Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng ngày càng trở nên quan trọng trong bối cảnh phát triển kinh tế số và chính phủ điện tử. Tại Việt Nam, đặc biệt là tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Phú Yên (Vietinbank Phú Yên), hoạt động này đã có những bước phát triển tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Theo số liệu từ năm 2014 đến 2018, số lượng giao dịch thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng tại chi nhánh này tăng trưởng ổn định, ví dụ như năm 2018 có hơn 12.000 giao dịch nộp thuế qua ngân hàng, chiếm hơn 29% tổng thu ngân sách trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, thói quen thanh toán tiền mặt vẫn phổ biến, các kênh thanh toán điện tử chưa được khai thác triệt để, và sự phối hợp với các đơn vị hành chính công còn yếu kém.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng hoạt động thanh toán dịch vụ công tại Vietinbank Phú Yên, đánh giá mức độ hài lòng của khách hàng khi sử dụng dịch vụ này, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu từ năm 2014 đến 2018 và khảo sát khách hàng trong tháng 3 năm 2019 tại địa bàn tỉnh Phú Yên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, góp phần thúc đẩy cải cách hành chính và phát triển thương hiệu ngân hàng trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng, chất lượng dịch vụ và sự hài lòng của khách hàng. Khái niệm dịch vụ công được hiểu là các hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của xã hội, do nhà nước hoặc các tổ chức được ủy nhiệm cung cấp. Thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng là sự phối hợp giữa ngân hàng và các đơn vị hành chính công để cung cấp các phương thức thanh toán đa dạng như tại quầy, qua Internet, POS, hoặc kết nối trực tiếp với cổng dịch vụ công trực tuyến.

Các đặc điểm chính của hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng bao gồm tính xã hội, phục vụ lợi ích chung, tính trực tiếp và sự phối hợp giữa ngân hàng và cơ quan nhà nước. Lợi ích của hoạt động này được phân tích từ góc độ người sử dụng dịch vụ, đơn vị hành chính công, chính quyền địa phương và ngân hàng, bao gồm tiết kiệm thời gian, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả quản lý và gia tăng doanh thu.

Mô hình nghiên cứu chất lượng dịch vụ và sự hài lòng khách hàng được tham khảo từ các mô hình SERVQUAL và SERVPERF, tập trung vào các khía cạnh như độ tin cậy, sự đáp ứng, năng lực phục vụ, tính đồng cảm và cơ sở vật chất. Các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển hoạt động thanh toán dịch vụ công được phân loại thành chỉ tiêu định tính (chất lượng dịch vụ, quản trị rủi ro) và định lượng (quy mô thanh toán, đa dạng kênh thanh toán).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được áp dụng để mô tả thực trạng hoạt động thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng tại Vietinbank Phú Yên dựa trên phân tích số liệu hoạt động từ năm 2014 đến 2018, bao gồm số lượng giao dịch, giá trị thanh toán và số đơn vị hành chính công liên kết.

Phương pháp định lượng được thực hiện thông qua khảo sát 100 khách hàng đã sử dụng dịch vụ thanh toán dịch vụ công tại Vietinbank Phú Yên bằng bảng câu hỏi được xây dựng dựa trên các thang đo chuẩn về chất lượng dịch vụ và sự hài lòng. Dữ liệu khảo sát được phân tích bằng các phương pháp thống kê mô tả và phân tích định lượng để đánh giá cảm nhận của khách hàng về các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ.

Nguồn dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo hoạt động kinh doanh của Vietinbank Phú Yên, các tài liệu pháp lý và đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến tháng 3 năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng và giá trị giao dịch thanh toán dịch vụ công: Số lượng giao dịch nộp thuế qua ngân hàng năm 2018 đạt 12.322 giao dịch, chiếm hơn 29% tổng thu ngân sách trên địa bàn tỉnh. Giao dịch thanh toán tiền điện qua ngân hàng cũng tăng lên 14.387 giao dịch trong năm 2018, thể hiện sự phát triển tích cực của kênh thanh toán điện tử.

  2. Chất lượng dịch vụ và sự hài lòng khách hàng: Khảo sát 100 khách hàng cho thấy hơn 70% khách hàng đánh giá chất lượng dịch vụ thanh toán dịch vụ công tại Vietinbank Phú Yên ở mức từ hài lòng đến rất hài lòng. Tuy nhiên, vẫn có khoảng 20% khách hàng bày tỏ lo ngại về tính tiện ích và sự nhanh chóng trong giao dịch, phản ánh hạn chế về công nghệ và quy trình phục vụ.

  3. Hạn chế trong đa dạng kênh thanh toán: Mặc dù có nhiều kênh thanh toán như Internet Banking, Mobile Banking, POS, ATM, nhưng tỷ lệ khách hàng sử dụng các kênh thanh toán điện tử còn thấp, chủ yếu do thói quen thanh toán tiền mặt và hạn chế về nhận thức công nghệ tại địa bàn tỉnh Phú Yên.

  4. Sự phối hợp với các đơn vị hành chính công còn yếu: Việc liên kết giữa ngân hàng và các đơn vị hành chính công như bệnh viện, trường học, công ty cấp nước chưa được triển khai rộng rãi, dẫn đến số lượng giao dịch thanh toán học phí, viện phí qua ngân hàng còn rất hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm kinh tế xã hội của tỉnh Phú Yên, nơi đa số dân cư là nông dân, trình độ dân trí và khả năng tiếp cận công nghệ còn thấp. Thói quen sử dụng tiền mặt vẫn chiếm ưu thế, gây khó khăn cho việc chuyển đổi sang thanh toán điện tử. So với các nghiên cứu trong ngành ngân hàng tại các tỉnh phát triển hơn, tỷ lệ sử dụng kênh thanh toán điện tử tại Phú Yên còn thấp hơn khoảng 15-20%.

Việc phối hợp chưa chặt chẽ giữa ngân hàng và các đơn vị hành chính công cũng làm giảm hiệu quả của hoạt động thanh toán dịch vụ công. Các đơn vị này chưa hoàn thiện cơ chế chính sách và chưa có sự đồng thuận cao trong việc triển khai các giải pháp thanh toán điện tử. Kết quả khảo sát cũng cho thấy khách hàng mong muốn có thêm các kênh thanh toán tiện lợi, nhanh chóng và an toàn hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng giao dịch thanh toán thu ngân sách nhà nước, biểu đồ tỷ lệ hài lòng khách hàng theo các tiêu chí chất lượng dịch vụ, và bảng so sánh tỷ lệ sử dụng các kênh thanh toán điện tử qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đồng bộ hóa chính sách và quy trình thanh toán: Vietinbank Phú Yên cần phối hợp chặt chẽ với các đơn vị hành chính công để xây dựng và hoàn thiện các quy trình thanh toán dịch vụ công, đảm bảo tính minh bạch, nhanh chóng và thuận tiện cho khách hàng. Thời gian thực hiện dự kiến trong vòng 12 tháng, chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo chi nhánh và các đơn vị hành chính công liên quan.

  2. Ứng dụng công nghệ hiện đại: Đẩy mạnh phát triển và nâng cấp các kênh thanh toán điện tử như Internet Banking, Mobile Banking, QR Pay, đồng thời tăng cường bảo mật và hỗ trợ kỹ thuật cho khách hàng. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách hàng sử dụng kênh điện tử lên ít nhất 50% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là phòng công nghệ thông tin và phòng dịch vụ khách hàng.

  3. Đa dạng hóa các kênh thanh toán: Mở rộng các điểm thanh toán tại các phòng giao dịch, POS tại các đơn vị hành chính công, trường học, bệnh viện để khách hàng có nhiều lựa chọn phù hợp. Thời gian triển khai trong 18 tháng, chủ thể thực hiện là phòng kinh doanh và phòng quan hệ khách hàng.

  4. Xây dựng mô hình hợp tác liên kết: Thiết lập các mô hình hợp tác chiến lược với các đơn vị hành chính công nhằm thúc đẩy thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng, bao gồm các chương trình ưu đãi, khuyến mãi cho khách hàng sử dụng dịch vụ. Thời gian thực hiện 12 tháng, chủ thể thực hiện là phòng marketing và phòng quan hệ khách hàng.

  5. Tăng cường công tác marketing và truyền thông: Triển khai các chiến dịch quảng bá, tuyên truyền về lợi ích và tiện ích của thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng, đặc biệt tập trung vào các khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa. Mục tiêu nâng cao nhận thức khách hàng lên 70% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện là phòng marketing và truyền thông.

  6. Nâng cao nguồn lực phát triển dịch vụ: Đào tạo nâng cao năng lực nhân viên, cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ khách hàng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể thực hiện là phòng nhân sự và phòng hành chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp phát triển hoạt động thanh toán dịch vụ công, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp.

  2. Các đơn vị hành chính công: Tham khảo để nâng cao hiệu quả phối hợp với ngân hàng trong việc triển khai thanh toán dịch vụ công, cải thiện quy trình và dịch vụ hành chính.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Cung cấp tài liệu tham khảo về mô hình, phương pháp nghiên cứu và thực trạng hoạt động thanh toán dịch vụ công tại địa phương.

  4. Các tổ chức phát triển công nghệ tài chính (Fintech): Hiểu được nhu cầu và thách thức trong phát triển kênh thanh toán điện tử tại các tỉnh có đặc điểm kinh tế xã hội tương tự, từ đó đề xuất giải pháp công nghệ phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng là gì?
    Thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng là việc sử dụng các phương thức thanh toán điện tử hoặc tại quầy của ngân hàng để thực hiện các khoản thu như thuế, điện, nước, học phí, viện phí và chi trả các dịch vụ công, giúp giảm thiểu việc sử dụng tiền mặt và tăng tính tiện lợi.

  2. Lợi ích của thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng đối với khách hàng là gì?
    Khách hàng được hưởng lợi từ sự an toàn, tiện lợi, tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời giảm thiểu rủi ro khi không phải sử dụng tiền mặt trực tiếp.

  3. Tại sao tỷ lệ sử dụng kênh thanh toán điện tử tại Phú Yên còn thấp?
    Nguyên nhân chính là do thói quen sử dụng tiền mặt lâu đời, trình độ dân trí và khả năng tiếp cận công nghệ còn hạn chế, cùng với sự e ngại về rủi ro trong thanh toán điện tử.

  4. Ngân hàng có thể làm gì để tăng cường phát triển hoạt động thanh toán dịch vụ công?
    Ngân hàng cần đồng bộ chính sách, ứng dụng công nghệ hiện đại, đa dạng hóa kênh thanh toán, xây dựng mô hình hợp tác với các đơn vị hành chính công, tăng cường truyền thông và nâng cao chất lượng dịch vụ.

  5. Phạm vi nghiên cứu của luận văn này là gì?
    Nghiên cứu tập trung vào hoạt động thanh toán dịch vụ công tại Vietinbank Phú Yên trong giai đoạn 2014-2018, kết hợp khảo sát khách hàng trong năm 2019, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng hoạt động thanh toán dịch vụ công tại Vietinbank Phú Yên, chỉ ra sự tăng trưởng về số lượng giao dịch nhưng còn nhiều hạn chế về kênh thanh toán và sự phối hợp với đơn vị hành chính công.
  • Đánh giá cảm nhận khách hàng cho thấy mức độ hài lòng tương đối cao nhưng vẫn cần cải thiện về tính tiện ích và tốc độ giao dịch.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về chính sách, công nghệ, kênh thanh toán, hợp tác và truyền thông nhằm thúc đẩy phát triển hoạt động thanh toán dịch vụ công.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc hỗ trợ Vietinbank Phú Yên nâng cao hiệu quả kinh doanh và phát triển thương hiệu.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các chi nhánh khác.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và chuyên gia ngân hàng nên áp dụng các giải pháp này để nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán dịch vụ công, góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và phát triển kinh tế số tại địa phương.