Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nguồn vốn nhà nước dành cho đầu tư xây dựng ngày càng tăng, chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách và GDP, việc quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình trở thành vấn đề cấp thiết. Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, năm 2015 có 1.204 dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước được thẩm định với tổng mức đầu tư trước thẩm định là khoảng 49.631 tỷ đồng, sau thẩm định giảm còn khoảng 48.736 tỷ đồng, tiết kiệm gần 895 tỷ đồng, tương đương 1,8%. Tuy nhiên, tình trạng thất thoát, lãng phí và sai sót trong công tác lập dự toán xây dựng vẫn còn phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đầu tư và chất lượng công trình.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác lập dự toán xây dựng công trình tại Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Thủy lợi – Thủy điện Bình Định, một đơn vị chủ đạo trong khảo sát, thiết kế các công trình thủy lợi vừa và nhỏ tại tỉnh Bình Định. Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng công tác lập dự toán xây dựng công trình, áp dụng trong giai đoạn 2014-2016, nhằm cải thiện hiệu quả quản lý chi phí và giảm thiểu sai sót trong quá trình lập dự toán.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong công tác lập dự toán xây dựng công trình thủy lợi, thủy điện do công ty thực hiện, với ý nghĩa quan trọng trong việc thiết lập kế hoạch tài chính, kiểm soát chi phí và đảm bảo sự thành công của dự án đầu tư xây dựng. Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại các công ty tư vấn trong lĩnh vực thủy lợi – thủy điện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi phí đầu tư xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng: Nhấn mạnh vai trò của dự toán xây dựng trong việc xác định tổng mức đầu tư, kiểm soát chi phí và đảm bảo hiệu quả kinh tế kỹ thuật của dự án.
  • Mô hình lập dự toán xây dựng công trình: Bao gồm các bước bóc tách khối lượng, áp dụng định mức, đơn giá, tính toán chi phí trực tiếp và chi phí quản lý dự án, tư vấn đầu tư, chi phí dự phòng.
  • Khái niệm về chất lượng công tác lập dự toán: Đánh giá dựa trên tính chính xác, hợp lý, phù hợp với quy định pháp luật và thực tiễn thi công.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán xây dựng công trình, chi phí xây dựng, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí dự phòng, thẩm định và phê duyệt dự toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ hồ sơ dự toán các công trình thủy lợi – thủy điện do Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Thủy lợi – Thủy điện Bình Định thực hiện trong giai đoạn 2014-2016. Phương pháp nghiên cứu kết hợp:

  • Phương pháp định tính: Phân tích tài liệu pháp luật, văn bản quy phạm, các quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng; khảo sát thực trạng công tác lập dự toán tại công ty.
  • Phương pháp định lượng: Thu thập số liệu dự toán, so sánh giá trị dự toán lập và dự toán thẩm định, phân tích sai số, tỷ lệ tiết kiệm chi phí.
  • Phương pháp điều tra khảo sát: Phỏng vấn cán bộ kỹ thuật, quản lý dự án để đánh giá năng lực, quy trình và các khó khăn trong công tác lập dự toán.
  • Phương pháp phân tích tổng hợp: Kết hợp kinh nghiệm thực tiễn và các nghiên cứu liên quan để đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác lập dự toán.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các dự án tiêu biểu do công ty thực hiện, với số liệu chi tiết về dự toán xây dựng, chi phí quản lý và tư vấn. Phương pháp chọn mẫu theo tiêu chí đại diện cho các loại công trình thủy lợi – thủy điện phổ biến tại Bình Định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sai số trong lập dự toán xây dựng: Qua so sánh giá trị dự toán lập và dự toán thẩm định của các công trình, sai số trung bình khoảng 5-7%, trong đó có công trình sai số lên đến 10%. Nguyên nhân chủ yếu do áp dụng định mức, đơn giá chưa phù hợp và tính toán khối lượng chưa chính xác.

  2. Chất lượng dữ liệu đầu vào chưa đồng bộ: Việc áp dụng định mức và đơn giá xây dựng chưa cập nhật kịp thời theo biến động thị trường, dẫn đến dự toán không phản ánh đúng giá thành thực tế. Tỷ lệ áp dụng định mức sai hoặc không phù hợp chiếm khoảng 15-20% trong các dự toán khảo sát.

  3. Năng lực đội ngũ kỹ thuật còn hạn chế: Khảo sát cho thấy khoảng 30% cán bộ lập dự toán chưa thành thạo các phần mềm chuyên dụng và chưa nắm vững quy trình bóc tách khối lượng, dẫn đến sai sót trong tính toán và áp dụng định mức.

  4. Quy trình lập dự toán chưa hoàn chỉnh: Công ty chưa xây dựng đầy đủ quy trình chuẩn hóa, kiểm tra chéo nội bộ và cập nhật dữ liệu định mức, đơn giá thường xuyên. Điều này làm giảm hiệu quả kiểm soát chất lượng dự toán và tăng rủi ro sai sót.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân sai số dự toán chủ yếu xuất phát từ việc áp dụng định mức, đơn giá chưa phù hợp với biện pháp thi công thực tế và biến động giá vật liệu. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, sai số dự toán tại công ty tương đối cao, phản ánh hạn chế trong cập nhật dữ liệu và năng lực chuyên môn.

Việc thiếu quy trình kiểm tra chéo nội bộ và hệ thống dữ liệu định mức chưa hoàn chỉnh làm giảm khả năng phát hiện và điều chỉnh sai sót kịp thời. Kết quả này phù hợp với báo cáo của Bộ Xây dựng về tình trạng thất thoát, lãng phí trong đầu tư xây dựng do công tác lập dự toán còn nhiều hạn chế.

Năng lực đội ngũ kỹ thuật là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến chất lượng dự toán. Việc đào tạo, nâng cao trình độ và ứng dụng công nghệ thông tin trong lập dự toán là cần thiết để cải thiện hiệu quả công tác này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ sai số dự toán giữa các công trình, bảng thống kê tỷ lệ áp dụng định mức sai và biểu đồ đánh giá năng lực cán bộ lập dự toán, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đội ngũ kỹ thuật: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng bóc tách khối lượng, áp dụng định mức, sử dụng phần mềm lập dự toán hiện đại. Mục tiêu giảm sai sót dự toán xuống dưới 3% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo công ty phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.

  2. Xây dựng và hoàn thiện quy trình lập dự toán chuẩn hóa: Thiết lập quy trình kiểm tra chéo nội bộ, phê duyệt dự toán theo các bước rõ ràng, đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Thời gian triển khai trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý chất lượng và Phòng Kỹ thuật.

  3. Hoàn thiện hệ thống dữ liệu định mức và đơn giá xây dựng: Cập nhật thường xuyên các định mức, đơn giá theo biến động thị trường và biện pháp thi công thực tế, xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử dùng chung trong công ty. Mục tiêu hoàn thành trong 9 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh tế và Phòng Công nghệ thông tin.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác lập dự toán: Áp dụng phần mềm chuyên dụng, tự động hóa các bước bóc tách khối lượng và tính toán chi phí, giảm thiểu sai sót do con người. Thời gian áp dụng thử nghiệm trong 6 tháng, đánh giá hiệu quả sau 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Công nghệ thông tin.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ và phối hợp với các bên liên quan: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ chất lượng dự toán, phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư và nhà thầu để cập nhật thông tin chính xác. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ dự toán được phê duyệt không cần chỉnh sửa lên trên 90%. Chủ thể thực hiện: Ban Kiểm soát chất lượng và Ban Quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kỹ thuật và quản lý tại các công ty tư vấn xây dựng: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực lập dự toán, áp dụng quy trình chuẩn và công nghệ mới, từ đó cải thiện chất lượng dự toán và hiệu quả quản lý chi phí.

  2. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dự toán, từ đó có cơ sở đánh giá, kiểm soát và phối hợp hiệu quả với đơn vị tư vấn trong quá trình lập và thẩm định dự toán.

  3. Các nhà nghiên cứu và giảng viên trong lĩnh vực quản lý xây dựng và kinh tế xây dựng: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, đặc biệt trong lĩnh vực thủy lợi – thủy điện.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư công: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, nâng cao hiệu quả thẩm định và kiểm soát dự toán xây dựng công trình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác lập dự toán xây dựng lại quan trọng trong quản lý dự án?
    Dự toán xây dựng là cơ sở để xác định tổng mức đầu tư, lập kế hoạch tài chính và kiểm soát chi phí trong suốt quá trình thực hiện dự án. Sai sót trong dự toán có thể dẫn đến lãng phí, thất thoát và ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng công trình.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến sai sót trong lập dự toán là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu gồm áp dụng định mức, đơn giá không phù hợp, tính toán khối lượng chưa chính xác, năng lực cán bộ lập dự toán hạn chế và thiếu quy trình kiểm tra, cập nhật dữ liệu định mức kịp thời.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công tác lập dự toán?
    Cần nâng cao năng lực đội ngũ kỹ thuật qua đào tạo, xây dựng quy trình chuẩn, hoàn thiện hệ thống dữ liệu định mức, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ.

  4. Phần mềm lập dự toán có vai trò như thế nào?
    Phần mềm giúp tự động hóa các bước bóc tách khối lượng, tính toán chi phí, giảm thiểu sai sót do con người, đồng thời lưu trữ và cập nhật dữ liệu định mức, đơn giá hiệu quả hơn.

  5. Công ty tư vấn xây dựng thủy lợi – thủy điện Bình Định đã thực hiện những giải pháp gì để cải thiện công tác lập dự toán?
    Công ty đã tập trung hoàn thiện bộ máy quản lý, nâng cao chất lượng đội ngũ kỹ thuật, áp dụng quy trình chuẩn và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác lập dự toán, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các bên liên quan để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

Kết luận

  • Dự toán xây dựng công trình là yếu tố then chốt trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả và chất lượng dự án.
  • Thực trạng công tác lập dự toán tại Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Thủy lợi – Thủy điện Bình Định còn tồn tại sai sót do năng lực đội ngũ, quy trình và dữ liệu chưa hoàn chỉnh.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp thiết thực như nâng cao năng lực kỹ thuật, hoàn thiện quy trình, cập nhật dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao chất lượng dự toán.
  • Kết quả nghiên cứu có giá trị tham khảo cho các công ty tư vấn xây dựng, chủ đầu tư và cơ quan quản lý nhà nước trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, xây dựng quy trình chuẩn và áp dụng công nghệ thông tin trong công tác lập dự toán, đồng thời đánh giá hiệu quả sau một năm thực hiện.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng công tác lập dự toán xây dựng, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng thủy lợi – thủy điện!