Tổng quan nghiên cứu

Giá trị đạo đức truyền thống dân tộc Việt Nam là một bộ phận cốt lõi trong hệ giá trị tinh thần, được hình thành và phát triển qua hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Trong bối cảnh hiện đại, việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho học viên ở Trường Sĩ quan Chính trị (SQCT) trở nên cấp thiết nhằm xây dựng nhân cách người cán bộ chính trị (CBCT) đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Nghiên cứu tập trung vào hoạt động giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho học viên đào tạo CBCT cấp phân đội tại Trường SQCT trong giai đoạn 2015-2021. Mục tiêu chính là làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về giáo dục giá trị đạo đức truyền thống, đánh giá thực trạng, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp tăng cường hiệu quả giáo dục.

Theo kết quả khảo sát xã hội học, có tới 85,5% học viên cho biết giảng viên thường xuyên đề cập đến giá trị đạo đức truyền thống trong giảng dạy, 82,2% đánh giá cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý trong công tác giáo dục này. Giá trị đạo đức truyền thống như chủ nghĩa yêu nước, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái, cần cù sáng tạo được lồng ghép hệ thống trong chương trình đào tạo, góp phần nâng cao phẩm chất, nhân cách người CBCT. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức trong các trường sĩ quan quân đội, đồng thời góp phần xây dựng nền văn hóa quân đội vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về giá trị đạo đức truyền thống, kế thừa các quan điểm về giáo dục nhân cách và đạo đức trong xã hội. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  • Lý thuyết phủ định biện chứng: Nhấn mạnh tính kế thừa và đổi mới trong quá trình phát triển giá trị đạo đức truyền thống, theo đó cái mới ra đời trên cơ sở kế thừa có chọn lọc những yếu tố tích cực của cái cũ, đồng thời loại bỏ những mặt tiêu cực, không phù hợp với điều kiện mới.

  • Lý thuyết giáo dục nhân cách: Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống là quá trình tác động có mục đích nhằm hình thành, phát triển và hoàn thiện ý thức đạo đức, thái độ và hành vi của cá nhân, góp phần xây dựng nhân cách toàn diện của người CBCT.

Các khái niệm chính bao gồm: giá trị đạo đức truyền thống, chủ nghĩa yêu nước, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái, cần cù sáng tạo, nhân cách người cán bộ chính trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, bao gồm:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ khảo sát xã hội học với cỡ mẫu khoảng 300 học viên và 50 cán bộ, giảng viên tại Trường SQCT; các báo cáo, tổng kết của nhà trường từ năm 2015 đến 2021; tài liệu lý luận và các công trình nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các khóa học và các khoa trong trường.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích nội dung tài liệu, phương pháp chuyên gia để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong vòng 12 tháng, từ khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu đến đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể giáo dục: 82,2% học viên đánh giá nhận thức và trách nhiệm của cán bộ lãnh đạo, chỉ huy và giảng viên trong giáo dục giá trị đạo đức truyền thống là tốt. Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà trường thường xuyên chỉ đạo công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống cho học viên.

  2. Nội dung và hình thức giáo dục đa dạng, hiệu quả: 60,4% học viên cho rằng nội dung giáo dục giá trị đạo đức truyền thống được lồng ghép trong chương trình đào tạo ở mức cao, 75% đánh giá các hình thức giáo dục như học tập chính trị, sinh hoạt truyền thống, phong trào thi đua rất phù hợp. Các môn học như Triết học Mác - Lênin, Công tác Đảng, Lịch sử Đảng tích hợp nội dung giá trị đạo đức truyền thống.

  3. Môi trường văn hóa đạo đức tích cực: 80% cán bộ, giảng viên và 60% học viên đánh giá môi trường văn hóa đạo đức của nhà trường có tác động rất tích cực đến giáo dục giá trị đạo đức truyền thống. Môi trường này được xây dựng qua các hoạt động văn hóa, thể thao, phong trào thanh niên, tạo điều kiện thuận lợi cho học viên tiếp nhận và chuyển hóa giá trị đạo đức.

  4. Phát huy vai trò chủ quan của học viên: 82,6% học viên cho rằng giáo dục giá trị đạo đức truyền thống rất cần thiết, 87,6% tin tưởng vào công cuộc đổi mới của Đảng và đất nước. 79% học viên đánh giá tinh thần đoàn kết trong đơn vị ở mức tốt, 79,4% tích cực tham gia các phong trào hoạt động vì cộng đồng như hiến máu, tình nguyện, đền ơn đáp nghĩa.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự quan tâm sâu sắc của các cấp lãnh đạo và đội ngũ giảng viên trong việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho học viên, góp phần nâng cao nhận thức và phẩm chất đạo đức của người CBCT. Việc lồng ghép giá trị đạo đức truyền thống vào chương trình đào tạo và các hoạt động thực tiễn tạo nên sự đồng bộ, hiệu quả trong giáo dục. Môi trường văn hóa đạo đức lành mạnh của nhà trường đóng vai trò then chốt trong việc nuôi dưỡng và phát huy các giá trị này.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với quan điểm cho rằng giáo dục giá trị đạo đức truyền thống là nền tảng để xây dựng nhân cách người cán bộ chính trị trong quân đội, đồng thời là biện pháp phòng ngừa các tác động tiêu cực từ mặt trái của kinh tế thị trường và toàn cầu hóa. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về đổi mới phương pháp giáo dục và sự chủ động tiếp thu của một số học viên, đòi hỏi cần có giải pháp nâng cao hơn nữa hiệu quả giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phần trăm đánh giá của học viên và cán bộ về các khía cạnh giáo dục giá trị đạo đức truyền thống, bảng tổng hợp các hình thức giáo dục và mức độ phù hợp, cũng như biểu đồ thể hiện mức độ tham gia phong trào của học viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể giáo dục
    Tăng cường tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ lãnh đạo, giảng viên và cán bộ quản lý về vai trò, phương pháp giáo dục giá trị đạo đức truyền thống. Đảm bảo nhận thức sâu sắc và trách nhiệm cao trong công tác giáo dục. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám hiệu, Phòng Chính trị.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục
    Cập nhật, bổ sung nội dung giáo dục giá trị đạo đức truyền thống phù hợp với thực tiễn và yêu cầu đào tạo hiện đại. Đa dạng hóa hình thức giáo dục như sử dụng công nghệ thông tin, mô phỏng tình huống, hoạt động trải nghiệm thực tế. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Khoa Giáo dục chính trị, các khoa chuyên môn.

  3. Xây dựng và phát triển môi trường văn hóa đạo đức lành mạnh
    Tăng cường các hoạt động văn hóa, thể thao, phong trào thanh niên, tạo không gian sinh hoạt lành mạnh, thúc đẩy sự gắn kết, phát huy giá trị đạo đức truyền thống trong đời sống học viên. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban Thanh niên, các tổ chức quần chúng.

  4. Phát huy vai trò chủ quan của học viên trong tự giáo dục
    Tổ chức các chương trình tư vấn, hướng dẫn kỹ năng tự giáo dục, tự rèn luyện phẩm chất đạo đức. Khuyến khích học viên tham gia các phong trào tình nguyện, hoạt động cộng đồng để chuyển hóa giá trị đạo đức thành hành động cụ thể. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Đoàn Thanh niên, các khoa đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý các trường sĩ quan quân đội
    Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo, đổi mới phương pháp giáo dục chính trị tư tưởng và đạo đức cho học viên.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Triết học, Giáo dục chính trị
    Nghiên cứu sâu về lý luận và thực tiễn giáo dục giá trị đạo đức truyền thống trong môi trường quân đội, phục vụ cho các đề tài luận văn, luận án.

  3. Cán bộ công tác chính trị trong quân đội
    Áp dụng các giải pháp và kiến thức trong luận văn để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức trong đơn vị.

  4. Các tổ chức, cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo trong quân đội
    Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục giá trị đạo đức truyền thống, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị vững mạnh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục giá trị đạo đức truyền thống lại quan trọng đối với học viên Trường SQCT?
    Giá trị đạo đức truyền thống là nền tảng hình thành nhân cách, phẩm chất người CBCT, giúp họ vững vàng về chính trị, đạo đức, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

  2. Những giá trị đạo đức truyền thống nào được ưu tiên giáo dục trong trường?
    Chủ nghĩa yêu nước, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái, cần cù sáng tạo là những giá trị trọng tâm được lồng ghép trong chương trình đào tạo và các hoạt động giáo dục.

  3. Phương pháp giáo dục giá trị đạo đức truyền thống được áp dụng như thế nào?
    Kết hợp giảng dạy lý thuyết với các hoạt động thực tiễn như sinh hoạt truyền thống, phong trào thi đua, tham quan di tích lịch sử, hoạt động tình nguyện nhằm tạo sự gắn kết và chuyển hóa giá trị.

  4. Môi trường văn hóa đạo đức của nhà trường ảnh hưởng ra sao đến học viên?
    Môi trường này tạo điều kiện thuận lợi để học viên tiếp nhận, thấm nhuần và thực hành các giá trị đạo đức truyền thống, góp phần hình thành nhân cách toàn diện.

  5. Làm thế nào để học viên phát huy vai trò chủ quan trong giáo dục giá trị đạo đức?
    Học viên cần tích cực tự học, tự rèn luyện, tham gia các phong trào, hoạt động cộng đồng, từ đó chuyển hóa nhận thức thành hành động cụ thể, góp phần xây dựng nhân cách người CBCT.

Kết luận

  • Giá trị đạo đức truyền thống là nền tảng quan trọng trong xây dựng nhân cách người cán bộ chính trị cấp phân đội tại Trường SQCT.
  • Hoạt động giáo dục giá trị đạo đức truyền thống đã được triển khai bài bản, đa dạng về nội dung và hình thức, đạt hiệu quả tích cực trong giai đoạn 2015-2021.
  • Môi trường văn hóa đạo đức lành mạnh của nhà trường đóng vai trò then chốt trong việc nuôi dưỡng và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống.
  • Học viên đã phát huy tốt vai trò chủ quan trong tự giáo dục, chuyển hóa giá trị đạo đức thành hành động thiết thực trong học tập và rèn luyện.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp giáo dục, xây dựng môi trường văn hóa đạo đức và phát huy vai trò chủ quan của học viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục giá trị đạo đức truyền thống trong thời gian tới.

Tiếp theo, các chủ thể liên quan cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng giáo dục để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức trong quân đội. Đề nghị các cán bộ, giảng viên và nhà quản lý quan tâm áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn công tác đào tạo và giáo dục.