Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hướng tới phát triển bền vững và giảm phát thải khí nhà kính, ô tô điện ngày càng trở thành xu hướng chủ đạo trong ngành công nghiệp ô tô. Theo báo cáo của International Energy Agency (IEA, 2024), doanh số ô tô điện toàn cầu năm 2023 đạt trên 40 triệu chiếc, tăng gấp 6 lần so với năm 2018, với tốc độ tăng trưởng trung bình hơn 35% mỗi năm giai đoạn 2018-2023. Tại Việt Nam, doanh số ô tô điện cũng tăng mạnh từ dưới 100 chiếc năm 2021 lên hơn 30.000 chiếc năm 2023, chiếm khoảng 15% thị phần ô tô cả nước. Vinfast, nhà sản xuất ô tô điện thuần Việt, là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực này với mục tiêu bàn giao 100.000 xe trong năm 2024 và đạt hòa vốn vào năm 2025.

Tuy nhiên, Vinfast vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức như sự e dè của khách hàng về chất lượng sản phẩm, các lỗi kỹ thuật và triệu hồi xe liên tục, cũng như áp lực cạnh tranh gay gắt từ các thương hiệu quốc tế. Doanh số năm 2023 của Vinfast đạt 34.855 xe, chỉ hoàn thành khoảng 70% mục tiêu đề ra, trong đó chỉ khoảng 10.000 xe bán cho khách hàng cá nhân. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua ô tô điện Vinfast của khách hàng Việt Nam trong giai đoạn 2024-2027, từ đó đề xuất các giải pháp gia tăng ý định mua nhằm giúp doanh nghiệp đạt được các mục tiêu kinh doanh chiến lược.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khách hàng cá nhân tại Việt Nam, sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập từ khảo sát và phỏng vấn các bên liên quan trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 10 năm 2024. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp góc nhìn thực tiễn và hệ thống giải pháp thiết thực giúp Vinfast nâng cao sức mua của khách hàng, cải thiện vị thế cạnh tranh và đóng góp vào sự phát triển bền vững của ngành ô tô điện trong nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính để phân tích ý định mua ô tô điện:

  1. Lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) của Ajzen (1991): TPB cho rằng ý định hành vi là yếu tố dự báo trực tiếp hành vi thực tế, chịu ảnh hưởng bởi thái độ đối với hành vi, chuẩn mực xã hội và nhận thức kiểm soát hành vi. Trong nghiên cứu này, ý định mua ô tô điện được xem là ý định hành vi, chịu tác động bởi các yếu tố như thái độ về chất lượng sản phẩm, ảnh hưởng xã hội và điều kiện thuận lợi.

  2. Mô hình thống nhất về chấp nhận và sử dụng công nghệ (UTAUT 2) của Venkatesh và cộng sự (2012): Mô hình mở rộng này bổ sung các yếu tố như động cơ vui thích, giá trị về giá và thói quen vào bốn nhân tố chính gồm hiệu quả kỳ vọng, nỗ lực kỳ vọng, ảnh hưởng xã hội và điều kiện thuận lợi. Mô hình này phù hợp để phân tích hành vi chấp nhận công nghệ mới như ô tô điện.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: ý định mua ô tô điện, hiệu quả kỳ vọng, nỗ lực kỳ vọng, ảnh hưởng xã hội, điều kiện thuận lợi, rủi ro cảm nhận, chất lượng sản phẩm và kỳ vọng của khách hàng. Nghiên cứu cũng tham khảo các mô hình nghiên cứu gần đây về ý định mua ô tô điện tại các thị trường châu Á và toàn cầu để xây dựng khung phân tích phù hợp với bối cảnh Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng qua 4 giai đoạn chính:

  • Giai đoạn 1: Chẩn đoán vấn đề cốt lõi dựa trên dữ liệu thứ cấp (báo cáo tài chính, báo cáo ngành) và phỏng vấn sơ bộ các bên liên quan (khách hàng, chuyên gia nội bộ và bên ngoài Vinfast) từ tháng 2 đến tháng 4/2024.

  • Giai đoạn 2: Xác định các yếu tố tác động đến ý định mua ô tô điện Vinfast thông qua khảo sát chuyên gia và khách hàng, xây dựng mô hình nghiên cứu dựa trên lý thuyết TPB và UTAUT 2.

  • Giai đoạn 3: Thu thập dữ liệu định lượng từ khảo sát mẫu gồm khoảng 400 khách hàng tiềm năng tại các thành phố lớn Việt Nam trong giai đoạn tháng 5-8/2024. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 và SmartPLS 3.0 để kiểm định độ tin cậy thang đo, phân tích hồi quy đa biến, đánh giá mô hình bằng các chỉ số R-Square, f-Square và kiểm định đa cộng tuyến.

  • Giai đoạn 4: Đề xuất giải pháp dựa trên kết quả phân tích thực trạng, tham khảo ý kiến chuyên gia và lãnh đạo Vinfast, đánh giá tính khả thi và mức độ phù hợp của các giải pháp.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng 400 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích (purposive sampling) nhằm đảm bảo đại diện cho nhóm khách hàng cá nhân có nhu cầu mua ô tô điện. Phương pháp phân tích dữ liệu kết hợp phân tích mô tả, kiểm định độ tin cậy, phân tích hồi quy đa biến và mô hình cấu trúc tuyến tính nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng chính đến ý định mua.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng sản phẩm và kỳ vọng khách hàng là hai yếu tố tác động mạnh nhất đến ý định mua ô tô điện Vinfast. Kết quả phân tích hồi quy cho thấy hệ số tác động của chất lượng sản phẩm đạt 0,45 (p < 0,01), trong khi kỳ vọng khách hàng có hệ số 0,38 (p < 0,01). Điều này phản ánh khách hàng rất quan tâm đến độ tin cậy, tính năng và trải nghiệm sử dụng xe.

  2. Ảnh hưởng xã hội và điều kiện thuận lợi cũng đóng vai trò quan trọng. Ảnh hưởng xã hội có hệ số tác động 0,25, điều kiện thuận lợi (như hệ thống trạm sạc, dịch vụ hậu mãi) có hệ số 0,22, cả hai đều có ý nghĩa thống kê. Khách hàng chịu ảnh hưởng lớn từ người thân, bạn bè và các kênh truyền thông xã hội trong quyết định mua.

  3. Rủi ro cảm nhận có tác động tiêu cực đến ý định mua. Hệ số tác động của rủi ro cảm nhận là -0,30 (p < 0,01), thể hiện sự lo ngại về các lỗi kỹ thuật, an toàn và chi phí bảo dưỡng làm giảm ý định mua xe điện Vinfast.

  4. Mức độ nhận diện thương hiệu và giá cả cũng ảnh hưởng đến quyết định mua. Mặc dù Vinfast là thương hiệu nội địa nổi bật, nhưng so với các thương hiệu quốc tế, nhận thức về uy tín và giá trị sản phẩm vẫn còn hạn chế, ảnh hưởng đến sự lựa chọn của khách hàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế như Samarasinghe và cộng sự (2024) tại Sri Lanka, Xue và cộng sự (2023) tại Trung Quốc, và Vafaei-Zadeh và cộng sự (2022) tại Malaysia, khi các yếu tố như hiệu quả kỳ vọng, ảnh hưởng xã hội và điều kiện thuận lợi được xác định là nhân tố quan trọng thúc đẩy ý định mua ô tô điện. Tuy nhiên, rủi ro cảm nhận tại Việt Nam có mức độ tác động tiêu cực cao hơn do các sự cố triệu hồi xe Vinfast trong những năm gần đây làm giảm niềm tin khách hàng.

Việc hệ thống trạm sạc còn hạn chế và chi phí bảo dưỡng cao cũng là rào cản lớn, tương tự như kết quả nghiên cứu của Sun và cộng sự (2022) tại Hồng Kông. Điều này cho thấy Vinfast cần tập trung cải thiện hạ tầng và dịch vụ hậu mãi để nâng cao điều kiện thuận lợi cho khách hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng yếu tố đến ý định mua, cùng bảng phân tích hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa thống kê, giúp minh bạch và trực quan hóa kết quả nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng sản phẩm và kiểm soát lỗi kỹ thuật: Vinfast cần tăng cường quy trình kiểm soát chất lượng, giảm thiểu lỗi kỹ thuật và triệu hồi xe. Mục tiêu giảm tỷ lệ lỗi xuống dưới 1% trong vòng 2 năm tới, do bộ phận sản xuất và kiểm định chất lượng thực hiện.

  2. Mở rộng và nâng cấp hệ thống trạm sạc: Đầu tư tăng mật độ trạm sạc và số cổng sạc tại các thành phố lớn và khu vực ngoại ô, nhằm cải thiện điều kiện thuận lợi cho khách hàng. Kế hoạch triển khai trong 3 năm (2024-2027) phối hợp với các đối tác hạ tầng và chính quyền địa phương.

  3. Tăng cường truyền thông và xây dựng thương hiệu: Triển khai các chiến dịch quảng cáo xanh, nhấn mạnh giá trị môi trường và công nghệ tiên tiến của xe điện Vinfast. Tập trung vào các kênh mạng xã hội và truyền miệng để nâng cao nhận thức và niềm tin khách hàng trong 12 tháng tới, do phòng Marketing chủ trì.

  4. Chính sách giá và ưu đãi linh hoạt: Áp dụng các chương trình giảm giá, hỗ trợ tài chính và bảo hành mở rộng nhằm giảm rủi ro cảm nhận và tăng sức hấp dẫn sản phẩm. Thực hiện trong vòng 1 năm, phối hợp giữa phòng Kinh doanh và Tài chính.

  5. Tăng cường trải nghiệm khách hàng: Tổ chức các sự kiện lái thử xe, đào tạo nhân viên tư vấn chuyên nghiệp và cải thiện dịch vụ hậu mãi để nâng cao sự hài lòng và chuyển đổi ý định mua thành hành vi mua thực tế. Kế hoạch triển khai liên tục từ 2024, do phòng Chăm sóc khách hàng đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Vinfast: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua ô tô điện, từ đó xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm và thị trường phù hợp.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành Quản trị kinh doanh, Marketing: Tham khảo mô hình nghiên cứu tích hợp TPB và UTAUT 2 trong bối cảnh thị trường ô tô điện tại Việt Nam, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các doanh nghiệp sản xuất ô tô điện và công nghệ xanh: Áp dụng các giải pháp nâng cao ý định mua hàng và cải thiện trải nghiệm khách hàng dựa trên phân tích thực trạng và đề xuất của luận văn.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chính sách: Hiểu rõ các rào cản và động lực thúc đẩy người tiêu dùng chuyển sang sử dụng ô tô điện, từ đó xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển ngành công nghiệp ô tô điện trong nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ý định mua ô tô điện là gì và tại sao quan trọng?
    Ý định mua ô tô điện là dự định của khách hàng trong việc lựa chọn mua xe điện trong tương lai. Đây là chỉ số dự báo hành vi mua thực tế, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh số và thành công của doanh nghiệp sản xuất ô tô điện.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định mua ô tô điện Vinfast?
    Chất lượng sản phẩm và kỳ vọng khách hàng là hai yếu tố quan trọng nhất, tiếp theo là ảnh hưởng xã hội và điều kiện thuận lợi như hệ thống trạm sạc. Rủi ro cảm nhận có tác động tiêu cực đáng kể.

  3. Vinfast đang gặp những thách thức gì trong việc tăng ý định mua xe điện?
    Khách hàng còn e ngại về chất lượng sản phẩm do các lỗi kỹ thuật và triệu hồi xe, hệ thống trạm sạc chưa phủ rộng, chi phí bảo dưỡng cao và cạnh tranh gay gắt từ các thương hiệu quốc tế.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để tăng ý định mua ô tô điện Vinfast?
    Nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng hệ thống trạm sạc, tăng cường truyền thông xây dựng thương hiệu, áp dụng chính sách giá ưu đãi và cải thiện trải nghiệm khách hàng qua lái thử và dịch vụ hậu mãi.

  5. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng, gồm phỏng vấn chuyên gia, khảo sát khách hàng với cỡ mẫu khoảng 400 người, phân tích dữ liệu bằng SPSS và SmartPLS để kiểm định mô hình và xác định các yếu tố tác động.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định rõ các yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định mua ô tô điện Vinfast gồm chất lượng sản phẩm, kỳ vọng khách hàng, ảnh hưởng xã hội, điều kiện thuận lợi và rủi ro cảm nhận.
  • Kết quả phân tích cho thấy ý định mua là nhân tố trung gian quan trọng quyết định doanh số bán xe và thành công kinh doanh của Vinfast.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao chất lượng, mở rộng hạ tầng trạm sạc, truyền thông hiệu quả và chính sách giá linh hoạt nhằm gia tăng ý định mua.
  • Nghiên cứu có phạm vi thời gian từ 2024 đến 2027, phù hợp với kế hoạch phát triển chiến lược của Vinfast.
  • Đề nghị Vinfast và các bên liên quan triển khai các giải pháp đồng bộ để đạt mục tiêu kinh doanh, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng về hành vi tiêu dùng xe điện trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý Vinfast nên áp dụng ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh chiến lược phù hợp, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành ô tô điện Việt Nam.