Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển công nghiệp mạnh mẽ tại huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước, các khu công nghiệp (KCN) đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tạo việc làm. Tuy nhiên, hoạt động sản xuất công nghiệp cũng kéo theo các vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, đặc biệt là chất thải rắn công nghiệp (CTRCN), nước thải và khí thải. Theo số liệu khảo sát năm 2021, KCN Bắc Đồng Phú có 57 doanh nghiệp với tổng khối lượng CTRCN phát sinh khoảng 11.378 kg/ngày, trung bình 199 kg/ngày/doanh nghiệp; KCN Nam Đồng Phú với 21 doanh nghiệp phát sinh 4.379 kg/ngày, trung bình 208 kg/ngày/doanh nghiệp. Tỷ lệ chất thải nguy hại chiếm khoảng 8,6-8,9% tổng lượng chất thải. Tổng lượng nước thải tại KCN Bắc Đồng Phú là 2.788 m³/ngày, trong khi KCN Nam Đồng Phú cũng phát sinh lượng nước thải đáng kể. Môi trường không khí, đất và nước mặt tại các KCN được đánh giá trong giới hạn cho phép theo các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, tuy nhiên vẫn tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm do hoạt động sản xuất và xử lý chất thải chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát thải và công tác quản lý môi trường tại các KCN trên địa bàn huyện Đồng Phú, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý môi trường phù hợp với điều kiện thực tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai KCN lớn là Bắc Đồng Phú và Nam Đồng Phú, với số liệu thu thập từ năm 2017 đến 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ cơ quan quản lý nhà nước xây dựng chính sách bảo vệ môi trường, đồng thời góp phần phát triển bền vững các KCN tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý môi trường và mô hình quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trong khu công nghiệp. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước về môi trường: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc điều chỉnh các hoạt động sản xuất nhằm bảo vệ môi trường, sử dụng các công cụ pháp luật, chính sách và kỹ thuật để kiểm soát ô nhiễm và phát triển bền vững.

  2. Mô hình quản lý chất thải công nghiệp: Tập trung vào các khái niệm về phân loại chất thải, công nghệ xử lý chất thải rắn, nước thải và khí thải, cũng như các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về môi trường.

Các khái niệm chính bao gồm: chất thải rắn công nghiệp (CTRCN), chất thải nguy hại (CTNH), nước thải công nghiệp, khí thải công nghiệp, và các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường như QCVN 05:2013/BTNMT (chất lượng không khí), QCVN 08-MT:2015/BTNMT (chất lượng nước mặt), QCVN 09-MT:2015/BTNMT (chất lượng nước ngầm).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo quan trắc môi trường của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bình Phước giai đoạn 2017-2020, các tài liệu pháp luật, thống kê sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp tại KCN. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát trực tiếp 78 doanh nghiệp tại hai KCN Bắc Đồng Phú (57 doanh nghiệp) và Nam Đồng Phú (21 doanh nghiệp), cùng 20 cán bộ quản lý nhà nước liên quan đến công tác môi trường.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu toàn bộ đối với các doanh nghiệp đang hoạt động tại hai KCN nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel để xử lý thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu môi trường với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Các thang đo Likert 5 mức độ được áp dụng để đánh giá nhận thức và thái độ của các đối tượng khảo sát về công tác quản lý môi trường.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 4/2022 đến tháng 3/2023, bao gồm các giai đoạn thu thập số liệu, xử lý, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khối lượng phát sinh chất thải rắn công nghiệp: Tại KCN Bắc Đồng Phú, tổng khối lượng CTRCN là 11.378 kg/ngày, trung bình 199 kg/ngày/doanh nghiệp; tại KCN Nam Đồng Phú là 4.379 kg/ngày, trung bình 208 kg/ngày/doanh nghiệp. Trong đó, chất thải nguy hại chiếm khoảng 8,64% (982,79 kg/ngày) tại Bắc Đồng Phú và 8,93% (350,75 kg/ngày) tại Nam Đồng Phú.

  2. Lượng nước thải phát sinh: KCN Bắc Đồng Phú phát sinh khoảng 2.788 m³ nước thải/ngày, trong khi KCN Nam Đồng Phú cũng có lượng nước thải đáng kể, tuy nhiên số liệu cụ thể chưa đầy đủ. Nước thải được xử lý qua hệ thống xử lý tập trung của các doanh nghiệp, nhưng vẫn tồn tại một số chỉ tiêu vượt quy chuẩn.

  3. Chất lượng môi trường không khí và đất: Môi trường không khí tại các KCN được đánh giá còn tốt, các chỉ tiêu quan trắc đều nằm trong giới hạn cho phép theo QCVN 05:2013/BTNMT và QCVN 06:2009/BTNMT. Môi trường đất tại hai KCN được đảm bảo, không phát hiện ô nhiễm kim loại nặng vượt mức cho phép.

  4. Chất lượng nước mặt và nước ngầm: Nước mặt tại khu vực xả thải và nước ngầm xung quanh các KCN đều nằm trong giới hạn quy chuẩn QCVN 08-MT:2015/BTNMT và QCVN 09-MT:2015/BTNMT. Tuy nhiên, một số chỉ tiêu như T-N, T-P trong nước thải chưa được xử lý triệt để, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng lâu dài.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các phát thải và ô nhiễm môi trường là do hoạt động sản xuất công nghiệp với công nghệ xử lý chất thải chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao. So với các nghiên cứu tại các KCN khác trong nước, mức phát sinh chất thải và nước thải tại Đồng Phú tương đối cao do quy mô và đa dạng ngành nghề sản xuất, đặc biệt là ngành chế biến hạt điều, cà phê chiếm tỷ trọng lớn.

Việc quản lý môi trường tại các KCN còn nhiều hạn chế như thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp, công tác giám sát, thanh tra chưa thường xuyên, công nghệ xử lý chất thải chưa hiện đại. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố khối lượng chất thải theo ngành nghề, bảng so sánh các chỉ tiêu môi trường với quy chuẩn quốc gia, giúp minh họa rõ ràng mức độ tuân thủ và các điểm cần cải thiện.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc áp dụng công nghệ xử lý chất thải hiện đại, đặc biệt là công nghệ đốt chất thải nguy hại bằng lò đốt BI 250S, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường áp dụng công nghệ xử lý chất thải hiện đại: Đề nghị các doanh nghiệp tại các KCN ưu tiên đầu tư hệ thống xử lý chất thải rắn, nước thải và khí thải tiên tiến, đặc biệt áp dụng công nghệ đốt chất thải nguy hại bằng lò đốt BI 250S nhằm giảm thiểu ô nhiễm. Thời gian thực hiện trong vòng 2 năm, chủ thể là doanh nghiệp phối hợp với Ban Quản lý KCN.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và giám sát môi trường: Cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ, áp dụng công nghệ giám sát môi trường tự động để phát hiện kịp thời vi phạm. Thời gian triển khai ngay trong năm đầu tiên, chủ thể là Sở Tài nguyên và Môi trường, Ban Quản lý KCN.

  3. Xây dựng và hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp: Ban hành các chính sách ưu đãi về thuế, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho doanh nghiệp đầu tư xử lý môi trường, đồng thời tăng cường tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường. Thời gian thực hiện trong 1-3 năm, chủ thể là UBND tỉnh và các sở ngành liên quan.

  4. Phát triển hệ thống xử lý nước thải tập trung và tái sử dụng nước: Đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt chuẩn, khuyến khích tái sử dụng nước trong sản xuất nhằm giảm tải cho môi trường. Thời gian thực hiện 3 năm, chủ thể là Ban Quản lý KCN và doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy định và kế hoạch quản lý môi trường tại các KCN, nâng cao hiệu quả giám sát và xử lý vi phạm.

  2. Ban Quản lý các khu công nghiệp: Áp dụng các giải pháp quản lý môi trường hiệu quả, cải thiện công tác phối hợp với doanh nghiệp và các cơ quan chức năng, nâng cao chất lượng môi trường trong KCN.

  3. Doanh nghiệp hoạt động trong các KCN: Tham khảo các giải pháp công nghệ xử lý chất thải, nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong quản lý môi trường, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tuân thủ pháp luật.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý tài nguyên và môi trường: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý môi trường công nghiệp, góp phần hoàn thiện lý luận và thực tiễn quản lý môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý môi trường tại các KCN lại quan trọng?
    Quản lý môi trường tại KCN giúp kiểm soát ô nhiễm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Ví dụ, việc xử lý chất thải không đúng cách có thể gây ô nhiễm nguồn nước và không khí, ảnh hưởng nghiêm trọng đến người dân xung quanh.

  2. Khối lượng chất thải rắn công nghiệp phát sinh tại Đồng Phú là bao nhiêu?
    Tổng khối lượng CTRCN tại KCN Bắc Đồng Phú là khoảng 11.378 kg/ngày, trung bình 199 kg/ngày/doanh nghiệp; tại KCN Nam Đồng Phú là 4.379 kg/ngày, trung bình 208 kg/ngày/doanh nghiệp.

  3. Các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia nào được áp dụng để đánh giá môi trường?
    Các quy chuẩn chính gồm QCVN 05:2013/BTNMT (chất lượng không khí), QCVN 08-MT:2015/BTNMT (nước mặt), QCVN 09-MT:2015/BTNMT (nước ngầm), QCVN 40:2011/BTNMT (nước thải công nghiệp), giúp đảm bảo các chỉ tiêu môi trường không vượt quá giới hạn cho phép.

  4. Giải pháp công nghệ nào được đề xuất cho xử lý chất thải nguy hại?
    Công nghệ đốt chất thải nguy hại bằng lò đốt BI 250S được đề xuất nhằm xử lý triệt để các chất thải nguy hại, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và đảm bảo an toàn cho cộng đồng.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý môi trường tại các KCN?
    Cần tăng cường phối hợp giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, áp dụng công nghệ xử lý hiện đại, hoàn thiện chính sách hỗ trợ, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên liên quan trong công tác bảo vệ môi trường.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng cho thấy khối lượng chất thải rắn công nghiệp và nước thải tại các KCN Đồng Phú ở mức cao, với tỷ lệ chất thải nguy hại chiếm gần 9%.
  • Môi trường không khí, đất và nước mặt, nước ngầm tại các KCN cơ bản nằm trong giới hạn quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm do công nghệ xử lý chưa đồng bộ.
  • Công tác quản lý môi trường tại các KCN còn nhiều hạn chế, cần tăng cường giám sát, kiểm tra và áp dụng công nghệ xử lý hiện đại.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm áp dụng công nghệ đốt chất thải nguy hại, nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện chính sách hỗ trợ và phát triển hệ thống xử lý nước thải tập trung.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng cho các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu trong việc phát triển bền vững các KCN tại huyện Đồng Phú.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 2-3 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả quản lý môi trường để điều chỉnh phù hợp. Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp được khuyến khích phối hợp chặt chẽ nhằm bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế bền vững.