Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn và chất lượng công trình. Tại Việt Nam, đặc biệt là tại Ban Quản lý Dự án các công trình xây dựng Ninh Hòa, công tác này đang đối mặt với nhiều thách thức do tính phức tạp của các dự án, sự tham gia của nhiều bên liên quan và yêu cầu ngày càng cao về chất lượng, tiến độ và chi phí. Nghiên cứu này tập trung đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý Dự án Ninh Hòa trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản lý dự án, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững các công trình xây dựng trên địa bàn.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án, đánh giá hiệu quả quản lý hiện tại và đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng, tiến độ và hiệu quả đầu tư. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án xây dựng do Ban Quản lý Dự án các công trình xây dựng Ninh Hòa quản lý, với dữ liệu thu thập từ năm 2016 đến 2020. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc cải tiến công tác quản lý dự án, góp phần giảm thiểu thất thoát, lãng phí và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý dự án và mô hình quản lý đầu tư xây dựng. Lý thuyết quản lý dự án nhấn mạnh các giai đoạn quản lý gồm lập kế hoạch, điều phối thực hiện và giám sát, với các khái niệm trọng tâm như tiến độ, chi phí, chất lượng và rủi ro dự án. Mô hình quản lý đầu tư xây dựng tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý như năng lực tổ chức, quy trình quản lý, và sự phối hợp giữa các bên tham gia dự án.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý dự án đầu tư xây dựng (QLDA): quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều phối và kiểm soát các hoạt động dự án nhằm đạt mục tiêu về tiến độ, chi phí và chất lượng.
  • Chu trình quản lý dự án: bao gồm các bước lập kế hoạch, điều phối thực hiện, giám sát và đánh giá kết quả.
  • Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án: năng lực của chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn; quy định pháp lý; công nghệ áp dụng; và môi trường dự án.
  • Phân loại dự án xây dựng: dự án nhóm A, B, C và dự án quan trọng quốc gia, dựa trên tổng mức đầu tư và tính chất kỹ thuật.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu được thu thập từ các báo cáo quản lý dự án, hồ sơ dự án, phỏng vấn sâu với cán bộ Ban Quản lý Dự án Ninh Hòa và khảo sát ý kiến các bên liên quan. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 50 cán bộ, nhà thầu và tư vấn tham gia các dự án trong giai đoạn 2016-2020.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, kết hợp phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý dự án. Ngoài ra, phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu với các mô hình quản lý dự án tại một số địa phương và quốc gia trong khu vực. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, từ tháng 1/2020 đến tháng 12/2020, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy và năng lực cán bộ: Ban Quản lý Dự án Ninh Hòa có cơ cấu tổ chức rõ ràng với Giám đốc, các Phó Giám đốc và các phòng ban chuyên môn. Tuy nhiên, khoảng 30% cán bộ chưa được đào tạo bài bản về quản lý dự án, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác. Đội ngũ cán bộ còn thiếu kỹ năng quản lý tiến độ và chi phí, dẫn đến chậm tiến độ ở khoảng 25% dự án.

  2. Quản lý chất lượng và chi phí đầu tư: Khoảng 20% dự án có hiện tượng thi công không đúng thiết kế, gây lãng phí vật liệu và tăng chi phí lên 10-15%. Công tác nghiệm thu và thanh toán vốn đầu tư còn chậm trễ, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân và hoàn thành dự án.

  3. Lựa chọn nhà thầu và quản lý hợp đồng: Việc lựa chọn nhà thầu chưa thực sự minh bạch, có hiện tượng thông đồng và đánh giá không đúng năng lực, dẫn đến 15% dự án có nhà thầu yếu kém, ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ thi công.

  4. Ứng dụng công nghệ và phần mềm quản lý dự án: Ban Quản lý đã bắt đầu áp dụng phần mềm quản lý dự án SmartPM và công nghệ truyền hình trực tuyến 4G để giám sát chất lượng thi công, giúp giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Tuy nhiên, mức độ ứng dụng còn hạn chế, chỉ khoảng 40% dự án được giám sát bằng công nghệ hiện đại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý còn yếu kém, quy trình quản lý chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bên tham gia dự án. So với các mô hình quản lý dự án tại Trung Quốc và Nhật Bản, Ban Quản lý Dự án Ninh Hòa còn thiếu các quy trình kiểm soát chặt chẽ và cơ chế giám sát độc lập. Việc áp dụng công nghệ quản lý dự án còn hạn chế so với các nước phát triển, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát tiến độ và chất lượng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ dự án chậm tiến độ, biểu đồ phân bổ năng lực cán bộ và bảng so sánh chi phí thực tế so với dự toán. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện quy trình và tăng cường ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy tổ chức và nâng cao năng lực cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng lập kế hoạch, quản lý tiến độ và chi phí cho cán bộ Ban Quản lý. Mục tiêu đạt 100% cán bộ có chứng chỉ quản lý dự án trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Dự án phối hợp với các trường đại học và trung tâm đào tạo chuyên ngành.

  2. Nâng cao chất lượng công tác lựa chọn nhà thầu: Xây dựng quy trình lựa chọn nhà thầu minh bạch, công khai, áp dụng đấu thầu rộng rãi và kiểm soát chặt chẽ hồ sơ dự thầu. Mục tiêu giảm tỷ lệ nhà thầu yếu kém xuống dưới 5% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Dự án phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  3. Hoàn thiện công tác quản lý chất lượng và tiến độ thi công: Áp dụng hệ thống giám sát chất lượng thi công bằng công nghệ truyền hình trực tuyến 4G và phần mềm quản lý dự án SmartPM cho tất cả các dự án. Mục tiêu 90% dự án được giám sát trực tuyến trong vòng 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Dự án và các nhà thầu thi công.

  4. Đổi mới quy trình nghiệm thu, thanh toán và quản lý hồ sơ dự án: Rút ngắn thời gian nghiệm thu và thanh toán vốn đầu tư xuống còn 30 ngày sau khi hoàn thành khối lượng công việc. Xây dựng hệ thống lưu trữ hồ sơ điện tử để quản lý minh bạch và thuận tiện tra cứu. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Dự án phối hợp với các cơ quan tài chính và kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án xây dựng: Nghiên cứu cung cấp các giải pháp thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý, cải thiện quy trình và áp dụng công nghệ trong quản lý dự án.

  2. Chủ đầu tư và Ban Quản lý Dự án: Tài liệu tham khảo hữu ích để hoàn thiện bộ máy tổ chức, nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu rủi ro trong đầu tư xây dựng.

  3. Nhà thầu và đơn vị tư vấn xây dựng: Hiểu rõ các yêu cầu quản lý, quy trình lựa chọn nhà thầu và các tiêu chuẩn chất lượng, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành Quản lý Xây dựng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để phát triển chương trình đào tạo và nghiên cứu sâu hơn về quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng là gì?
    Quản lý dự án đầu tư xây dựng là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều phối và kiểm soát các hoạt động dự án nhằm đảm bảo hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Ví dụ, Ban Quản lý Dự án Ninh Hòa áp dụng chu trình quản lý gồm lập kế hoạch, điều phối và giám sát để quản lý các dự án xây dựng.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án?
    Các yếu tố chính gồm năng lực cán bộ quản lý, quy trình quản lý, sự phối hợp giữa các bên, công nghệ áp dụng và môi trường pháp lý. Nghiên cứu cho thấy khoảng 30% cán bộ chưa được đào tạo bài bản ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tại Ninh Hòa.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng lựa chọn nhà thầu?
    Cần xây dựng quy trình đấu thầu minh bạch, công khai, áp dụng đấu thầu rộng rãi và kiểm soát chặt chẽ hồ sơ dự thầu. Ví dụ, Ban Quản lý Dự án Ninh Hòa đề xuất giảm tỷ lệ nhà thầu yếu kém xuống dưới 5% trong 2 năm tới.

  4. Ứng dụng công nghệ trong quản lý dự án có lợi ích gì?
    Công nghệ giúp giám sát tiến độ, chất lượng thi công, tăng tính minh bạch và giảm sai sót. Tại Ninh Hòa, việc áp dụng phần mềm SmartPM và công nghệ truyền hình trực tuyến 4G đã giúp nâng cao hiệu quả quản lý.

  5. Thời gian nghiệm thu và thanh toán dự án nên được rút ngắn như thế nào?
    Nghiên cứu đề xuất rút ngắn thời gian nghiệm thu và thanh toán xuống còn 30 ngày sau khi hoàn thành khối lượng công việc, nhằm đảm bảo tiến độ giải ngân và hoàn thành dự án đúng hạn.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý Dự án Ninh Hòa trong giai đoạn 2016-2020.
  • Phân tích thực trạng cho thấy tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ, quy trình quản lý, lựa chọn nhà thầu và ứng dụng công nghệ.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình lựa chọn nhà thầu, quản lý chất lượng và tiến độ thi công, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ quản lý.
  • Kế hoạch triển khai các giải pháp trong vòng 12-24 tháng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án, giảm thiểu thất thoát và nâng cao chất lượng công trình.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan phối hợp thực hiện các giải pháp để thúc đẩy phát triển bền vững lĩnh vực đầu tư xây dựng tại Ninh Hòa và các địa phương tương tự.