Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển hạ tầng giao thông tại Việt Nam, tiến độ thi công xây dựng công trình đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả kinh tế và chất lượng dự án. Theo ước tính, chi phí tăng thêm do chậm tiến độ có thể chiếm từ 15-25% tổng giá trị công trình, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến vốn đầu tư và khả năng quay vòng vốn của nhà thầu. Công ty cổ phần Cầu đường Đông Dương, thành lập năm 2013, là một trong những đơn vị xây dựng hạ tầng giao thông trọng điểm tại miền Nam, đặc biệt tại TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, công tác quản lý tiến độ thi công tại công ty còn nhiều hạn chế, dẫn đến tỷ lệ chậm tiến độ khoảng 15.3%, trong khi tỷ lệ vượt tiến độ chỉ đạt 8.2%.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tiến độ thi công xây dựng công trình, đánh giá thực trạng công tác quản lý tiến độ tại Công ty cổ phần Cầu đường Đông Dương trong giai đoạn 2013-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ thi công. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác lập kế hoạch, giám sát và kiểm soát tiến độ các gói thầu do công ty thực hiện, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ thi công. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý dự án xây dựng, góp phần thúc đẩy phát triển hạ tầng giao thông bền vững và hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai phương pháp lập kế hoạch tiến độ thi công phổ biến là sơ đồ ngang (Gantt) và sơ đồ mạng (PERT), kết hợp với các khái niệm quản lý tiến độ thi công xây dựng công trình.

  • Khái niệm tiến độ thi công xây dựng: Là bản kế hoạch thời gian thể hiện mối quan hệ ràng buộc giữa các công việc, thời điểm bắt đầu, kết thúc và thời gian thực hiện, nhằm đảm bảo hoàn thành công trình đúng hạn, chất lượng và chi phí hợp lý.

  • Phương pháp sơ đồ Gantt: Biểu diễn tiến độ thi công dưới dạng biểu đồ ngang, giúp xác định trình tự, thời gian thực hiện và thời gian dự trữ của từng công việc. Ưu điểm là đơn giản, dễ hiểu, thuận tiện cho việc tổ chức và điều khiển thi công.

  • Phương pháp sơ đồ mạng PERT: Dựa trên lý thuyết đồ thị, thể hiện mối quan hệ phụ thuộc giữa các công việc, xác định đường găng (critical path) và thời gian dự trữ, giúp tối ưu hóa tiến độ thi công theo các chỉ tiêu thời gian, chi phí và nguồn lực.

  • Khái niệm quản lý tiến độ thi công: Quản lý kế hoạch thực hiện các hoạt động xây dựng qua các giai đoạn, sử dụng công nghệ, kỹ thuật và biện pháp tổ chức thi công phù hợp nhằm hoàn thành công trình đảm bảo chất lượng, chi phí và thời hạn đề ra.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ thi công: Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực nhà thầu, công nghệ thi công, lực lượng lao động; yếu tố khách quan như điều kiện mặt bằng, thời tiết, chính sách pháp luật và tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và phân tích tài liệu từ các công trình xây dựng, văn bản pháp luật hiện hành liên quan đến quản lý tiến độ thi công xây dựng công trình. Dữ liệu chính được thu thập từ các hợp đồng, báo cáo tiến độ, và hồ sơ quản lý dự án của Công ty cổ phần Cầu đường Đông Dương giai đoạn 2013-2018.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm 187 cán bộ công nhân viên, trong đó có 50 người có trình độ đại học trở lên và 137 kỹ thuật viên, công nhân lành nghề. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ các gói thầu tiêu biểu do công ty thực hiện trong giai đoạn nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, sử dụng phần mềm Microsoft Project để đánh giá tiến độ thi công qua biểu đồ Gantt, đồng thời áp dụng các công cụ phân tích nguyên nhân và đề xuất giải pháp cải tiến. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2013 đến 2019, tập trung vào đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý tiến độ thi công.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ chậm tiến độ thi công còn cao: Tỷ lệ chậm tiến độ trung bình của các gói thầu do Công ty cổ phần Cầu đường Đông Dương thực hiện là khoảng 15.3%, trong khi tỷ lệ vượt tiến độ chỉ đạt 8.2%. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực lập kế hoạch và quản lý tiến độ còn hạn chế, thiếu kinh nghiệm và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các bộ phận.

  2. Phương pháp lập kế hoạch tiến độ chủ yếu sử dụng sơ đồ Gantt: Công ty sử dụng phần mềm Microsoft Project để lập kế hoạch tiến độ theo sơ đồ ngang, tuy nhiên chỉ tập trung theo dõi về mặt thời gian mà chưa khai báo đầy đủ tài nguyên như nhân lực, thiết bị và vật tư, dẫn đến khó khăn trong việc điều phối nguồn lực hiệu quả.

  3. Năng lực nhà thầu và nhân sự quản lý còn hạn chế: Đội ngũ lập kế hoạch và quản lý tiến độ phần lớn là nhân viên trẻ, thiếu kinh nghiệm thực tế, chưa có nhóm chuyên trách về tiến độ. Năng lực tài chính, công nghệ thi công và trang thiết bị máy móc của nhà thầu chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu, chỉ đáp ứng khoảng 40% lực lượng thi công theo kế hoạch.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Các yếu tố như chậm trễ trong giải phóng mặt bằng, cung ứng vật tư không kịp thời, điều kiện thời tiết khí hậu, cũng như sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên tham gia dự án đã làm ảnh hưởng tiêu cực đến tiến độ thi công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chậm tiến độ chủ yếu xuất phát từ việc lập kế hoạch tiến độ chưa toàn diện, thiếu khai báo và quản lý nguồn lực chi tiết, dẫn đến khó khăn trong việc điều phối nhân lực và thiết bị thi công. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, tỷ lệ chậm tiến độ của công ty cao hơn mức trung bình ngành, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý tiến độ.

Việc sử dụng sơ đồ Gantt chỉ tập trung vào thời gian mà không khai báo tài nguyên làm hạn chế khả năng dự báo và điều chỉnh tiến độ khi có biến động. Các nghiên cứu khác cho thấy việc áp dụng đồng thời sơ đồ mạng PERT và phần mềm quản lý tài nguyên giúp tối ưu hóa tiến độ và chi phí hiệu quả hơn.

Ngoài ra, năng lực nhà thầu và nhân sự quản lý tiến độ còn yếu kém, thiếu nhóm chuyên trách, dẫn đến việc giám sát và điều chỉnh tiến độ chưa kịp thời. Điều này phù hợp với thực trạng chung của nhiều doanh nghiệp xây dựng vừa và nhỏ tại Việt Nam.

Các yếu tố khách quan như điều kiện mặt bằng, thời tiết và chính sách pháp luật cũng đóng vai trò quan trọng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu và các bên liên quan để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo tiến độ thi công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ chậm tiến độ và vượt tiến độ các năm, bảng phân tích năng lực nhân sự và thiết bị, cũng như sơ đồ mạng PERT minh họa các công việc then chốt và thời gian dự trữ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và xây dựng nhóm chuyên trách quản lý tiến độ

    • Đào tạo nâng cao năng lực lập kế hoạch và quản lý tiến độ cho đội ngũ nhân sự, đặc biệt là nhóm chuyên trách tiến độ.
    • Mục tiêu giảm tỷ lệ chậm tiến độ xuống dưới 10% trong vòng 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo công ty phối hợp phòng nhân sự và kỹ thuật.

  2. Áp dụng đồng bộ phương pháp lập kế hoạch tiến độ kết hợp sơ đồ mạng PERT và khai báo tài nguyên

    • Sử dụng phần mềm quản lý dự án có khả năng khai báo chi tiết nguồn lực (nhân lực, thiết bị, vật tư) để tối ưu hóa tiến độ và chi phí.
    • Mục tiêu nâng cao hiệu quả điều phối nguồn lực, giảm chi phí phát sinh do chậm tiến độ.
    • Thời gian triển khai: 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng kỹ thuật và phòng kế hoạch.

  3. Nâng cao năng lực tài chính và trang thiết bị thi công

    • Đầu tư nâng cấp máy móc thiết bị hiện đại, bảo trì định kỳ để đảm bảo công suất thi công.
    • Tăng cường huy động vốn và quản lý tài chính chặt chẽ để đảm bảo cung ứng vật tư kịp thời.
    • Mục tiêu đáp ứng tối thiểu 80% lực lượng thi công theo kế hoạch trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc và phòng tài chính.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan và cải thiện công tác giải phóng mặt bằng

    • Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu, chính quyền địa phương để đẩy nhanh tiến độ bàn giao mặt bằng.
    • Xây dựng kế hoạch dự phòng cho các yếu tố khách quan như thời tiết, cung ứng vật tư.
    • Mục tiêu giảm thiểu gián đoạn thi công do các yếu tố bên ngoài trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ huy công trường phối hợp với các bên liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý dự án xây dựng

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp quản lý tiến độ thi công hiệu quả, áp dụng vào thực tiễn để nâng cao hiệu quả dự án.
    • Use case: Lập kế hoạch và giám sát tiến độ các dự án hạ tầng giao thông.

  2. Các nhà thầu xây dựng

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ thi công, từ đó cải thiện năng lực tổ chức thi công và quản lý nguồn lực.
    • Use case: Tối ưu hóa nguồn lực, giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ.

  3. Chủ đầu tư và ban quản lý dự án

    • Lợi ích: Nâng cao khả năng phối hợp, giám sát tiến độ thi công, đảm bảo dự án hoàn thành đúng hạn và chất lượng.
    • Use case: Quản lý tiến độ, điều phối các bên tham gia dự án.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tiến độ thi công xây dựng công trình, làm tài liệu tham khảo học thuật.
    • Use case: Nghiên cứu chuyên sâu, phát triển các giải pháp quản lý tiến độ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tiến độ thi công là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý tiến độ thi công là việc lập kế hoạch, giám sát và điều chỉnh các hoạt động xây dựng để đảm bảo công trình hoàn thành đúng thời hạn, chất lượng và chi phí. Nó giúp giảm thiểu chi phí phát sinh do chậm tiến độ và tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  2. Phương pháp lập kế hoạch tiến độ nào phù hợp cho các dự án xây dựng?
    Phương pháp sơ đồ Gantt đơn giản, dễ sử dụng cho các dự án nhỏ. Phương pháp sơ đồ mạng PERT phù hợp với dự án phức tạp, giúp xác định đường găng và tối ưu hóa tiến độ. Kết hợp cả hai phương pháp sẽ mang lại hiệu quả cao hơn.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ thi công?
    Bao gồm năng lực nhà thầu, công nghệ thi công, lực lượng lao động, điều kiện mặt bằng, thời tiết, chính sách pháp luật và tài chính. Ví dụ, chậm giải phóng mặt bằng và cung ứng vật tư có thể làm gián đoạn thi công.

  4. Làm thế nào để giảm tỷ lệ chậm tiến độ trong thi công xây dựng?
    Tăng cường đào tạo nhân sự, áp dụng công nghệ quản lý tiến độ hiện đại, nâng cao năng lực tài chính và trang thiết bị, đồng thời cải thiện phối hợp giữa các bên liên quan để xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh.

  5. Vai trò của phần mềm quản lý tiến độ trong xây dựng là gì?
    Phần mềm giúp lập kế hoạch chi tiết, theo dõi tiến độ, khai báo nguồn lực và phân tích các yếu tố ảnh hưởng. Ví dụ, Microsoft Project hỗ trợ biểu đồ Gantt giúp nhà quản lý dễ dàng giám sát tiến độ và điều chỉnh kịp thời.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý tiến độ thi công xây dựng tại Công ty cổ phần Cầu đường Đông Dương giai đoạn 2013-2018.
  • Phát hiện tỷ lệ chậm tiến độ còn cao (15.3%) do hạn chế về năng lực lập kế hoạch, quản lý nguồn lực và phối hợp giữa các bên.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo nhân sự, áp dụng phương pháp lập kế hoạch tiến độ hiện đại, nâng cao năng lực tài chính và trang thiết bị, tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan.
  • Kế hoạch triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ, giảm chi phí phát sinh và đảm bảo tiến độ thi công.
  • Khuyến khích các nhà quản lý dự án, nhà thầu, chủ đầu tư và nhà nghiên cứu ngành xây dựng tham khảo để áp dụng và phát triển công tác quản lý tiến độ thi công xây dựng công trình.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Công ty cổ phần Cầu đường Đông Dương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá hiệu quả quản lý tiến độ định kỳ để đảm bảo tiến độ thi công các dự án trong tương lai.