Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và mạng xã hội, việc quản lý và đánh giá tin tức trên các trang mạng xã hội trở thành một thách thức lớn đối với các cơ quan quản lý nhà nước. Tại tỉnh Ninh Bình, với gần 2000 trang thông tin điện tử và mạng xã hội do người dân sở hữu, công tác kiểm soát nội dung thông tin đang gặp nhiều khó khăn do sự đa dạng và phức tạp của các loại tin tức, đặc biệt là các thông tin xấu độc, sai lệch, xuyên tạc. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các giải pháp kỹ thuật và nghiệp vụ nhằm nâng cao hiệu quả công tác đánh giá tin tức trên một số trang mạng xã hội trong phạm vi tỉnh Ninh Bình, góp phần đảm bảo an ninh thông tin và trật tự xã hội. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2020, với phạm vi khảo sát tại tỉnh Ninh Bình, nhằm xây dựng hệ thống hỗ trợ quản lý và đánh giá tin tức phù hợp với đặc thù địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan chức năng nâng cao năng lực quản lý, giảm thiểu các tác động tiêu cực từ thông tin xấu độc trên mạng xã hội, đồng thời góp phần phát triển môi trường thông tin lành mạnh, an toàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình nghiên cứu sau:

  • Lý thuyết quản lý thông tin: Nhấn mạnh vai trò của việc thu thập, xử lý và phân phối thông tin trong tổ chức, đặc biệt trong môi trường mạng xã hội với lượng dữ liệu lớn và đa dạng.
  • Mô hình mạng xã hội (Social Network Analysis): Phân tích cấu trúc và mối quan hệ giữa các thành viên trong mạng xã hội, giúp nhận diện các nguồn tin và luồng thông tin chính.
  • Khái niệm về thông tin xấu độc (Fake news, misinformation): Định nghĩa và phân loại các loại thông tin sai lệch, xuyên tạc, vi phạm pháp luật trên mạng xã hội.
  • Phương pháp thu thập và xử lý thông tin: Bao gồm thu thập dữ liệu tự động qua các công cụ kỹ thuật, xử lý thông tin định tính và định lượng, mã hóa và phân loại thông tin.
  • Luật pháp về quản lý thông tin trên mạng: Áp dụng các văn bản pháp luật như Nghị định số 72/2013/NĐ-CP, Thông tư 09/2014/TT-BTTTT, Luật Báo chí 2016 để đảm bảo tính pháp lý trong quản lý nội dung.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ gần 2000 trang thông tin điện tử và mạng xã hội tại tỉnh Ninh Bình, trong đó có khoảng 50 trang thông tin tổng hợp và gần 100 trang thuộc các sở ngành, đơn vị địa phương.
  • Phương pháp thu thập: Kết hợp phương pháp nghiên cứu tài liệu, khảo sát thực tế, và thu thập dữ liệu tự động qua các công cụ phần mềm được phát triển riêng cho công tác đánh giá tin tức.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính để nhận diện các loại thông tin xấu độc, phân loại và mã hóa thông tin; phân tích định lượng bằng thống kê để đánh giá tần suất, tỷ lệ vi phạm và hiệu quả xử lý.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn các trang mạng xã hội và thông tin có mức độ ảnh hưởng cao, có dấu hiệu vi phạm để phân tích chi tiết. Cỡ mẫu khoảng 200 trang mạng xã hội và 500 tin bài được đánh giá trong giai đoạn nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 1/2019 đến tháng 5/2020, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phát triển phần mềm hỗ trợ, thử nghiệm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  • Phát hiện 1: Khoảng 15% các trang mạng xã hội tại Ninh Bình có đăng tải thông tin sai lệch hoặc vi phạm pháp luật, trong đó các trang Facebook chiếm tỷ lệ cao nhất với hơn 60% số vụ vi phạm.
  • Phát hiện 2: Các loại thông tin xấu độc phổ biến gồm xuyên tạc lịch sử, chống phá nền tảng chính trị, lừa đảo trực tuyến và quảng cáo sai sự thật, chiếm khoảng 70% tổng số vi phạm được ghi nhận.
  • Phát hiện 3: Công tác quản lý hiện tại chủ yếu dựa vào thủ công, gây mất nhiều thời gian và không đồng bộ, dẫn đến tỷ lệ xử lý vi phạm chỉ đạt khoảng 30% trong tổng số vụ phát hiện.
  • Phát hiện 4: Hệ thống phần mềm hỗ trợ thu thập và xử lý thông tin được phát triển trong nghiên cứu giúp tăng hiệu quả phát hiện vi phạm lên 50%, rút ngắn thời gian xử lý trung bình từ 7 ngày xuống còn 3 ngày.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của tình trạng vi phạm thông tin trên mạng xã hội là do sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và sự thiếu hụt về công cụ kỹ thuật hỗ trợ quản lý. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả cho thấy mức độ vi phạm tại Ninh Bình tương đương với các tỉnh thành khác nhưng có phần khó kiểm soát hơn do số lượng trang mạng xã hội cá nhân lớn. Việc áp dụng mô hình mạng xã hội và các kỹ thuật xử lý thông tin định tính, định lượng đã giúp nhận diện chính xác các loại thông tin xấu độc, từ đó đề xuất các biện pháp xử lý phù hợp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ vi phạm theo loại thông tin và bảng so sánh hiệu quả xử lý trước và sau khi áp dụng phần mềm hỗ trợ.

Đề xuất và khuyến nghị

  • Xây dựng và triển khai hệ thống phần mềm tự động thu thập, phân tích và đánh giá tin tức trên mạng xã hội nhằm tăng tỷ lệ phát hiện vi phạm lên ít nhất 70% trong vòng 1 năm, do Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Ninh Bình chủ trì.
  • Tăng cường đào tạo kỹ năng thu thập và xử lý thông tin cho cán bộ quản lý nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, giảm thiểu sai sót trong công tác đánh giá, thực hiện trong 6 tháng tới bởi Trung tâm Công nghệ Thông tin và Truyền thông.
  • Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan công an và các đơn vị liên quan để xử lý kịp thời các vi phạm nghiêm trọng, đảm bảo thời gian xử lý không quá 5 ngày kể từ khi phát hiện, áp dụng ngay trong năm 2021.
  • Tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về việc sử dụng mạng xã hội có trách nhiệm, giảm thiểu việc phát tán thông tin xấu độc, thực hiện qua các chiến dịch truyền thông trong vòng 12 tháng, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện.
  • Hoàn thiện khung pháp lý và quy trình nghiệp vụ quản lý thông tin trên mạng xã hội, đảm bảo tính pháp lý và hiệu quả trong công tác quản lý, đề xuất trình cấp có thẩm quyền trong năm 2021.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  • Cán bộ quản lý nhà nước tại các Sở Thông tin và Truyền thông: Nâng cao hiệu quả công tác quản lý, kiểm soát nội dung mạng xã hội, áp dụng các giải pháp kỹ thuật hiện đại.
  • Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành công nghệ thông tin, truyền thông: Tham khảo mô hình, phương pháp thu thập và xử lý thông tin mạng xã hội, phát triển các công cụ hỗ trợ quản lý.
  • Các tổ chức, doanh nghiệp phát triển phần mềm và công nghệ: Tìm hiểu nhu cầu thực tế và các giải pháp kỹ thuật để phát triển sản phẩm phù hợp với thị trường quản lý thông tin mạng xã hội.
  • Cơ quan công an và các đơn vị liên quan đến an ninh mạng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để phối hợp xử lý các vi phạm trên mạng xã hội, nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống tội phạm mạng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc quản lý tin tức trên mạng xã hội lại khó khăn?
    Mạng xã hội có lượng người dùng lớn, nội dung đa dạng và thay đổi nhanh chóng, nhiều thông tin không kiểm chứng, gây khó khăn trong việc kiểm soát và xử lý kịp thời.

  2. Giải pháp kỹ thuật nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý?
    Hệ thống phần mềm tự động thu thập, phân tích và đánh giá tin tức, kết hợp với các thuật toán nhận diện thông tin xấu độc và công cụ hỗ trợ xử lý thông tin định tính, định lượng.

  3. Pháp luật hiện hành có vai trò như thế nào trong quản lý thông tin mạng xã hội?
    Pháp luật như Nghị định 72/2013/NĐ-CP và Luật Báo chí 2016 quy định rõ trách nhiệm quản lý, xử lý vi phạm, tạo cơ sở pháp lý cho các hoạt động kiểm soát nội dung trên mạng xã hội.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức người dùng mạng xã hội?
    Thông qua các chiến dịch tuyên truyền, giáo dục về tác hại của tin giả, thông tin xấu độc và khuyến khích sử dụng mạng xã hội có trách nhiệm.

  5. Các khó khăn chính trong thu thập và xử lý thông tin là gì?
    Bao gồm quá tải thông tin, thiếu kỹ năng xử lý, thiếu công cụ hỗ trợ, và các thủ tục pháp lý chưa hoàn thiện, gây khó khăn trong việc xác minh và xử lý kịp thời các vi phạm.

Kết luận

  • Đã xác định rõ các nguy cơ và thách thức trong công tác quản lý tin tức trên mạng xã hội tại tỉnh Ninh Bình, với tỷ lệ vi phạm khoảng 15% trên tổng số trang mạng xã hội.
  • Phát triển thành công hệ thống phần mềm hỗ trợ thu thập và xử lý thông tin, nâng cao hiệu quả phát hiện vi phạm lên 50%.
  • Đề xuất các giải pháp kỹ thuật và nghiệp vụ cụ thể, phù hợp với đặc thù địa phương và quy định pháp luật hiện hành.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao năng lực quản lý, bảo vệ an ninh thông tin và trật tự xã hội trên môi trường mạng.
  • Khuyến nghị triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả quản lý tối ưu.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện công nghệ và chính sách quản lý mạng xã hội nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của tỉnh và cả nước.