Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi nền kinh tế sang mô hình thị trường có sự điều tiết của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thị trường xây dựng tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với nhiều công trình xây dựng quy mô lớn. Hoạt động đấu thầu trong lĩnh vực tư vấn thiết kế trở thành phương thức cạnh tranh chủ đạo, giúp chủ đầu tư lựa chọn nhà thầu có năng lực phù hợp, đảm bảo chất lượng công trình và giá cả hợp lý. Theo báo cáo của ngành, tỷ lệ tiết kiệm chi phí qua đấu thầu điện tử đạt khoảng 9%, cao hơn so với đấu thầu trực tiếp là 7%, cho thấy hiệu quả rõ rệt của phương thức này.

Luận văn tập trung nghiên cứu nâng cao năng lực cạnh tranh trong đấu thầu tư vấn thiết kế tại Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Bắc Ninh, một đơn vị có nhiều thành công trong lĩnh vực tư vấn thiết kế công trình thủy lợi và phòng chống thiên tai. Nghiên cứu phân tích thực trạng hoạt động đấu thầu của công ty từ năm 2016 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao khả năng trúng thầu, mở rộng quy mô hoạt động và khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và quốc tế.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh trong đấu thầu tư vấn thiết kế, từ đó đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm hoàn thiện công tác đấu thầu tại công ty. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động đấu thầu tư vấn thiết kế công trình xây dựng tại Bắc Ninh và các tỉnh lân cận trong giai đoạn 2016 đến hiện tại. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động đấu thầu, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và ngành xây dựng nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về đấu thầu và năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết về đấu thầu: Đấu thầu được định nghĩa là quá trình lựa chọn nhà thầu đáp ứng yêu cầu của bên mời thầu nhằm thực hiện gói thầu theo quy định pháp luật, đảm bảo tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Các hình thức đấu thầu phổ biến gồm đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu và chào hàng cạnh tranh.

  • Lý thuyết về năng lực cạnh tranh: Năng lực cạnh tranh thể hiện thực lực và lợi thế của doanh nghiệp so với đối thủ trong việc đáp ứng yêu cầu khách hàng, bao gồm các khía cạnh như năng lực tài chính, kỹ thuật, kinh nghiệm, chất lượng sản phẩm và tổ chức quản lý.

  • Mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh trong đấu thầu tư vấn thiết kế: Bao gồm các chỉ tiêu như lợi nhuận đạt được, chất lượng sản phẩm, kinh nghiệm tư vấn, năng lực tài chính và năng lực tư vấn theo quy định pháp luật.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: hồ sơ mời thầu (HSMT), hồ sơ dự thầu (HSDT), bảo đảm dự thầu, liên danh nhà thầu, và các phương thức lựa chọn nhà thầu (một giai đoạn một túi hồ sơ, một giai đoạn hai túi hồ sơ, hai giai đoạn một túi hồ sơ, hai giai đoạn hai túi hồ sơ).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận tổng hợp, kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ hoạt động đấu thầu của Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Bắc Ninh trong giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13, Nghị định số 66/2003/ND-CP, và các quy định của Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB).

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu hoạt động kinh doanh, khảo sát chuyên gia đánh giá các tiêu chí năng lực cạnh tranh, kiểm định thang đo, phân tích trung bình và mô tả các nhân tố ảnh hưởng. Phương pháp khảo sát chuyên gia được áp dụng để đánh giá mức độ quan trọng của các tiêu chí năng lực trong đấu thầu tư vấn thiết kế.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2016 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp phát triển trong giai đoạn tiếp theo nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và phù hợp với thực tiễn hoạt động đấu thầu trong lĩnh vực tư vấn thiết kế xây dựng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực cạnh tranh của công ty còn hạn chế ở một số tiêu chí: Qua khảo sát chuyên gia, các chỉ tiêu như năng lực tài chính, kinh nghiệm tư vấn thiết kế và chất lượng sản phẩm được đánh giá có mức độ ảnh hưởng cao nhất với trung bình điểm trên 4,0/5. Tuy nhiên, năng lực tài chính của công ty chỉ đạt khoảng 70% so với yêu cầu của các gói thầu lớn, ảnh hưởng đến khả năng tham gia đấu thầu quy mô lớn.

  2. Chất lượng hồ sơ dự thầu chưa đồng đều: Tỷ lệ hồ sơ dự thầu hợp lệ đạt khoảng 85%, trong đó có 15% hồ sơ bị loại do không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật hoặc sai lệch về giá dự thầu vượt quá 10%. Điều này cho thấy công tác chuẩn bị hồ sơ dự thầu cần được cải thiện để tăng tỷ lệ trúng thầu.

  3. Khả năng thu thập và xử lý thông tin về dự án và đối thủ cạnh tranh còn yếu: Bộ phận chuyên trách đấu thầu của công ty chưa có hệ thống thu thập thông tin đầy đủ và kịp thời, dẫn đến việc đánh giá đối thủ cạnh tranh chưa chính xác, ảnh hưởng đến chiến lược liên danh và đề xuất giá thầu.

  4. Liên danh và liên kết kinh tế là giải pháp quan trọng: Trong thực tế, các nhà thầu có năng lực tài chính và kỹ thuật mạnh thường liên danh để tăng khả năng trúng thầu. Công ty hiện chưa tận dụng tối đa hình thức liên danh, làm giảm cơ hội cạnh tranh trong các gói thầu lớn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ việc công ty chưa đầu tư đủ cho bộ phận chuyên trách đấu thầu, thiếu hệ thống quản lý thông tin và chưa có chiến lược phát triển năng lực tài chính phù hợp. So với kinh nghiệm của các nước như Nga, WB và ADB, việc áp dụng quy trình đấu thầu chặt chẽ, minh bạch và có cơ chế xử lý vi phạm nghiêm khắc giúp nâng cao hiệu quả đấu thầu. Việt Nam đã có hệ thống pháp luật tương đối hoàn thiện, tuy nhiên việc thực thi còn nhiều bất cập như hiện tượng thông đồng, dàn xếp thầu và chất lượng hồ sơ mời thầu chưa cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm đánh giá các tiêu chí năng lực cạnh tranh, bảng thống kê tỷ lệ hồ sơ dự thầu hợp lệ và biểu đồ so sánh năng lực tài chính của công ty với yêu cầu gói thầu. Những kết quả này cho thấy rõ các điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội cải thiện năng lực cạnh tranh trong đấu thầu tư vấn thiết kế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và xây dựng bộ phận chuyên trách đấu thầu: Đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ và tin học cho đội ngũ cán bộ đấu thầu nhằm nâng cao chất lượng hồ sơ dự thầu và khả năng thu thập thông tin. Mục tiêu đạt 100% cán bộ chuyên trách được đào tạo bài bản trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo công ty phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.

  2. Hoàn thiện hệ thống quản lý thông tin dự án và đối thủ cạnh tranh: Xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, cập nhật thường xuyên các thông tin về dự án, quy hoạch xây dựng, nguồn vốn và năng lực nhà thầu đối thủ. Mục tiêu nâng cao độ chính xác và kịp thời của thông tin lên 90% trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh doanh và Phòng Đấu thầu.

  3. Đẩy mạnh liên danh, liên kết kinh tế với các nhà thầu có năng lực: Thiết lập các liên minh chiến lược để tăng sức mạnh tài chính và kỹ thuật, từ đó nâng cao khả năng trúng thầu các gói thầu quy mô lớn. Mục tiêu tăng tỷ lệ liên danh lên 30% trong các gói thầu tham gia trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Phát triển kinh doanh.

  4. Hợp lý hóa giá dự thầu và nâng cao chất lượng hồ sơ dự thầu: Áp dụng các phương pháp tối ưu hóa giá thầu, đảm bảo tính cạnh tranh nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả kinh tế và chất lượng công trình. Mục tiêu giảm tỷ lệ hồ sơ bị loại do sai lệch giá xuống dưới 5% trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Kỹ thuật và Phòng Đấu thầu.

  5. Tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước và chủ đầu tư: Thiết lập mối quan hệ chặt chẽ để nắm bắt kịp thời các quy định pháp luật, chính sách và thông tin dự án. Mục tiêu đạt 100% phản hồi thông tin từ các cơ quan liên quan trong vòng 3 ngày làm việc. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo và Phòng Pháp chế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp tư vấn thiết kế xây dựng: Luận văn cung cấp các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh trong đấu thầu, giúp doanh nghiệp cải thiện tỷ lệ trúng thầu và phát triển bền vững.

  2. Chủ đầu tư và bên mời thầu: Tham khảo để hiểu rõ hơn về quy trình, tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu, từ đó lựa chọn đối tác phù hợp, đảm bảo hiệu quả dự án.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đấu thầu: Nghiên cứu các thực trạng và đề xuất nhằm hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật, nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đấu thầu.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh ngành xây dựng, quản lý dự án: Tài liệu tham khảo hữu ích về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn đấu thầu trong lĩnh vực tư vấn thiết kế xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đấu thầu tư vấn thiết kế là gì?
    Đấu thầu tư vấn thiết kế là quá trình lựa chọn nhà thầu tư vấn có năng lực đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và tài chính để thực hiện các gói thầu thiết kế xây dựng. Ví dụ, công ty tư vấn thiết kế tham gia đấu thầu để cung cấp dịch vụ khảo sát, thiết kế công trình thủy lợi.

  2. Các hình thức đấu thầu phổ biến hiện nay?
    Bao gồm đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu và chào hàng cạnh tranh. Mỗi hình thức có quy trình và điều kiện áp dụng khác nhau, phù hợp với tính chất và quy mô gói thầu.

  3. Năng lực cạnh tranh trong đấu thầu được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Tiêu chí chính gồm năng lực tài chính, kinh nghiệm tư vấn, chất lượng sản phẩm, năng lực kỹ thuật và tổ chức quản lý. Ví dụ, năng lực tài chính giúp nhà thầu đảm bảo nguồn lực thực hiện dự án đúng tiến độ.

  4. Tại sao liên danh nhà thầu lại quan trọng?
    Liên danh giúp các nhà thầu kết hợp nguồn lực tài chính, kỹ thuật và kinh nghiệm, tăng khả năng đáp ứng yêu cầu gói thầu lớn và phức tạp, từ đó nâng cao cơ hội trúng thầu.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng hồ sơ dự thầu?
    Cần xây dựng quy trình chuẩn bị hồ sơ khoa học, đào tạo đội ngũ chuyên trách, kiểm tra kỹ lưỡng các thành phần hồ sơ và áp dụng các phương pháp tối ưu hóa giá thầu. Ví dụ, rà soát kỹ các yêu cầu trong hồ sơ mời thầu để đảm bảo hồ sơ dự thầu đầy đủ và chính xác.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích sâu sắc thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh trong đấu thầu tư vấn thiết kế tại Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Bắc Ninh.
  • Đã xác định các điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội cải thiện năng lực tài chính, kinh nghiệm, chất lượng hồ sơ dự thầu và khả năng thu thập thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như đào tạo chuyên môn, hoàn thiện hệ thống quản lý thông tin, đẩy mạnh liên danh và tối ưu hóa giá dự thầu nhằm nâng cao hiệu quả đấu thầu.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong giai đoạn 2024-2026 để nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường cho công ty.
  • Khuyến khích các doanh nghiệp tư vấn thiết kế và cơ quan quản lý tham khảo để hoàn thiện chính sách và nâng cao chất lượng hoạt động đấu thầu.

Call-to-action: Các doanh nghiệp và tổ chức liên quan nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các quy định pháp luật và xu hướng đấu thầu quốc tế nhằm phát triển bền vững trong lĩnh vực tư vấn thiết kế xây dựng.