Thực trạng và giải pháp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ tại Nghệ An

• Tác giả: Tô Thị Thanh Hương
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Công Nhật
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Doanh Và Công Nghệ Hà Nội
• Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh
• Đề tài: Giải Pháp Phát Triển Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa Trong Thương Mại Và Dịch Vụ Tại Nghệ An
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• MỞ ĐẦU
• 1. Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRONG LĨNH VỰC THƯƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thương mại và dịch vụ
• 1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thương mại và dịch vụ
• 1.2. Đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ
• 1.3. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thương mại và dịch vụ
• 1.4. Nội dung và các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ
• 1.5. Nội dung phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ
• 1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa
• 1.7. Kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa của một số địa phương Việt Nam và bài học rút ra đối với tỉnh Nghệ An
• 1.7.1. Kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở một số địa phương Việt Nam
• 1.7.2. Bài học kinh nghiệm về phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với tỉnh Nghệ An
• KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRONG LĨNH VỰC THƯƠNG MẠI Ở NGHỆ AN GIAI ĐOẠN 2010 - 2015
• 2.1. Tiềm năng và lợi thế của tỉnh Nghệ An trong phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ
• 2.1.1. Về điều kiện tự nhiên
• 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội
• 2.2. Chiến lược, chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh
• 2.3. Thực trạng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ ở Nghệ An giai đoạn 2010 - 2015
• 2.3.1. Tình hình phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Nghệ An
• 2.3.2. Thực trạng về doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ ở tỉnh Nghệ An giai đoạn 2010 - 2015
• 2.4. Đánh giá chung về thực trạng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ ở Nghệ An giai đoạn 2010 -2014
• 2.4.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân
• 2.4.2. Những hạn chế
• 2.4.3. Những nguyên nhân chủ yếu
• KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRONG LĨNH VỰC THƯƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ TẠI NGHỆ AN
• 3.1. Phương hướng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ ở Nghệ An đến 2020
• 3.1.1. Mục tiêu phát triển thương mại và dịch vụ của tỉnh Nghệ An đến năm 2020
• 3.1.2. Quan điểm phát triển
• 3.1.3. Phương hướng phát triển
• 3.2. Giải pháp thúc đẩy phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thương mại và dịch vụ ở Nghệ An
• 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách tạo môi trường kinh doanh thuận lợi
• 3.2.2. Phát triển thị trường nội địa
• 3.2.3. Đẩy mạnh xuất nhập khẩu
• 3.2.4. Đầu tư xây dựng đội ngũ doanh nhân, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa
• 3.2.5. Giải pháp huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực thúc đẩy phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Nghệ An

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Nghệ An, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ. Theo số liệu thống kê, DNNVV chiếm tới 97% tổng số doanh nghiệp hoạt động tại tỉnh, sử dụng khoảng 50% lực lượng lao động và đóng góp gần 40% GDP hàng năm. Tuy nhiên, sự phát triển của DNNVV tại Nghệ An vẫn gặp nhiều thách thức, bao gồm quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh thấp và khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn. Để phát triển bền vững, cần có những giải pháp kinh doanh hiệu quả nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh và tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi cho DNNVV.

1.1. Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Nghệ An

DNNVV tại Nghệ An thường có quy mô nhỏ, với số lượng lao động và doanh thu hạn chế. Đặc điểm này khiến cho DNNVV dễ bị tổn thương trước những biến động của thị trường. Hơn nữa, nhiều DNNVV chưa có chiến lược phát triển rõ ràng và thiếu sự hỗ trợ từ các chính sách của nhà nước. Theo nghiên cứu, khoảng 70% DNNVV đang gặp khó khăn trong hoạt động kinh doanh, trong đó 40% là rất khó khăn. Điều này đòi hỏi sự cần thiết phải có những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp hiệu quả hơn từ chính quyền địa phương.

II. Thực trạng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thương mại và dịch vụ

Giai đoạn 2010 - 2015, DNNVV tại Nghệ An đã có những bước phát triển nhất định, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế. Số lượng doanh nghiệp tăng lên, nhưng chất lượng và khả năng cạnh tranh chưa được cải thiện đáng kể. Các DNNVV trong lĩnh vực thương mại dịch vụ Nghệ An thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường và nguồn vốn. Nhiều doanh nghiệp vẫn hoạt động theo mô hình truyền thống, chưa áp dụng công nghệ mới và chưa chú trọng đến marketing. Điều này dẫn đến việc DNNVV không thể tận dụng được các cơ hội từ thị trường, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

2.1. Những thách thức đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa

DNNVV tại Nghệ An đang phải đối mặt với nhiều thách thức như lãi suất ngân hàng cao, khó khăn trong việc tiếp cận vốn vay và cạnh tranh khốc liệt từ các doanh nghiệp lớn. Hơn nữa, môi trường kinh doanh còn nhiều rào cản, khiến cho DNNVV khó có thể phát triển bền vững. Theo một khảo sát, khoảng 70% DNNVV cho biết họ gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động kinh doanh. Điều này cho thấy cần có những giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp kịp thời và hiệu quả hơn từ chính quyền địa phương.

III. Giải pháp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thương mại và dịch vụ tại Nghệ An

Để thúc đẩy sự phát triển của DNNVV, cần có những giải pháp kinh doanh cụ thể. Trước hết, chính quyền cần hoàn thiện các chính sách hỗ trợ, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho DNNVV. Thứ hai, cần phát triển thị trường nội địa và đẩy mạnh xuất nhập khẩu để mở rộng cơ hội cho DNNVV. Cuối cùng, việc đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực và nâng cao chất lượng dịch vụ cũng là một yếu tố quan trọng giúp DNNVV nâng cao khả năng cạnh tranh.

3.1. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp

Chính quyền tỉnh Nghệ An cần xây dựng và hoàn thiện các chính sách hỗ trợ DNNVV, bao gồm việc giảm thuế, hỗ trợ vay vốn và cung cấp thông tin thị trường. Các chính sách này không chỉ giúp DNNVV vượt qua khó khăn mà còn tạo động lực cho họ phát triển bền vững. Hơn nữa, việc kết nối DNNVV với các tổ chức tài chính và các doanh nghiệp lớn cũng là một giải pháp quan trọng để nâng cao khả năng cạnh tranh của DNNVV tại Nghệ An.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam sau gần 30 năm đổi mới đạt tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 7%/năm, với GDP năm 2014 đạt 186,5 tỷ USD và GDP bình quân đầu người khoảng 2.050 USD/năm, doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, DNNVV chiếm tới 97% tổng số doanh nghiệp đang hoạt động, sử dụng 50% lực lượng lao động và đóng góp gần 40% GDP hàng năm. Tuy nhiên, DNNVV vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn như quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh hạn chế, khó tiếp cận vốn vay và môi trường kinh doanh còn nhiều trở ngại. Tỉnh Nghệ An, với vị trí địa lý thuận lợi và tiềm năng phát triển kinh tế đa dạng, cũng không tránh khỏi những thách thức này.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng phát triển DNNVV trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ tại Nghệ An giai đoạn 2010-2015, nhằm phân tích các nhân tố ảnh hưởng, đánh giá thành tựu và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy phát triển bền vững đến năm 2020. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các doanh nghiệp hoạt động trong các ngành bán buôn, bán lẻ, sửa chữa ô tô, mô tô, xe máy trên địa bàn tỉnh. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách phát triển DNNVV, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, bao gồm:

• Khái niệm và phân loại DNNVV: Theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP, DNNVV được phân thành ba cấp (siêu nhỏ, nhỏ, vừa) dựa trên quy mô vốn và số lao động, với tiêu chí cụ thể cho từng ngành nghề, giúp xác định đối tượng chính sách hỗ trợ phù hợp.

• Vai trò của DNNVV trong kinh tế thị trường: DNNVV được xem là lực lượng kinh tế linh hoạt, lấp đầy các khoảng trống thị trường, góp phần tạo việc làm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế địa phương.

• Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển DNNVV: Bao gồm tiềm năng và lợi thế tự nhiên, nội lực doanh nghiệp (vốn, công nghệ, nguồn nhân lực), cơ chế chính sách, thị trường, năng lực hội nhập quốc tế, kết cấu hạ tầng kinh tế - kỹ thuật và văn hóa truyền thống.

• Mô hình phát triển bền vững DNNVV: Tập trung vào phát triển số lượng, nâng cao chất lượng, mở rộng quy mô, đổi mới công nghệ, phát triển nguồn nhân lực và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng tổ hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

• Phương pháp trừu tượng hóa và biện chứng: Giúp hệ thống hóa lý luận và phân tích các mối quan hệ trong phát triển DNNVV.

• Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh: Được áp dụng để đánh giá thực trạng, so sánh các số liệu thống kê và kinh nghiệm phát triển DNNVV ở các địa phương khác.

• Phương pháp điều tra, khảo sát: Thu thập dữ liệu sơ cấp từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ tại Nghệ An giai đoạn 2010-2015.

• Nguồn dữ liệu: Bao gồm số liệu thống kê từ Tổng cục Thống kê, các báo cáo của UBND tỉnh Nghệ An, các văn bản pháp luật liên quan và kết quả khảo sát thực tế.

• Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp định lượng để xử lý số liệu về số lượng doanh nghiệp, quy mô vốn, lao động, doanh thu và các chỉ tiêu kinh tế khác; kết hợp phân tích định tính để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

• Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2010-2015, đồng thời đề xuất phương hướng phát triển đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng số lượng doanh nghiệp: Giai đoạn 2010-2014, tổng số doanh nghiệp tại Nghệ An tăng từ 4.567 lên khoảng 5.000 doanh nghiệp, trong đó DNNVV chiếm tỷ lệ áp đảo với khoảng 97%. Số lượng doanh nghiệp tư nhân và công ty trách nhiệm hữu hạn tăng mạnh, phản ánh sự phát triển đa dạng về loại hình doanh nghiệp.

2. Quy mô và cơ cấu lao động: DNNVV chủ yếu có quy mô nhỏ với số lao động trung bình dưới 50 người. Nguồn lao động chủ yếu là lao động phổ thông, chưa qua đào tạo bài bản, dẫn đến năng suất lao động và năng lực cạnh tranh còn hạn chế.

3. Tiềm năng và lợi thế địa phương: Nghệ An có vị trí địa lý thuận lợi, tài nguyên biển và khoáng sản phong phú, hệ thống giao thông đa dạng (đường bộ, đường sắt, đường biển, đường hàng không), tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển thương mại và dịch vụ. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2010-2015 đạt 10,29%, cao hơn mức trung bình quốc gia.

4. Chính sách hỗ trợ và môi trường kinh doanh: Tỉnh đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ về đất đai, tài chính, đào tạo nguồn nhân lực và xúc tiến thương mại. Tuy nhiên, việc tiếp cận vốn vay ngân hàng của DNNVV còn khó khăn, chưa có quỹ bảo lãnh tín dụng riêng cho DNNVV, ảnh hưởng đến khả năng mở rộng sản xuất kinh doanh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do quy mô vốn nhỏ, năng lực quản lý và trình độ nguồn nhân lực còn yếu, cùng với môi trường kinh doanh chưa thực sự thuận lợi. So với các địa phương như Bình Dương và Thành phố Hồ Chí Minh, Nghệ An còn thiếu các quỹ hỗ trợ tài chính chuyên biệt và hệ thống đào tạo nghề chưa đáp ứng đủ nhu cầu doanh nghiệp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng doanh nghiệp theo năm, bảng phân loại doanh nghiệp theo quy mô lao động và vốn, cũng như biểu đồ so sánh tốc độ tăng trưởng kinh tế của Nghệ An với các tỉnh khác.

Việc phát triển DNNVV trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ không chỉ góp phần tăng trưởng kinh tế mà còn tạo việc làm, giảm nghèo và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần nâng cao năng lực nội tại của doanh nghiệp, cải thiện môi trường pháp lý và kỹ thuật, đồng thời tăng cường liên kết giữa DNNVV với các doanh nghiệp lớn và các tổ chức hỗ trợ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ DNNVV: Cần xây dựng và triển khai các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng phù hợp với đặc thù DNNVV trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ. Thời gian thực hiện trong giai đoạn 2021-2025, do UBND tỉnh phối hợp với các sở ngành chủ trì.

2. Phát triển thị trường nội địa và mở rộng xuất nhập khẩu: Tăng cường xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các hội chợ trong và ngoài nước, phát triển thương hiệu sản phẩm. Mục tiêu nâng tỷ lệ doanh nghiệp tham gia xuất khẩu lên 30% vào năm 2025. Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại và du lịch tỉnh chịu trách nhiệm thực hiện.

3. Đầu tư nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, kỹ thuật kinh doanh và hội nhập quốc tế cho chủ doanh nghiệp và người lao động. Mục tiêu đào tạo ít nhất 5.000 lao động/năm từ 2021 đến 2025. Các cơ sở đào tạo nghề và Sở Lao động Thương binh và Xã hội phối hợp thực hiện.

4. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính: Thành lập quỹ bảo lãnh tín dụng dành riêng cho DNNVV, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận vốn vay ngân hàng với lãi suất ưu đãi. Thời gian triển khai từ 2022, do Ngân hàng Nhà nước phối hợp với UBND tỉnh thực hiện.

5. Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ: Đẩy mạnh đầu tư phát triển hạ tầng giao thông, điện, nước, viễn thông phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh của DNNVV. Mục tiêu hoàn thiện các khu công nghiệp, chợ thương mại đến năm 2025. Sở Giao thông Vận tải và Sở Công Thương chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách địa phương: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh các chính sách phát triển DNNVV phù hợp với điều kiện thực tế của Nghệ An, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp.

2. Chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ: Giúp hiểu rõ về các nhân tố ảnh hưởng, thách thức và cơ hội phát triển, từ đó có chiến lược kinh doanh phù hợp, nâng cao năng lực cạnh tranh.

3. Các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp và hiệp hội ngành nghề: Cung cấp thông tin để thiết kế các chương trình hỗ trợ, đào tạo và xúc tiến thương mại hiệu quả, thúc đẩy sự liên kết giữa các doanh nghiệp.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, kinh tế phát triển: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp phát triển DNNVV tại địa phương, góp phần mở rộng kiến thức và nghiên cứu sâu hơn trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

1. Doanh nghiệp nhỏ và vừa được định nghĩa như thế nào tại Việt Nam?
   DNNVV là các doanh nghiệp có vốn đăng ký không quá 10 tỷ đồng hoặc số lao động trung bình không quá 300 người, được phân thành các cấp siêu nhỏ, nhỏ và vừa theo Nghị định 56/2009/NĐ-CP.

2. Tại sao DNNVV lại đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế?
   DNNVV chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số doanh nghiệp, tạo nhiều việc làm, linh hoạt trong kinh doanh, lấp đầy các khoảng trống thị trường và góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương.

3. Những khó khăn chính mà DNNVV tại Nghệ An đang gặp phải là gì?
   Bao gồm khó khăn trong tiếp cận vốn vay, nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu, môi trường kinh doanh còn nhiều rào cản và thiếu các quỹ hỗ trợ tài chính chuyên biệt.

4. Chính sách hỗ trợ nào đã được tỉnh Nghệ An triển khai cho DNNVV?
   Tỉnh đã ban hành các chính sách về đất đai, đào tạo nhân lực, xúc tiến thương mại, hỗ trợ vay vốn và cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho DNNVV phát triển.

5. Làm thế nào để nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNVV trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ?
   Cần tập trung đào tạo nguồn nhân lực, đổi mới công nghệ, mở rộng thị trường, tăng cường liên kết với doanh nghiệp lớn và cải thiện môi trường kinh doanh thông qua các chính sách hỗ trợ hiệu quả.

Kết luận

• DNNVV trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ tại Nghệ An chiếm tỷ lệ lớn, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm địa phương.
• Tiềm năng phát triển dựa trên lợi thế vị trí địa lý, tài nguyên và hệ thống giao thông đa dạng của tỉnh.
• Các khó khăn chính gồm hạn chế về vốn, nguồn nhân lực và môi trường kinh doanh chưa hoàn thiện.
• Cần triển khai đồng bộ các giải pháp về chính sách, thị trường, nguồn nhân lực và hạ tầng kỹ thuật để thúc đẩy phát triển bền vững.
• Giai đoạn tiếp theo (đến năm 2025) tập trung vào hoàn thiện cơ chế hỗ trợ, nâng cao năng lực doanh nghiệp và mở rộng thị trường nhằm nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của DNNVV.

Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức hỗ trợ cùng phối hợp hành động để phát huy tối đa tiềm năng của DNNVV, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Nghệ An một cách bền vững.