Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế mạnh mẽ của Việt Nam, công tác đầu tư xây dựng cơ bản tại các địa phương ngày càng được chú trọng nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững. Theo báo cáo của ngành, tổng kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 tại tỉnh Bình Thuận đạt khoảng 9.593 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước chiếm phần lớn với hơn 6.137 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là trong các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước như dự án Trung tâm hành chính thành phố Phan Thiết.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng và tiết kiệm ngân sách. Mục tiêu cụ thể của luận văn là phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí đầu tư xây dựng, khảo sát thực trạng quản lý chi phí tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Phan Thiết, từ đó đề xuất giải pháp quản lý chi phí phù hợp cho dự án Trung tâm hành chính thành phố Phan Thiết.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác lập, thẩm tra, phê duyệt và quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình tại địa bàn tỉnh Bình Thuận, đặc biệt là dự án Trung tâm hành chính thành phố Phan Thiết trong giai đoạn 2016-2019. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận và thực tiễn quản lý chi phí đầu tư xây dựng, đồng thời hỗ trợ nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, giảm thiểu thất thoát, lãng phí trong các dự án xây dựng công trình công cộng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình: Bao gồm các khái niệm về tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, dự toán gói thầu, định mức xây dựng, giá xây dựng, chỉ số giá xây dựng, chi phí quản lý dự án và tư vấn đầu tư xây dựng, thanh toán và quyết toán hợp đồng xây dựng.

  • Mô hình phân tích nhân tố ảnh hưởng đến chi phí đầu tư xây dựng: Xác định các nhân tố khách quan (như biến động giá nguyên liệu, chính sách pháp luật) và nhân tố chủ quan (năng lực chủ đầu tư, nhà thầu, công tác quản lý dự án) tác động đến chi phí đầu tư.

  • Khái niệm quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình: Quản lý dự án là sự điều hành các công việc xây dựng theo kế hoạch nhằm đạt mục tiêu tối ưu về chi phí, tiến độ và chất lượng.

Các khái niệm chính bao gồm: tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, dự toán gói thầu, định mức xây dựng, chi phí dự phòng, và các giai đoạn quản lý chi phí trong dự án đầu tư xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp giữa tổng hợp lý thuyết, phân tích tài liệu pháp luật, khảo sát thực tế và phân tích số liệu thống kê.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm các báo cáo, hồ sơ quản lý chi phí dự án do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Phan Thiết cung cấp; các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng; số liệu thống kê về kế hoạch đầu tư công tại tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2016-2020.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng với cỡ mẫu khảo sát khoảng 73 cán bộ, chuyên gia tham gia quản lý dự án; áp dụng kiểm định Cronbach Alpha để đánh giá độ tin cậy thang đo; phân tích hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chi phí đầu tư xây dựng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2019, tập trung khảo sát và phân tích dữ liệu từ các dự án xây dựng công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại Bình Thuận, đặc biệt là dự án Trung tâm hành chính thành phố Phan Thiết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án thành phố Phan Thiết còn nhiều hạn chế: Qua khảo sát, khoảng 65% số người tham gia đánh giá năng lực quản lý chi phí của Ban Quản lý dự án ở mức trung bình, chỉ 20% đánh giá cao. Việc điều chỉnh dự toán xây dựng trong quá trình thi công chiếm trung bình 10-15% tổng dự toán, gây tăng chi phí không mong muốn.

  2. Các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí đầu tư xây dựng: Phân tích hồi quy cho thấy các nhân tố chủ quan như năng lực chủ đầu tư, năng lực nhà thầu, công tác thẩm định thiết kế và dự toán có ảnh hưởng lớn nhất, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 45%. Nhân tố khách quan như biến động giá nguyên liệu, chính sách pháp luật chiếm khoảng 30%. Các yếu tố khác chiếm phần còn lại.

  3. Hiệu quả công tác thẩm định thiết kế và dự toán: Qua số liệu thống kê, công tác thẩm định thiết kế và dự toán đã giúp cắt giảm chi phí xây dựng từ 1,5% đến 3,5% tổng giá trị dự toán các công trình tại Bình Thuận trong giai đoạn 2015-2018. Ví dụ, năm 2017, thẩm định 278 công trình đã cắt giảm được 43,66 tỷ đồng trên tổng giá trị dự toán 1.703,7 tỷ đồng, tương đương 2,56%.

  4. Tình hình lựa chọn nhà thầu và tiết kiệm chi phí: Tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu tại Bình Thuận đạt trung bình 7-13% trong giai đoạn 2016-2018. Năm 2017, tổng giá trị tiết kiệm qua đấu thầu là 415,478 triệu đồng trên tổng giá trị gói thầu 3.617 triệu đồng, tương đương 11,5%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến những hạn chế trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng là do năng lực quản lý của Ban Quản lý dự án còn hạn chế, quy trình thẩm định và phê duyệt dự toán chưa đồng bộ, cùng với sự biến động phức tạp của giá nguyên liệu xây dựng và chính sách pháp luật. Kết quả khảo sát và phân tích số liệu cho thấy việc tăng cường công tác thẩm định thiết kế và dự toán có thể giúp giảm thiểu chi phí không cần thiết, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với xu hướng quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại các nước phát triển như Anh, Mỹ và Trung Quốc, nơi công tác thẩm định và kiểm soát chi phí được thực hiện chặt chẽ qua từng giai đoạn dự án. Việc áp dụng các phương pháp dự toán theo mức độ chính xác khác nhau tùy theo giai đoạn thiết kế cũng góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ tiết kiệm chi phí qua đấu thầu, biểu đồ phân bố mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chi phí đầu tư, và bảng tổng hợp kết quả thẩm định dự toán qua các năm tại Bình Thuận.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý của Ban Quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, áp dụng các phần mềm quản lý dự án hiện đại nhằm tăng cường hiệu quả kiểm soát chi phí. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, chủ thể thực hiện là Ban Quản lý dự án phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Hoàn thiện quy trình thẩm định thiết kế và dự toán: Xây dựng quy trình chuẩn, minh bạch và đồng bộ trong công tác thẩm định, phê duyệt dự toán xây dựng, đảm bảo tính chính xác và phù hợp với thực tế thi công. Thời gian triển khai 6-9 tháng, chủ thể là Sở Xây dựng và Ban Quản lý dự án.

  3. Tăng cường công tác lựa chọn nhà thầu minh bạch và hiệu quả: Áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi, sử dụng phương pháp đánh giá hồ sơ dự thầu dựa trên năng lực và giá cả hợp lý, đồng thời xử lý nghiêm các nhà thầu không đáp ứng năng lực thực tế. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể là Ban Quản lý dự án và các cơ quan chức năng.

  4. Cải tiến công tác quyết toán và thanh toán dự án: Rút ngắn thời gian hoàn thiện thủ tục quyết toán, đơn giản hóa quy trình kiểm tra nghiệm thu, đồng thời tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan để đảm bảo tiến độ và chính xác trong thanh toán. Thời gian thực hiện 6 tháng, chủ thể là Ban Quản lý dự án và các cơ quan thanh tra, kiểm toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án xây dựng: Giúp nâng cao năng lực quản lý chi phí, áp dụng các giải pháp thực tiễn để kiểm soát chi phí hiệu quả, giảm thiểu rủi ro tài chính trong dự án.

  2. Các nhà thầu xây dựng và tư vấn đầu tư: Tham khảo các quy trình thẩm định, dự toán và quản lý chi phí để nâng cao chất lượng hồ sơ dự thầu, đảm bảo năng lực thi công và tuân thủ hợp đồng.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý xây dựng: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình, đặc biệt trong bối cảnh sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình là gì?
    Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là quá trình điều hành, kiểm soát các khoản chi phí trong dự án xây dựng nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng kế hoạch và không vượt quá ngân sách được duyệt. Ví dụ, quản lý tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, dự toán gói thầu và quyết toán hợp đồng.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chi phí đầu tư xây dựng?
    Các nhân tố chủ yếu gồm năng lực chủ đầu tư, năng lực nhà thầu, công tác thẩm định thiết kế và dự toán, biến động giá nguyên liệu và chính sách pháp luật. Nghiên cứu cho thấy nhân tố chủ quan chiếm khoảng 45% ảnh hưởng, nhân tố khách quan chiếm 30%.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng?
    Cần nâng cao năng lực quản lý của Ban Quản lý dự án, hoàn thiện quy trình thẩm định dự toán, tăng cường đấu thầu minh bạch và cải tiến công tác quyết toán. Việc áp dụng công nghệ quản lý dự án cũng góp phần nâng cao hiệu quả.

  4. Tại sao công tác thẩm định dự toán lại quan trọng?
    Thẩm định dự toán giúp kiểm soát chi phí, phát hiện và loại bỏ các khoản chi phí không hợp lý, từ đó tiết kiệm ngân sách. Ví dụ, tại Bình Thuận, công tác thẩm định đã giúp cắt giảm chi phí xây dựng từ 1,5% đến 3,5% tổng giá trị dự toán.

  5. Quy trình lựa chọn nhà thầu ảnh hưởng thế nào đến chi phí dự án?
    Lựa chọn nhà thầu qua đấu thầu rộng rãi, minh bạch giúp chọn được nhà thầu có năng lực và giá hợp lý, giảm chi phí đầu tư. Tại Bình Thuận, tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu đạt trung bình 7-13% trong giai đoạn 2016-2018.

Kết luận

  • Quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình là yếu tố then chốt đảm bảo hiệu quả và chất lượng dự án, đặc biệt với các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước.
  • Năng lực quản lý của Ban Quản lý dự án và công tác thẩm định dự toán có ảnh hưởng lớn đến chi phí đầu tư.
  • Việc áp dụng các quy trình quản lý chi phí chặt chẽ, minh bạch và đồng bộ giúp giảm thiểu thất thoát, lãng phí.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện quy trình thẩm định, lựa chọn nhà thầu và quyết toán dự án là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, hoàn thiện quy trình và áp dụng công nghệ quản lý dự án trong vòng 12 tháng tới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Phan Thiết.

Quý độc giả và các đơn vị liên quan được khuyến khích áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương.