu thực hiện CĐS và họ thường không biết bắt đầu từ đâu, cũng như lên kế hoạch, quản trị và thực hiện như thế nào. Điều này đòi hỏi cần có các giải pháp hỗ trợ đặc biệt để giúp DNNVV vượt qua những rào cản này.
2.2. Ảnh Hưởng của Đại Dịch Covid 19 Đến Quá Trình Chuyển Đổi Số
Đại dịch Covid-19 đã tác động mạnh mẽ đến hoạt động của DNNVV, khiến nhiều doanh nghiệp phải tạm ngừng hoạt động hoặc giải thể. Tuy nhiên, đại dịch cũng làm thay đổi nhận thức của DNNVV về tầm quan trọng của chuyển đổi số. Theo khảo sát của VCCI (Lương Minh Huân và cộng sự, 2020) có đến 32% DNNVV đã bắt đầu sử dụng các công cụ số trong thời kỳ dịch Covid-19 và sẽ tiếp tục sử dụng các công cụ này; khoảng 18,4% có quan tâm đến công cụ số. Đại dịch đã thúc đẩy quá trình CĐS diễn ra nhanh chóng hơn, tuy nhiên, các doanh nghiệp cần phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả.
III. Phương Pháp Mô Hình Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số Cho DNNVV
Hiện nay, vẫn thiếu các mô hình hay phương pháp có thể hỗ trợ DNNVV tại Việt Nam quản trị CĐS một cách tổng thể và đầy đủ. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy phần lớn các doanh nghiệp chưa hài lòng với các hoạt động CĐS đang triển khai so với kỳ vọng. Do đó, cần những nghiên cứu chuyên sâu để điều chỉnh các mô hình hiện tại hoặc phát triển một mô hình mới phù hợp hơn. Đề tài "Nghiên cứu hệ thống hỗ trợ chuyển đổi số trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam" được chọn thực hiện để giải quyết vấn đề này.
3.1. Phân tích Các Mô Hình Chuyển Đổi Số Hiện Có
Cần phân tích các mô hình và phương pháp CĐS hiện có để xác định điểm mạnh, điểm yếu và khả năng áp dụng cho DNNVV tại Việt Nam. Một số mô hình phổ biến bao gồm: Phương pháp chiến lược chuyển đổi số – Quy Trình, Phương pháp chiến lược chuyển đổi số – Thủ tục, Phương pháp chiến lược chuyển đổi số – Mô hình trưởng thành, Khung hướng dẫn chuyển đổi số, Lộ trình chuyển đổi số, Mô hình mức độ sẵn sàng. Việc đánh giá kỹ lưỡng các mô hình này sẽ giúp xác định được những yếu tố quan trọng cần thiết cho một mô hình CĐS hiệu quả.
3.2. Yếu Tố Quan Trọng Cần Thiết Cho Mô Hình Chuyển Đổi Số
Các yếu tố quan trọng cần xem xét khi xây dựng mô hình CĐS cho DNNVV bao gồm: khả năng tự đánh giá hiện trạng CĐS, xây dựng chiến lược, hoạch định lộ trình và lên kế hoạch thực hiện CĐS. Mô hình cần phải cung cấp các công cụ và hướng dẫn để giúp doanh nghiệp vượt qua những khó khăn trong quá trình CĐS. Đồng thời, mô hình cũng cần tạo ra một cộng đồng để các doanh nghiệp có thể chia sẻ kinh nghiệm, chiến lược và chính sách hỗ trợ CĐS.
IV. Đề Xuất Hệ Thống Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số cho DNNVV Việt Nam
Luận án đề xuất một mô hình hỗ trợ CĐS cho DNNVV tại Việt Nam, giúp doanh nghiệp tự đánh giá hiện trạng CĐS, xây dựng chiến lược, hoạch định lộ trình và lên kế hoạch thực hiện CĐS trong CMCN 4.0. Mô hình này cũng cho phép doanh nghiệp học hỏi/chia sẻ về chiến lược CĐS, kinh nghiệm CĐS, chính sách hỗ trợ, và nhận tư vấn hỗ trợ. Hệ thống được xây dựng dựa trên khung kiến trúc HTTT tổng thể, cho phép các nhà phát triển hệ thống dễ dàng ứng dụng và mở rộng trong tương lai.
4.1. Khung Kiến Trúc Hệ Thống Thông Tin Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số
Khung kiến trúc HTTT tổng thể hỗ trợ CĐS cho DNNVV được thiết kế với nhiều lớp kiến trúc khác nhau, bao gồm: kiến trúc nghiệp vụ, kiến trúc dữ liệu, kiến trúc ứng dụng và kiến trúc công nghệ. Kiến trúc nghiệp vụ mô tả các quy trình kinh doanh và các chức năng của hệ thống. Kiến trúc dữ liệu xác định cấu trúc dữ liệu và các mối quan hệ giữa các dữ liệu. Kiến trúc ứng dụng mô tả các ứng dụng và các dịch vụ mà hệ thống cung cấp. Kiến trúc công nghệ mô tả hạ tầng phần cứng, phần mềm và mạng mà hệ thống sử dụng.
4.2. Các Thành Phần Chính Của Hệ Thống Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số
Hệ thống hỗ trợ CĐS bao gồm các thành phần chính sau: (1) Công cụ đánh giá hiện trạng CĐS, giúp doanh nghiệp xác định mức độ sẵn sàng CĐS và những điểm cần cải thiện. (2) Công cụ xây dựng chiến lược CĐS, giúp doanh nghiệp xác định mục tiêu, tầm nhìn và các hoạt động cần thiết để đạt được mục tiêu. (3) Công cụ hoạch định lộ trình CĐS, giúp doanh nghiệp xác định các giai đoạn và các bước cần thiết để thực hiện CĐS. (4) Công cụ lên kế hoạch thực hiện CĐS, giúp doanh nghiệp phân bổ nguồn lực, thời gian và trách nhiệm cho các hoạt động CĐS. (5) Cộng đồng chia sẻ kinh nghiệm CĐS, nơi các doanh nghiệp có thể chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau và nhận được sự hỗ trợ từ các chuyên gia.
V. Ứng Dụng Đánh Giá Hệ Thống Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số Thực Tế
Hệ thống hỗ trợ quá trình CĐS được phân tích, thiết kế, phát triển, triển khai và đánh giá hiệu quả thông qua thử nghiệm tại một số DNNVV tại Việt Nam. Kết quả thử nghiệm cho thấy hệ thống đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp và giúp họ quản lý quá trình CĐS một cách hiệu quả hơn. Từ kết quả thử nghiệm, hệ thống tiếp tục được hoàn thiện và đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo.
5.1. Quá Trình Triển Khai Thử Nghiệm Hệ Thống Tại DNNVV
Hệ thống được cài đặt và triển khai thử nghiệm tại một số DNNVV tại Việt Nam, đại diện cho các ngành nghề và quy mô khác nhau. Trong quá trình thử nghiệm, doanh nghiệp được hướng dẫn sử dụng hệ thống để đánh giá hiện trạng CĐS, xây dựng chiến lược, hoạch định lộ trình và lên kế hoạch thực hiện CĐS. Phản hồi từ doanh nghiệp được thu thập để đánh giá hiệu quả của hệ thống và xác định những điểm cần cải thiện.
5.2. Đánh Giá Hiệu Quả và Hướng Phát Triển Hệ Thống Trong Tương Lai
Kết quả thử nghiệm cho thấy hệ thống hỗ trợ CĐS đã mang lại những lợi ích thiết thực cho DNNVV, giúp họ hiểu rõ hơn về CĐS, xây dựng chiến lược và kế hoạch triển khai phù hợp. Hệ thống cũng giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí trong quá trình CĐS. Tuy nhiên, hệ thống vẫn cần được hoàn thiện và phát triển thêm các tính năng mới để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của doanh nghiệp. Các hướng phát triển trong tương lai bao gồm: tích hợp các công nghệ mới, cung cấp các dịch vụ tư vấn chuyên sâu và mở rộng cộng đồng chia sẻ kinh nghiệm.
VI. Kết Luận Triển Vọng Hệ Thống Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số
CĐS là vô cùng cần thiết và cấp bách với DN cũng như nền kinh tế. Tuy nhiên, hiện nay CĐS còn mang nhiều tư duy của tin học hóa do đó còn ít thành công. Thật sự, cần thiết những nghiên cứu chi tiết và đầy đủ hơn về mục tiêu, tầm nhìn CĐS, xác định phương pháp, quy trình và các công cụ nhằm hỗ trợ các DNNVV thực hiện CĐS thành công hơn. Các nghiên cứu sâu hơn về áp dụng AI và Big Data để phân tích dữ liệu và cá nhân hóa hỗ trợ CĐS là hướng đi tiềm năng.
6.1. Tóm Tắt Những Đóng Góp Mới Của Luận Án
Luận án đóng góp vào việc phát triển lý thuyết và thực tiễn CĐS cho DNNVV tại Việt Nam thông qua việc đề xuất một mô hình hỗ trợ CĐS toàn diện, một khung kiến trúc HTTT tổng thể và một hệ thống thử nghiệm được đánh giá cao bởi các doanh nghiệp. Mô hình này có thể được sử dụng như một hướng dẫn thực tế cho các DNNVV trong quá trình CĐS.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Hệ Thống Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số
Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc tích hợp các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (Machine Learning) và Internet of Things (IoT) vào hệ thống hỗ trợ CĐS. Ngoài ra, việc nghiên cứu về các mô hình kinh doanh số mới và các chiến lược CĐS sáng tạo cũng là một hướng đi tiềm năng. Nghiên cứu về các yếu tố văn hóa tổ chức ảnh hưởng đến CĐS và cách vượt qua các rào cản văn hóa cũng rất quan trọng.
