Tổng quan nghiên cứu
Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế quốc dân, chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam và tạo ra lượng lớn việc làm, góp phần quan trọng vào GDP và kim ngạch xuất khẩu. Tại huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn, tính đến cuối năm 2017, có 72 DNNVV hoạt động, chủ yếu là doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ, với doanh thu và lợi nhuận còn thấp, năm 2017 chỉ đạt 162 triệu đồng lợi nhuận. Thực trạng này phản ánh nhiều khó khăn trong quản lý, chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển DNNVV trên địa bàn huyện Chợ Đồn trong giai đoạn 2015-2017, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển đến năm 2023. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các DNNVV trên địa bàn huyện, sử dụng số liệu sơ cấp và thứ cấp thu thập trong năm 2018. Mục tiêu là nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh Bắc Kạn thông qua phát triển bền vững khu vực DNNVV. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương hoạch định chính sách, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo cho các doanh nghiệp và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý kinh tế.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết về phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, bao gồm:
- Lý thuyết quản trị doanh nghiệp: Nhấn mạnh vai trò của năng lực tổ chức, quản lý, trình độ cán bộ và chiến lược kinh doanh trong sự phát triển bền vững của DNNVV.
- Lý thuyết về môi trường kinh doanh và thể chế: Phân tích tác động của chính sách, pháp luật, cơ sở hạ tầng và thị trường đến hoạt động và phát triển của DNNVV.
- Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển DNNVV: Bao gồm nhân tố bên trong (năng lực tài chính, công nghệ, marketing, nghiên cứu phát triển) và nhân tố bên ngoài (chính sách, thị trường, kết cấu hạ tầng, ngành công nghiệp hỗ trợ).
- Các khái niệm chính: Doanh nghiệp nhỏ và vừa, phát triển doanh nghiệp, năng lực tài chính, năng lực marketing, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, kiểm tra giám sát.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp số liệu sơ cấp và thứ cấp:
- Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ Cục Thống kê tỉnh Bắc Kạn, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Công Thương; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp 72 DNNVV trên địa bàn huyện Chợ Đồn trong tháng 7-8/2018.
- Phương pháp chọn mẫu: Điều tra tổng thể toàn bộ 72 DNNVV, bao gồm các lĩnh vực khai thác khoáng sản, công nghiệp - xây dựng, thương mại - dịch vụ.
- Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp so sánh số tuyệt đối và tương đối để đánh giá biến động phát triển; phân tích thống kê mô tả và phân tích chuyên gia để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng; áp dụng phân tích dãy số thời gian để đánh giá xu hướng phát triển giai đoạn 2015-2017.
- Cấu trúc phiếu khảo sát: Gồm thông tin cá nhân và các câu hỏi đánh giá theo thang Likert 5 mức độ về các chính sách, năng lực doanh nghiệp và môi trường kinh doanh.
- Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp trong năm 2018, phân tích và đề xuất giải pháp đến năm 2023.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
- Quy mô và cơ cấu DNNVV: Tính đến 31/12/2017, huyện Chợ Đồn có 72 DNNVV, trong đó doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ chiếm tỷ lệ lần lượt khoảng 24,75% mỗi loại. Doanh nghiệp tư nhân chiếm đa số với 51,41%.
- Hiệu quả kinh doanh thấp: Lợi nhuận của DNNVV trong giai đoạn 2015-2017 rất thấp, năm 2015 và 2016 âm, năm 2017 chỉ đạt 162 triệu đồng, phản ánh khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh.
- Chính sách hỗ trợ còn hạn chế: Tỷ lệ DNNVV được hỗ trợ về đất đai, vốn, thị trường, khoa học công nghệ và thủ tục hành chính chưa cao, chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển. Ví dụ, công tác triển khai chính sách chưa đảm bảo tiến độ và tính liên tục.
- Nhân tố ảnh hưởng đa dạng: Năng lực quản lý, trình độ lao động, công nghệ và tài chính là các nhân tố bên trong quan trọng. Bên ngoài, thể chế, chính sách, thị trường, kết cấu hạ tầng và ngành công nghiệp hỗ trợ ảnh hưởng mạnh đến sự phát triển của DNNVV.
- Công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên: Việc thanh tra, kiểm tra các DNNVV chưa được thực hiện liên tục, dẫn đến một số doanh nghiệp vi phạm quy định, ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh chung.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy DNNVV huyện Chợ Đồn đang trong giai đoạn phát triển chưa ổn định, với quy mô nhỏ, hiệu quả kinh doanh thấp và hạn chế trong tiếp cận các nguồn lực. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý còn yếu, thiếu vốn và công nghệ lạc hậu, cùng với chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ và chưa thực sự hiệu quả. So sánh với kinh nghiệm tại huyện Hoài Đức (Hà Nội) và huyện Yên Dũng (Bắc Giang), nơi có chính sách hỗ trợ toàn diện và công tác đào tạo quản trị doanh nghiệp được chú trọng, DNNVV phát triển bền vững hơn, tạo ra nhiều việc làm và tăng trưởng doanh thu rõ rệt. Việc xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường kiểm tra giám sát là yếu tố then chốt để thúc đẩy DNNVV phát triển. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng DNNVV, tỷ lệ hỗ trợ chính sách theo năm và bảng so sánh hiệu quả kinh doanh giữa các năm để minh họa xu hướng và hiệu quả các giải pháp.
Đề xuất và khuyến nghị
- Tăng cường triển khai chính sách hỗ trợ DNNVV: Đẩy mạnh thực hiện các chính sách về đất đai, vốn, thị trường, khoa học công nghệ và thủ tục hành chính nhằm nâng cao tỷ lệ DNNVV được hưởng lợi. Chủ thể thực hiện là UBND huyện và các sở ngành liên quan, với mục tiêu tăng tỷ lệ hỗ trợ lên ít nhất 70% DNNVV trong vòng 2 năm tới.
- Nâng cao năng lực quản lý và trình độ lao động: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản trị doanh nghiệp, marketing và kỹ thuật cho chủ doanh nghiệp và người lao động. Thời gian thực hiện trong 3 năm, phối hợp với các tổ chức đào tạo và hiệp hội doanh nghiệp.
- Cải cách thủ tục hành chính và tăng cường kiểm tra, giám sát: Rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục đăng ký kinh doanh, thuế, môi trường; đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ để đảm bảo tuân thủ pháp luật. Chủ thể là các cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện và tỉnh, thực hiện liên tục hàng năm.
- Phát triển kết cấu hạ tầng và hỗ trợ công nghệ: Đầu tư nâng cấp hạ tầng giao thông, điện, viễn thông và xây dựng các cơ sở ươm tạo công nghệ, khu làm việc chung để tạo điều kiện thuận lợi cho DNNVV đổi mới sáng tạo. Thời gian thực hiện trong 5 năm, phối hợp với các nhà đầu tư và chính quyền địa phương.
- Xây dựng mạng lưới liên kết doanh nghiệp: Khuyến khích hình thành các cụm công nghiệp, mạng lưới liên kết giữa DNNVV với doanh nghiệp lớn để nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường. Chủ thể là các hiệp hội doanh nghiệp và chính quyền địa phương, triển khai trong 3 năm tới.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
- Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp hoạch định chính sách phát triển DNNVV phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp.
- Chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa: Cung cấp kiến thức về các nhân tố ảnh hưởng và giải pháp phát triển, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị và tiếp cận chính sách hỗ trợ.
- Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế, quản lý kinh tế: Là tài liệu tham khảo khoa học toàn diện về phát triển DNNVV cấp huyện, phục vụ cho nghiên cứu và giảng dạy.
- Tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp và phát triển kinh tế địa phương: Hỗ trợ xây dựng chương trình đào tạo, tư vấn và phát triển mạng lưới doanh nghiệp dựa trên các phân tích và đề xuất trong luận văn.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao DNNVV lại quan trọng đối với kinh tế địa phương?
DNNVV chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số doanh nghiệp, tạo nhiều việc làm, đóng góp vào GDP và thu ngân sách địa phương, đồng thời thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại.Những khó khăn chính mà DNNVV huyện Chợ Đồn đang gặp phải là gì?
Bao gồm năng lực quản lý hạn chế, thiếu vốn và công nghệ, chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ, thủ tục hành chính phức tạp và công tác kiểm tra giám sát chưa thường xuyên.Chính sách hỗ trợ nào được đánh giá hiệu quả nhất?
Hỗ trợ tiếp cận tín dụng và đào tạo nâng cao năng lực quản trị được xem là những chính sách có tác động tích cực nhất đến sự phát triển của DNNVV.Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của DNNVV?
Thông qua các khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị doanh nghiệp, marketing, tài chính và kỹ thuật, kết hợp với tư vấn trực tiếp tại doanh nghiệp.Vai trò của công tác kiểm tra, giám sát trong phát triển DNNVV là gì?
Giúp đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả hoạt động, đồng thời phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh.
Kết luận
- DNNVV huyện Chợ Đồn có quy mô nhỏ, hiệu quả kinh doanh thấp và gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận nguồn lực và chính sách hỗ trợ.
- Năng lực quản lý, trình độ lao động, công nghệ và tài chính là các nhân tố nội tại quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của DNNVV.
- Chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp và công tác kiểm tra giám sát chưa thường xuyên là những hạn chế cần khắc phục.
- Đề xuất các giải pháp toàn diện bao gồm tăng cường chính sách hỗ trợ, nâng cao năng lực quản lý, cải cách thủ tục hành chính, phát triển hạ tầng và xây dựng mạng lưới liên kết doanh nghiệp.
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho chính quyền địa phương, doanh nghiệp và các nhà nghiên cứu nhằm thúc đẩy phát triển bền vững DNNVV đến năm 2023 và các giai đoạn tiếp theo.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển.