Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, đặc biệt là các công trình thủy lợi và đê điều. Tỉnh Ninh Thuận, với đặc điểm địa lý và khí hậu khắc nghiệt, thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ lụt gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Từ năm 1993 đến 2010, có khoảng 5 năm xảy ra lũ lớn trên sông Dinh, làm ảnh hưởng đến đời sống và phát triển kinh tế của địa phương. Công trình đê bờ Bắc sông Dinh được xây dựng nhằm ngăn chặn lũ quét, bảo vệ thành phố Phan Rang - Tháp Chàm với chiều dài tuyến đê 2.751,3 m, mặt đê rộng 6,5 m, cao trình đê trung bình 2,5 m, kết cấu bê tông cốt thép M250, có vai trò quan trọng trong phòng chống thiên tai và phát triển đô thị.

Tuy nhiên, công tác quản lý chất lượng xây dựng công trình đê bờ Bắc sông Dinh còn tồn tại nhiều hạn chế, dẫn đến hiện tượng xuống cấp, thấm nước qua thân đê và tràn lũ qua mặt đê trong các trận lũ lớn năm 2003 và 2010. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác quản lý chất lượng xây dựng công trình đê bờ Bắc sông Dinh, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo an toàn và bền vững cho công trình. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại tỉnh Ninh Thuận, giai đoạn từ năm 2000 đến 2017, với trọng tâm là công trình đê bờ Bắc sông Dinh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc bảo vệ tài sản, tính mạng người dân, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng công trình thủy lợi tại khu vực Nam Trung Bộ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý chất lượng xây dựng công trình, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng toàn diện (TQM): Nhấn mạnh sự tham gia của tất cả các bên liên quan trong quá trình xây dựng nhằm đảm bảo chất lượng sản phẩm cuối cùng, từ khâu khảo sát, thiết kế đến thi công và nghiệm thu.

  • Mô hình quản lý chất lượng theo chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act): Áp dụng trong việc hoạch định, thực hiện, kiểm tra và điều chỉnh các hoạt động quản lý chất lượng nhằm cải tiến liên tục.

Các khái niệm chính bao gồm: chất lượng công trình xây dựng, quản lý chất lượng công trình, các chức năng quản lý chất lượng (hoạch định, tổ chức, kiểm tra, kích thích, điều chỉnh), và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình như trình độ kỹ thuật, công nghệ, chính sách quản lý nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp:

  • Phân tích hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến quản lý chất lượng xây dựng như Luật Xây dựng 2014, Nghị định 46/2015/NĐ-CP, Thông tư hướng dẫn của Bộ Xây dựng.

  • Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế tại công trình đê bờ Bắc sông Dinh và các đơn vị liên quan, thu thập số liệu về quy trình quản lý, chất lượng vật liệu, thi công.

  • Phương pháp chuyên gia: Phỏng vấn các chuyên gia, cán bộ quản lý, kỹ sư xây dựng để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Phương pháp mô hình hóa: Xây dựng mô hình quản lý chất lượng phù hợp với đặc điểm công trình và điều kiện địa phương.

Cỡ mẫu khảo sát gồm hơn 50 cán bộ, kỹ sư và công nhân tham gia dự án, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm các yếu tố ảnh hưởng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2016 đến tháng 12/2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chất lượng còn nhiều hạn chế: Khoảng 30% số đoạn đê bờ Bắc sông Dinh có hiện tượng thấm nước qua thân đê, 15% đoạn đê bị xuống cấp nghiêm trọng do quy trình quản lý chưa chặt chẽ. Việc kiểm soát chất lượng vật liệu đầu vào chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến sử dụng vật liệu không đúng tiêu chuẩn.

  2. Quy trình quản lý chất lượng chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp: Chủ đầu tư, nhà thầu thi công và đơn vị tư vấn giám sát chưa có sự phối hợp hiệu quả, gây ra nhiều sai sót trong thi công và nghiệm thu. Tỷ lệ sai phạm trong thi công chiếm khoảng 20%, trong đó có hiện tượng sử dụng nhân lực chưa qua đào tạo chiếm 40% tổng số lao động tại công trường.

  3. Thiếu kiểm tra, giám sát chặt chẽ trong các giai đoạn khảo sát và thiết kế: Khoảng 25% các sai sót kỹ thuật phát sinh do khảo sát địa chất không đầy đủ và thiết kế chưa phù hợp với điều kiện thực tế, dẫn đến các vấn đề về ổn định công trình.

  4. Các sự cố liên quan đến chất lượng công trình đê điều tại Việt Nam: Nghiên cứu tổng hợp các sự cố như vỡ đập Suối Hành (1986), vỡ đập Suối Trầu (1983), sạt lở mái kè sông Mã (2015), vỡ đập thủy điện Ia Krêl 2 (2013) đều có nguyên nhân chủ yếu từ quản lý chất lượng yếu kém, sai sót trong thiết kế và thi công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do thiếu sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật và tiêu chuẩn kỹ thuật trong quản lý chất lượng xây dựng. Việc thiếu kiểm soát chất lượng vật liệu và nhân lực thi công không đủ trình độ đã làm giảm hiệu quả của các biện pháp quản lý. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại Việt Nam, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành về thực trạng quản lý chất lượng công trình thủy lợi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phần trăm các sai sót theo từng giai đoạn (khảo sát, thiết kế, thi công) và bảng thống kê các sự cố công trình đê điều tiêu biểu tại Việt Nam. Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ các điểm yếu trong quản lý chất lượng, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo an toàn và bền vững cho công trình đê bờ Bắc sông Dinh và các công trình tương tự.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và áp dụng mô hình quản lý chất lượng đồng bộ: Thiết lập hệ thống quản lý chất lượng theo chu trình PDCA, đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu thi công, tư vấn giám sát và các bên liên quan. Mục tiêu giảm tỷ lệ sai sót thi công xuống dưới 10% trong vòng 2 năm, do Ban Quản lý dự án chủ trì thực hiện.

  2. Tăng cường kiểm soát chất lượng vật liệu và nhân lực thi công: Áp dụng quy trình kiểm tra nghiêm ngặt vật liệu đầu vào, chỉ sử dụng vật liệu đạt tiêu chuẩn. Đào tạo và tuyển chọn nhân lực có trình độ chuyên môn phù hợp, giảm thiểu lao động phổ thông chưa qua đào tạo xuống dưới 10% trong 1 năm, do nhà thầu thi công phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  3. Nâng cao năng lực khảo sát và thiết kế: Đầu tư trang thiết bị khảo sát hiện đại, thực hiện khảo sát địa chất kỹ thuật đầy đủ, chính xác. Thẩm định thiết kế kỹ lưỡng, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế và tiêu chuẩn kỹ thuật. Thời gian thực hiện trong 18 tháng, do đơn vị tư vấn thiết kế và chủ đầu tư phối hợp.

  4. Tăng cường giám sát thi công và nghiệm thu công trình: Thiết lập đội ngũ giám sát chuyên nghiệp, độc lập, có chứng chỉ hành nghề, thực hiện giám sát chặt chẽ toàn bộ quá trình thi công. Áp dụng công nghệ giám sát hiện đại như camera, cảm biến để theo dõi chất lượng thi công liên tục. Mục tiêu hoàn thành trong 2 năm, do chủ đầu tư và đơn vị giám sát phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư các dự án xây dựng công trình thủy lợi và đê điều: Nghiên cứu giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý dự án, giảm thiệt hại do sự cố công trình.

  2. Nhà thầu thi công và tư vấn giám sát xây dựng: Áp dụng các giải pháp quản lý chất lượng đề xuất để cải thiện quy trình thi công, nâng cao năng lực kiểm soát chất lượng vật liệu và nhân lực, đảm bảo công trình đạt tiêu chuẩn kỹ thuật.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và thủy lợi: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật về quản lý chất lượng xây dựng, tăng cường kiểm tra, giám sát các dự án xây dựng công trình thủy lợi.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, kỹ thuật xây dựng: Tham khảo để hiểu sâu về thực trạng, nguyên nhân và giải pháp nâng cao chất lượng xây dựng công trình đê điều, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo và ứng dụng thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác quản lý chất lượng xây dựng công trình đê bờ Bắc sông Dinh còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan, kiểm soát vật liệu và nhân lực thi công chưa nghiêm ngặt, cùng với việc khảo sát và thiết kế chưa đầy đủ, dẫn đến sai sót kỹ thuật và thi công.

  2. Các giải pháp đề xuất có khả thi và áp dụng trong thực tế như thế nào?
    Các giải pháp dựa trên mô hình quản lý chất lượng toàn diện, kết hợp đào tạo nhân lực, kiểm soát vật liệu và giám sát thi công chặt chẽ, đã được thử nghiệm tại một số dự án tương tự và cho kết quả tích cực trong việc giảm thiểu sai sót.

  3. Vai trò của pháp luật trong quản lý chất lượng xây dựng công trình là gì?
    Pháp luật cung cấp khung pháp lý, quy chuẩn kỹ thuật và quy định quản lý chất lượng, tạo môi trường pháp lý bắt buộc các bên tuân thủ, từ đó nâng cao chất lượng và an toàn công trình.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực khảo sát và thiết kế công trình?
    Cần đầu tư trang thiết bị khảo sát hiện đại, đào tạo chuyên sâu cho cán bộ kỹ thuật, thực hiện thẩm định thiết kế kỹ lưỡng và áp dụng các công nghệ mô phỏng, thử nghiệm để đảm bảo thiết kế phù hợp với điều kiện thực tế.

  5. Các bên liên quan cần phối hợp như thế nào để đảm bảo chất lượng công trình?
    Phải xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đồng bộ, phân định rõ trách nhiệm, tăng cường trao đổi thông tin, giám sát chặt chẽ và áp dụng các biện pháp kiểm soát chất lượng xuyên suốt quá trình xây dựng.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá thực trạng quản lý chất lượng xây dựng công trình đê bờ Bắc sông Dinh, phát hiện nhiều tồn tại về kiểm soát vật liệu, nhân lực và quy trình quản lý chưa đồng bộ.
  • Đã phân tích các nguyên nhân chủ yếu gây ra các sai sót và sự cố công trình, đồng thời tổng hợp các bài học từ các sự cố đê điều tiêu biểu tại Việt Nam.
  • Đề xuất mô hình quản lý chất lượng toàn diện, tăng cường kiểm soát vật liệu, nâng cao năng lực khảo sát, thiết kế và giám sát thi công nhằm nâng cao chất lượng công trình.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản người dân và phát triển bền vững công trình thủy lợi tại Ninh Thuận.
  • Khuyến nghị các bên liên quan triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng áp dụng cho các công trình tương tự trên toàn quốc.

Hành động tiếp theo: Chủ đầu tư và các đơn vị liên quan cần tổ chức hội thảo triển khai các giải pháp, xây dựng kế hoạch đào tạo và kiểm soát chất lượng chi tiết, đồng thời phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước để hoàn thiện chính sách quản lý chất lượng xây dựng công trình.