Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nhanh chóng của Việt Nam những năm gần đây, hoạt động quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn Nhà nước ngày càng được chú trọng. Theo báo cáo của ngành xây dựng, tỷ trọng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách Nhà nước chiếm phần lớn trong tổng mức đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy công tác quản lý giá các gói thầu xây lắp còn nhiều bất cập, dẫn đến lãng phí vốn đầu tư và hiệu quả sử dụng vốn chưa cao.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa các vấn đề lý luận về quản lý giá các gói thầu xây lắp sử dụng vốn Nhà nước, đánh giá thực trạng quản lý Nhà nước về giá trong lĩnh vực này, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý giá nhằm đảm bảo sử dụng vốn đầu tư xây dựng công trình một cách hiệu quả và minh bạch. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các gói thầu xây dựng dân dụng, công nghiệp và thủy lợi sử dụng vốn ngân sách Nhà nước trong giai đoạn từ lập kế hoạch đến thanh quyết toán khối lượng hoàn thành.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý giá xây dựng, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn khi cung cấp các giải pháp khả thi, góp phần nâng cao chất lượng quản lý Nhà nước về giá trong đầu tư xây dựng công trình, hỗ trợ các cơ quan quản lý và chủ đầu tư trong việc kiểm soát chi phí đầu tư hiệu quả hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án, quản lý chi phí đầu tư xây dựng và quản lý giá trong thị trường xây dựng. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý dự án: Dự án được hiểu là một nỗ lực tạm thời nhằm tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ duy nhất, có đặc điểm tạm thời và tính duy nhất. Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát các nguồn lực để đạt được mục tiêu dự án trong phạm vi thời gian, chi phí và chất lượng đã định. Lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giá trong từng giai đoạn dự án xây dựng.

  2. Lý thuyết quản lý chi phí và giá trong xây dựng: Giá xây dựng là tổng hợp các chi phí vật liệu, nhân công, máy thi công và các chi phí chung khác, chịu ảnh hưởng bởi các quy luật kinh tế như cung cầu, giá trị, cạnh tranh và các yếu tố đặc thù của sản phẩm xây dựng như tính đơn chiếc, địa điểm thi công, công nghệ xây dựng. Lý thuyết này làm cơ sở cho việc xác định, kiểm soát và điều chỉnh giá các gói thầu xây lắp.

Các khái niệm chính bao gồm: dự án đầu tư xây dựng, giá gói thầu xây lắp, tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng công trình, đơn giá xây dựng, chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp, chi phí dự phòng, quản lý Nhà nước về giá xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp cả định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các dự án xây dựng sử dụng vốn Nhà nước tại một số địa phương, các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 112/2009/NĐ-CP, Thông tư 04/2010/TT-BXD, báo cáo tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng công trình, hồ sơ đấu thầu và quyết toán hợp đồng xây dựng.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu chi phí, so sánh các chỉ tiêu giá xây dựng, đánh giá thực trạng quản lý giá qua các giai đoạn dự án. Phương pháp chuyên gia được áp dụng để thu thập ý kiến đánh giá về các vấn đề quản lý giá và đề xuất giải pháp. Phân tích tổng hợp và so sánh được sử dụng để đối chiếu thực trạng với các quy định pháp luật và các nghiên cứu trong ngành.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào các dự án xây dựng trong giai đoạn 2015-2023, với quá trình thu thập và phân tích dữ liệu diễn ra trong vòng 12 tháng.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm khoảng 30 dự án xây dựng dân dụng, công nghiệp và thủy lợi sử dụng vốn Nhà nước, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xác định giá gói thầu còn nhiều sai số: Khoảng 65% dự án khảo sát có sai số trong xác định tổng mức đầu tư và dự toán xây dựng công trình, dẫn đến giá gói thầu xây lắp không chính xác, ảnh hưởng đến các bước tiếp theo như đấu thầu, phê duyệt và quyết toán. Sai số này chủ yếu do thiếu sót trong việc áp dụng các chỉ tiêu suất vốn đầu tư, định mức kinh tế kỹ thuật và dữ liệu khảo sát thực tế.

  2. Quản lý Nhà nước về giá chưa đồng bộ và thiếu kiểm soát chặt chẽ: Chỉ có khoảng 55% dự án được thẩm định, phê duyệt dự toán xây dựng đúng quy trình, còn lại tồn tại tình trạng phê duyệt dự toán không đầy đủ hoặc chậm trễ, làm giảm hiệu quả quản lý chi phí đầu tư. Việc điều chỉnh giá gói thầu trong quá trình thực hiện dự án cũng chưa được thực hiện kịp thời, gây khó khăn trong kiểm soát chi phí.

  3. Ảnh hưởng của biến động giá vật liệu và nhân công: Trong giai đoạn nghiên cứu, giá vật liệu xây dựng và nhân công có biến động trung bình từ 10-15% theo chỉ số giá xây dựng, làm tăng chi phí đầu tư vượt dự toán ban đầu. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% dự án có điều chỉnh giá hợp đồng phù hợp với biến động thị trường, dẫn đến rủi ro tài chính cho chủ đầu tư và nhà thầu.

  4. Vai trò của các bên liên quan trong quản lý giá còn hạn chế: Chủ đầu tư, tổ chức tư vấn và nhà thầu chưa phối hợp hiệu quả trong việc lập, thẩm định và kiểm soát giá gói thầu. Khoảng 30% chủ đầu tư thiếu kinh nghiệm quản lý giá, tổ chức tư vấn chưa cung cấp đầy đủ thông tin kỹ thuật và kinh tế, nhà thầu chưa cập nhật kịp thời biến động giá thị trường.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ đặc thù sản phẩm xây dựng mang tính đơn chiếc, phụ thuộc nhiều vào điều kiện địa phương, công nghệ thi công và biến động thị trường. Việc áp dụng các chỉ tiêu suất vốn đầu tư và định mức kinh tế kỹ thuật còn lạc hậu, chưa phản ánh chính xác thực tế thi công dẫn đến sai số trong dự toán và tổng mức đầu tư.

So sánh với các nghiên cứu trong khu vực, tình trạng quản lý giá xây dựng tại Việt Nam có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong kiểm soát chi phí do biến động thị trường và năng lực quản lý hạn chế. Tuy nhiên, việc thiếu đồng bộ trong quản lý Nhà nước và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các bên liên quan là điểm cần được cải thiện mạnh mẽ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến động giá vật liệu và nhân công theo thời gian, bảng so sánh sai số dự toán và tổng mức đầu tư giữa các dự án, cũng như sơ đồ mô tả quy trình quản lý giá và các điểm nghẽn hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cập nhật và hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu suất vốn đầu tư, định mức kinh tế kỹ thuật: Bộ Xây dựng phối hợp với các địa phương và chuyên gia ngành xây dựng rà soát, cập nhật các chỉ tiêu và định mức phù hợp với điều kiện thực tế, đảm bảo tính chính xác và kịp thời. Thời gian thực hiện: 12-18 tháng.

  2. Tăng cường năng lực quản lý giá cho chủ đầu tư và tổ chức tư vấn: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ về lập dự toán, thẩm định và quản lý giá xây dựng cho cán bộ quản lý dự án và tư vấn. Chủ thể thực hiện: Bộ Xây dựng, các trường đại học và viện nghiên cứu. Thời gian: liên tục hàng năm.

  3. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, tư vấn và nhà thầu trong quản lý giá: Thiết lập quy trình trao đổi thông tin, cập nhật biến động giá thị trường và điều chỉnh giá hợp đồng kịp thời, minh bạch. Chủ thể: các bên liên quan trong dự án. Thời gian: áp dụng ngay cho các dự án mới.

  4. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý giá và chi phí đầu tư xây dựng: Phát triển hệ thống phần mềm quản lý dự toán, đấu thầu và quyết toán xây dựng tích hợp dữ liệu giá thị trường, giúp kiểm soát và dự báo chi phí hiệu quả hơn. Chủ thể: Bộ Xây dựng phối hợp với các đơn vị công nghệ. Thời gian: 24 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án và chủ đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn Nhà nước: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quản lý giá, từ đó kiểm soát chi phí đầu tư hiệu quả, giảm thiểu lãng phí vốn.

  2. Tổ chức tư vấn lập dự toán và thẩm định dự án: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến phương pháp lập dự toán, đảm bảo tính chính xác và phù hợp với biến động thị trường.

  3. Nhà thầu xây dựng: Giúp hiểu rõ quy trình hình thành giá gói thầu, các yếu tố ảnh hưởng và cách thức phối hợp với chủ đầu tư, tư vấn để quản lý chi phí thi công hiệu quả.

  4. Cơ quan quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng và quản lý giá: Là tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định và nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước trong lĩnh vực đầu tư xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý giá các gói thầu xây lắp có vai trò như thế nào trong quản lý dự án?
    Quản lý giá là khâu quan trọng trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng vốn và chất lượng dự án. Ví dụ, sai sót trong xác định giá gói thầu có thể dẫn đến lãng phí hoặc thiếu vốn cho dự án.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến giá xây dựng công trình?
    Bao gồm biến động giá vật liệu, nhân công, đặc điểm sản phẩm xây dựng (tính đơn chiếc, địa điểm thi công), công nghệ xây dựng và các quy định pháp luật. Ví dụ, giá thép xây dựng tăng 12% trong năm gần đây đã làm tăng chi phí nhiều dự án.

  3. Phương pháp xác định giá gói thầu xây lắp phổ biến hiện nay là gì?
    Thường dựa trên dự toán xây dựng công trình, sử dụng phương pháp tính theo khối lượng và đơn giá xây dựng chi tiết hoặc tổng hợp, kết hợp với điều chỉnh theo biến động thị trường.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu sai số trong xác định tổng mức đầu tư và dự toán xây dựng?
    Cần cập nhật chỉ tiêu suất vốn đầu tư, định mức kinh tế kỹ thuật phù hợp, tăng cường khảo sát thực tế, áp dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực chuyên môn cho các bên liên quan.

  5. Vai trò của Nhà nước trong quản lý giá xây dựng công trình là gì?
    Nhà nước quản lý giá thông qua ban hành chính sách, quy định, định mức, thẩm định và kiểm tra việc thực hiện quản lý chi phí đầu tư xây dựng nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn và ổn định thị trường xây dựng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý giá các gói thầu xây lắp sử dụng vốn Nhà nước, chỉ ra những tồn tại và nguyên nhân chính.
  • Phân tích chi tiết các yếu tố ảnh hưởng đến giá xây dựng, từ đặc điểm sản phẩm đến biến động thị trường và năng lực quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý giá, bao gồm cập nhật định mức, đào tạo nhân lực, tăng cường phối hợp và ứng dụng công nghệ.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho các chủ thể tham gia quản lý và thực hiện dự án xây dựng sử dụng vốn Nhà nước.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai là hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu, tổ chức đào tạo và xây dựng phần mềm quản lý giá để áp dụng rộng rãi trong các dự án.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý giá các gói thầu xây lắp, góp phần sử dụng vốn Nhà nước hiệu quả và phát triển bền vững ngành xây dựng Việt Nam!