Giải pháp phát triển sản xuất cà chua bền vững tại thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn

• Tác giả: Nguyễn Thị Dung
• Người hướng dẫn: TS. Hà Thị Hòa
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
• Đề tài: Giải pháp phát triển sản xuất cà chua theo hướng bền vững trên địa bàn thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.3.2.1. Phạm vi không gian
• 1.3.2.2. Phạm vi thời gian
• 1.4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
• 1.4.1. Ý nghĩa khoa học
• 1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 2. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
• 2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
• 2.1.1. Phát triển
• 2.1.2. Phát triển sản xuất
• 2.2. Phát triển bền vững
• 2.2.1. Khái niệm phát triển bền vững
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Thực trạng sản xuất cà chua trên địa bàn thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn
• 3.1.1. Thực trạng chung
• 3.1.2. Thực trạng sản xuất, tiêu thụ cà chua ở các hộ điều tra
• 3.1.3. Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức và nguyện vọng của người dân sản xuất và tiêu thụ cà chua trên địa bàn thị xã Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn
• 3.2. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất cà chua theo hướng bền vững trên địa bàn thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn
• 3.3. Giải pháp phát triển sản xuất cà chua theo hướng bền vững trên địa bàn thị xã Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn
• 3.3.1. Mở rộng quy mô và quy hoạch vùng sản xuất
• 3.3.2. Giải pháp về khoa học kỹ thuật trong sản xuất cà chua
• 3.3.3. Hoàn thiện về cơ chế chính sách cho phát triển cà chua an toàn
• 3.3.4. Giải pháp luân canh cây trồng
• 3.3.5. Giải pháp đầu tư các yếu tố đầu vào cho sản xuất cà chua an toàn
• 3.3.6. Giải pháp tuyên truyền
• 3.3.7. Giải pháp về tổ chức tiêu thụ cà chua
• 3.3.8. Liên kết chặt chẽ giữa các tác nhân tham gia sản xuất và tiêu thụ
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 4.1. Kiến nghị với Nhà nước
• 4.2. Với cấp cơ sở
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về sản xuất cà chua bền vững tại Bắc Kạn

Sản xuất cà chua tại Bắc Kạn đang trở thành một lĩnh vực quan trọng trong nông nghiệp địa phương. Với điều kiện tự nhiên thuận lợi, cà chua không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn có tiềm năng xuất khẩu. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần có những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

1.1. Đặc điểm cây cà chua và giá trị dinh dưỡng

Cà chua (Lycopersicon esculentum Mill.) là nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng, cung cấp vitamin và khoáng chất cần thiết cho sức khỏe con người. Đặc biệt, chất Licopen trong cà chua có tác dụng chống oxy hóa, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và ung thư.

1.2. Tình hình sản xuất cà chua tại Bắc Kạn

Thành phố Bắc Kạn đã ghi nhận sự gia tăng diện tích trồng cà chua trong những năm gần đây. Năm 2018, diện tích trồng cà chua đạt 13,8 ha với năng suất 253,6 tạ/ha, cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của ngành này.

II. Thách thức trong sản xuất cà chua bền vững tại Bắc Kạn

Mặc dù có nhiều tiềm năng, sản xuất cà chua tại Bắc Kạn vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Tình trạng sản xuất manh mún, thiếu quy chuẩn và tiêu thụ bấp bênh là những vấn đề cần được giải quyết để đảm bảo sự phát triển bền vững.

2.1. Vấn đề quản lý nước trong sản xuất

Quản lý nước là một yếu tố quan trọng trong sản xuất cà chua. Việc sử dụng nước không hợp lý có thể dẫn đến tình trạng khô hạn hoặc ngập úng, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm.

2.2. Tác động của biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp, trong đó có cà chua. Thay đổi thời tiết, nhiệt độ và lượng mưa không ổn định có thể làm giảm năng suất và chất lượng sản phẩm.

III. Giải pháp khoa học kỹ thuật cho sản xuất cà chua bền vững

Để nâng cao năng suất và chất lượng cà chua, việc áp dụng các giải pháp khoa học kỹ thuật là rất cần thiết. Các phương pháp canh tác hiện đại và bền vững sẽ giúp nông dân tối ưu hóa quy trình sản xuất.

3.1. Kỹ thuật canh tác cà chua an toàn

Áp dụng các kỹ thuật canh tác an toàn như sử dụng phân bón hữu cơ và thuốc bảo vệ thực vật sinh học sẽ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm.

3.2. Công nghệ tưới tiêu hiệu quả

Sử dụng công nghệ tưới tiêu hiện đại như tưới nhỏ giọt sẽ giúp tiết kiệm nước và đảm bảo cây cà chua được cung cấp đủ độ ẩm, từ đó nâng cao năng suất.

IV. Ứng dụng thực tiễn và kết quả nghiên cứu sản xuất cà chua

Nghiên cứu cho thấy việc áp dụng các giải pháp bền vững trong sản xuất cà chua đã mang lại kết quả tích cực. Năng suất và chất lượng sản phẩm đã được cải thiện đáng kể, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân.

4.1. Kết quả từ các mô hình sản xuất

Các mô hình sản xuất cà chua bền vững đã cho thấy hiệu quả kinh tế cao, với lợi nhuận thuần đạt trên 166 triệu đồng/ha/năm, giúp nông dân cải thiện đời sống.

4.2. Tác động đến cộng đồng nông dân

Việc áp dụng các giải pháp bền vững không chỉ nâng cao năng suất mà còn tạo ra việc làm và cải thiện điều kiện sống cho cộng đồng nông dân tại Bắc Kạn.

V. Kết luận và hướng đi tương lai cho sản xuất cà chua

Sản xuất cà chua bền vững tại Bắc Kạn có nhiều tiềm năng phát triển. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và nông dân trong việc áp dụng các giải pháp khoa học kỹ thuật.

5.1. Đề xuất chính sách hỗ trợ nông dân

Cần có các chính sách hỗ trợ nông dân trong việc tiếp cận công nghệ mới và nguồn vốn đầu tư để phát triển sản xuất cà chua bền vững.

5.2. Tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan

Tăng cường hợp tác giữa nông dân, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu sẽ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ cà chua tại Bắc Kạn.

Tổng quan nghiên cứu

Sản xuất cà chua là một trong những ngành nông nghiệp có giá trị kinh tế cao, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế nông thôn và cải thiện đời sống người dân. Tại thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn, diện tích trồng cà chua đã tăng nhanh trong giai đoạn 2015-2018, đạt 13,8 ha vào năm 2018 với năng suất trung bình 253,6 tạ/ha. Giá trị sản xuất cà chua tại các xã, phường như Huyền Tụng, Nông Thượng dao động từ 120 đến 180 triệu đồng/ha/năm, cao gấp 4-9 lần so với trồng lúa. Tuy nhiên, sản xuất cà chua tại đây vẫn còn manh mún, thiếu quy chuẩn và chưa phát triển theo hướng bền vững, gây khó khăn trong tiêu thụ và bảo đảm an toàn thực phẩm.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng sản xuất cà chua trên địa bàn thành phố Bắc Kạn trong giai đoạn 2015-2018 và đề xuất các giải pháp phát triển sản xuất cà chua theo hướng bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại thành phố Bắc Kạn, sử dụng số liệu điều tra năm 2018 và các tài liệu công bố từ năm 2015 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho quy hoạch phát triển cà chua bền vững, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân và bảo vệ môi trường sinh thái địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: phát triển bền vững và phát triển sản xuất nông nghiệp. Phát triển bền vững được hiểu là sự phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai, bao gồm ba yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường. Phát triển sản xuất là quá trình tăng quy mô và hoàn thiện cơ cấu sản xuất, bao gồm phát triển theo chiều rộng (mở rộng diện tích) và chiều sâu (ứng dụng khoa học kỹ thuật).

Các khái niệm chính được sử dụng gồm:

• Phát triển bền vững: tăng trưởng kinh tế ổn định, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường.
• Sản xuất cà chua: quy trình canh tác, chăm sóc và thu hoạch cà chua với các yếu tố kỹ thuật và kinh tế.
• Yếu tố ảnh hưởng: điều kiện tự nhiên, kỹ thuật canh tác, vốn, lao động, thị trường và chính sách.
• Mô hình SWOT: phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong sản xuất cà chua.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận đa chiều gồm:

• Tiếp cận vĩ mô: thu thập số liệu tổng thể từ các cơ quan quản lý như Sở Nông nghiệp, Phòng Kinh tế, Chi cục Thống kê thành phố Bắc Kạn.
• Tiếp cận vi mô: khảo sát chi tiết tại các hộ nông dân trồng cà chua ở các xã, phường Nông Thượng, Dương Quang, Huyền Tụng.
• Tiếp cận có sự tham gia: thu thập thông tin qua phỏng vấn trực tiếp, quan sát thực tế và tham gia cùng người dân.
• Phương pháp thu thập dữ liệu: sử dụng số liệu thứ cấp từ báo cáo, tài liệu công bố và số liệu sơ cấp qua khảo sát phỏng vấn 120 hộ nông dân.
• Phân tích dữ liệu: áp dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích kinh tế, phương pháp SWOT để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
• Timeline nghiên cứu: thu thập số liệu năm 2018, phân tích và hoàn thiện luận văn trong năm 2019-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng sản xuất cà chua: Diện tích trồng cà chua tại thành phố Bắc Kạn tăng từ khoảng 12 ha năm 2015 lên 13,8 ha năm 2018. Năng suất trung bình đạt 253,6 tạ/ha, lợi nhuận thuần trên 1 ha đạt 166 triệu đồng. Tuy nhiên, sản xuất còn manh mún, chưa đồng bộ, chủ yếu là sản xuất nhỏ lẻ.

2. Yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất: Điều kiện tự nhiên thuận lợi với khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhiệt độ trung bình 22°C, lượng mưa trung bình 135 mm/tháng. Tuy nhiên, sâu bệnh phát triển mạnh do khí hậu ẩm ướt. Về kỹ thuật, người dân còn hạn chế trong việc áp dụng quy trình sản xuất an toàn, sử dụng phân bón và thuốc BVTV chưa hợp lý.

3. Tiêu thụ sản phẩm: Cà chua chủ yếu được tiêu thụ qua kênh bán lẻ chiếm 64%, còn lại là bán buôn và các kênh khác. Thị trường tiêu thụ chưa ổn định, người dân gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường lớn và chế biến sâu.

4. Phân tích SWOT: Điểm mạnh là điều kiện tự nhiên thuận lợi, giá trị kinh tế cao; điểm yếu là quy mô nhỏ, kỹ thuật canh tác còn hạn chế; cơ hội là nhu cầu thị trường tăng và chính sách hỗ trợ; thách thức là biến đổi khí hậu, sâu bệnh và thiếu liên kết trong chuỗi giá trị.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sản xuất cà chua tại Bắc Kạn đã có bước phát triển tích cực về diện tích và năng suất, phù hợp với xu hướng phát triển nông nghiệp bền vững. Tuy nhiên, việc sản xuất manh mún và thiếu quy chuẩn kỹ thuật làm giảm hiệu quả kinh tế và ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. So với các nghiên cứu ở các tỉnh miền Bắc khác, năng suất cà chua tại Bắc Kạn tương đối cao nhưng vẫn chưa khai thác hết tiềm năng do hạn chế về giống và kỹ thuật.

Việc tiêu thụ chủ yếu qua kênh bán lẻ cho thấy sự thiếu liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị, gây khó khăn trong việc mở rộng thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm. Các biểu đồ về diện tích, năng suất và lợi nhuận theo năm có thể minh họa rõ xu hướng tăng trưởng và những biến động trong sản xuất cà chua.

Kết quả cũng phản ánh sự cần thiết của việc áp dụng các giải pháp kỹ thuật tiên tiến, hoàn thiện chính sách hỗ trợ và tăng cường liên kết chuỗi giá trị để phát triển sản xuất cà chua bền vững, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Mở rộng quy mô và quy hoạch vùng sản xuất: Tổ chức quy hoạch vùng sản xuất cà chua tập trung tại các xã, phường có điều kiện thuận lợi như Nông Thượng, Huyền Tụng. Mục tiêu tăng diện tích lên khoảng 20 ha trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là UBND thành phố phối hợp với các phòng ban chuyên môn.

2. Ứng dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất: Đẩy mạnh chuyển giao kỹ thuật canh tác cà chua an toàn, sử dụng giống chất lượng cao, áp dụng quy trình bón phân hợp lý và phòng trừ sâu bệnh sinh học. Thời gian triển khai liên tục, chủ thể là Trung tâm Khuyến nông và các tổ chức nông dân.

3. Hoàn thiện cơ chế chính sách hỗ trợ: Xây dựng chính sách hỗ trợ về vốn, giống, vật tư và đào tạo kỹ thuật cho nông dân. Tăng cường kiểm soát chất lượng sản phẩm và chứng nhận cà chua an toàn. Thời gian thực hiện trong 2 năm, chủ thể là các cấp chính quyền và ngành nông nghiệp.

4. Phát triển liên kết chuỗi giá trị: Tăng cường liên kết giữa người sản xuất, thu gom, chế biến và tiêu thụ để ổn định thị trường, giảm rủi ro cho người dân. Hỗ trợ thành lập hợp tác xã và tổ chức liên kết sản xuất. Thời gian thực hiện 3 năm, chủ thể là các tổ chức kinh tế và chính quyền địa phương.

5. Tuyên truyền nâng cao nhận thức: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo về sản xuất cà chua bền vững, an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường cho người dân. Chủ thể là các cơ quan truyền thông, khuyến nông và chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nông dân và hộ sản xuất cà chua: Nhận biết các giải pháp kỹ thuật và chính sách hỗ trợ để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế trong sản xuất cà chua.

2. Cơ quan quản lý nhà nước về nông nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch vùng sản xuất và chương trình khuyến nông phù hợp với điều kiện địa phương.

3. Các tổ chức khuyến nông và phát triển nông thôn: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật và mô hình liên kết chuỗi giá trị để hỗ trợ người dân phát triển sản xuất cà chua bền vững.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển sản xuất cà chua theo hướng bền vững.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần phát triển sản xuất cà chua theo hướng bền vững?
   Phát triển bền vững giúp bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng sản phẩm và ổn định thu nhập cho người dân. Ví dụ, áp dụng kỹ thuật canh tác an toàn giảm thiểu ô nhiễm đất và nước.

2. Điều kiện tự nhiên nào thuận lợi cho sản xuất cà chua tại Bắc Kạn?
   Khí hậu nhiệt đới gió mùa với nhiệt độ trung bình 22°C và lượng mưa 135 mm/tháng tạo điều kiện sinh trưởng tốt cho cà chua, tuy nhiên cần phòng chống sâu bệnh do độ ẩm cao.

3. Giải pháp nào giúp nâng cao năng suất cà chua?
   Sử dụng giống chất lượng cao, áp dụng quy trình bón phân hợp lý và phòng trừ sâu bệnh sinh học là những giải pháp hiệu quả đã được chứng minh qua khảo sát.

4. Làm thế nào để cải thiện thị trường tiêu thụ cà chua?
   Phát triển liên kết chuỗi giá trị giữa người sản xuất, thu gom và tiêu thụ giúp ổn định giá cả và mở rộng thị trường, giảm thiểu rủi ro cho nông dân.

5. Vai trò của chính sách nhà nước trong phát triển cà chua bền vững?
   Chính sách hỗ trợ vốn, giống, đào tạo kỹ thuật và kiểm soát chất lượng sản phẩm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân phát triển sản xuất cà chua an toàn và bền vững.

Kết luận

• Thành phố Bắc Kạn có tiềm năng lớn về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội để phát triển sản xuất cà chua bền vững.
• Diện tích và năng suất cà chua tăng trưởng tích cực trong giai đoạn 2015-2018, tuy nhiên sản xuất còn manh mún và thiếu quy chuẩn.
• Các yếu tố kỹ thuật, thị trường và chính sách ảnh hưởng mạnh đến hiệu quả sản xuất cà chua.
• Đề xuất các giải pháp mở rộng quy mô, ứng dụng khoa học kỹ thuật, hoàn thiện chính sách và phát triển liên kết chuỗi giá trị nhằm phát triển cà chua bền vững.
• Khuyến nghị các cơ quan quản lý, tổ chức và người dân phối hợp thực hiện các giải pháp trong vòng 2-3 năm tới để nâng cao hiệu quả và bền vững sản xuất cà chua tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, giám sát và điều chỉnh phù hợp để phát triển cà chua bền vững tại thành phố Bắc Kạn.