I. Tổng Quan Về Đóng Góp Của Lưu Trọng Lư Trước 1945
Lưu Trọng Lư được biết đến là một trong những người tiên phong của phong trào Thơ mới trong văn học Việt Nam hiện đại. Tuy nhiên, trước Cách mạng tháng Tám, ông còn để lại một khối lượng lớn tác phẩm văn xuôi tự sự, bao gồm 27 truyện ngắn và 27 tiểu thuyết. Mảng văn xuôi này phong phú về đề tài, ngôn ngữ và giọng điệu, thể hiện cái nhìn đa chiều về cuộc sống. Trong khi thơ của Lưu Trọng Lư đã được nghiên cứu khá kỹ, thì mảng văn xuôi tự sự của ông lại chưa được quan tâm đúng mức. Một phần lý do là vì trong giai đoạn 1930-1945, có nhiều tác giả khác có phong cách viết tương đồng và nổi tiếng hơn. Tuy nhiên, để hiểu đầy đủ hơn về đóng góp của Lưu Trọng Lư trong tư cách một tác gia văn học, cần phải nghiên cứu văn xuôi tự sự của ông. Năm 2011, nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Lưu Trọng Lư, một bộ sách gồm 2 tập đã tập hợp toàn bộ truyện ngắn và tiểu thuyết của ông, cho thấy một phương diện tài năng khác của ông trên lĩnh vực văn xuôi tự sự.
1.1. Bối Cảnh Sáng Tác Văn Xuôi Tự Sự Lưu Trọng Lư
Bối cảnh sáng tác cởi mở đã thúc đẩy sự tìm tòi và thể nghiệm của các nhà văn. Qua các tác phẩm, có thể nhận ra ảnh hưởng của văn học phương Tây, đặc biệt là văn học Pháp, đối với những trang viết của nhà văn. Ở đây có cả dấu ấn của những sáng tác tình cảm chủ nghĩa và cũng thấm đượm tình điệu lãng mạn chủ nghĩa. Không chỉ thế, bút pháp hiện thực, bút pháp tượng trưng của các bậc thầy hiện thực chủ nghĩa, tượng trưng chủ nghĩa cũng được tiếp thu và vận dụng theo một cách rất riêng. Điều này cho thấy sự giao thoa văn hóa Đông - Tây trong bối cảnh văn học Việt Nam đang chuyển mình theo hướng hiện đại hóa.
1.2. Ý Nghĩa Nghiên Cứu Văn Xuôi Tự Sự Lưu Trọng Lư
Việc nghiên cứu văn xuôi tự sự của Lưu Trọng Lư có ý nghĩa cung cấp thêm một tham số thuyết phục giúp chúng ta hiểu được thực chất của hoạt động giao lưu văn học Đông - Tây trong bối cảnh văn học Việt Nam đang gấp rút chuyển mình theo hướng hiện đại hóa, Âu hóa; hiểu được vai trò của những tác gia nổi tiếng trước Cách mạng như Lưu Trọng Lư trong việc tạo dựng nền móng cho một nền văn học Việt Nam hiện đại, có khả năng hội nhập với thế giới. Cũng qua những truyện ngắn, tiểu thuyết của Lưu Trọng Lư, người nghiên cứu còn có thể phát hiện thấy sự giao thoa giữa các thể loại thuộc các loại hình sáng tác khác nhau.
II. Vấn Đề Nghiên Cứu Đánh Giá Đóng Góp Văn Xuôi Tự Sự
Luận án tập trung vào việc đánh giá những đóng góp của văn xuôi tự sự Lưu Trọng Lư giai đoạn trước 1945. Đối tượng nghiên cứu chính là 27 truyện ngắn và 27 tiểu thuyết của Lưu Trọng Lư sáng tác trước năm 1945, được tập hợp trong Lưu Trọng Lư, Tác phẩm - truyện ngắn và tiểu thuyết. Luận án cũng khảo sát sáng tác của nhiều tác giả gần gũi hoặc khác biệt về xu hướng, cùng giai đoạn hoặc khác giai đoạn sáng tác với Lưu Trọng Lư, để có cái nhìn bao quát về vấn đề. Mục đích nghiên cứu là đánh giá toàn diện hơn về Lưu Trọng Lư với tư cách là một nghệ sĩ đa năng, lưu được dấu ấn đậm nét của mình trên nhiều thể loại văn học. Đồng thời, luận án muốn góp phần bổ sung - điều chỉnh một số luận điểm đánh giá đã có về đặc điểm và thành tựu của văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 trên cơ sở những tư liệu mới được khám phá - phát hiện và công bố.
2.1. Phạm Vi Tư Liệu Khảo Sát Trong Nghiên Cứu
Phạm vi tư liệu khảo sát chính của luận án là 27 truyện ngắn, 27 tiểu thuyết của Lưu Trọng Lư sáng tác trước năm 1945 được tập hợp trong Lưu Trọng Lư, Tác phẩm - truyện ngắn và tiểu thuyết. Để có cái nhìn bao quát về vấn đề, luận án còn khảo sát sáng tác của nhiều tác giả gần gũi hoặc khác biệt về xu hướng, cùng giai đoạn hoặc khác giai đoạn sáng tác với Lưu Trọng Lư. Điều này giúp làm nổi bật những nét riêng biệt trong phong cách và đóng góp của ông so với các tác giả khác trong văn đàn.
2.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Đóng Góp Văn Xuôi Tự Sự
Luận án hướng tới việc đánh giá toàn diện hơn về Lưu Trọng Lư với tư cách là một nghệ sĩ đa năng, lưu được dấu ấn đậm nét của mình trên nhiều thể loại văn học. Cũng qua đó, luận án muốn góp phần bổ sung - điều chỉnh một số luận điểm đánh giá đã có về đặc điểm và thành tựu của văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 trên cơ sở những tư liệu mới được khám phá - phát hiện và công bố. Điều này góp phần làm phong phú thêm di sản văn học của dân tộc.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đóng Góp Văn Xuôi Lưu Trọng Lư
Để thực hiện đề tài, luận án chủ yếu vận dụng các phương pháp nghiên cứu sau: phương pháp tiếp cận thi pháp học, phương pháp cấu trúc - hệ thống, phương pháp loại hình, phương pháp so sánh và phương pháp lịch sử - xã hội. Phương pháp tiếp cận thi pháp học đòi hỏi sự quan tâm trước hết đến văn bản ngôn từ, giúp người nghiên cứu chỉ ra được hình thức mang tính chỉnh thể của đối tượng. Phương pháp cấu trúc - hệ thống xem xét đối tượng trong cái nhìn tổng thể, hình dung mỗi đối tượng là một hệ thống nhỏ của hệ thống lớn. Phương pháp loại hình quy văn xuôi tự sự Lưu Trọng Lư về loại thích hợp để có được những đánh giá thỏa đáng. Phương pháp so sánh thực hiện vừa những so sánh mang tính chất đồng đại, vừa những so sánh mang tính chất lịch đại. Phương pháp lịch sử - xã hội đặt đối tượng nghiên cứu vào bối cảnh ra đời của nó.
3.1. Tiếp Cận Thi Pháp Học Trong Nghiên Cứu Văn Xuôi
Phương pháp này đòi hỏi sự quan tâm trước hết đến văn bản ngôn từ (27 truyện ngắn, 27 tiểu thuyết của Lưu Trọng Lư sáng tác trước 1945) - một điều kiện thiết yếu giúp người nghiên cứu chỉ ra được hình thức mang tính chỉnh thể của đối tượng (bao gồm sự tùy thuộc và chi phối lẫn nhau giữa các phạm trù: quan niệm con người, tình điệu thẩm mỹ, nghệ thuật tổ chức không - thời gian và hệ thống hình tượng, sự lựa chọn hệ thống thủ pháp biểu hiện…). Điều này giúp làm rõ phong cách nghệ thuật độc đáo của Lưu Trọng Lư.
3.2. Phương Pháp Lịch Sử Xã Hội Trong Đánh Giá Tác Phẩm
Phương pháp này đặt đối tượng nghiên cứu vào bối cảnh ra đời của nó, giúp người nghiên cứu nhìn nhận đối tượng như sản phẩm tinh thần của một thời đại lịch sử cụ thể, với rất nhiều mối quan hệ phức tạp bao quanh. Theo đó, văn xuôi tự sự Lưu Trọng Lư sẽ được đánh giá như là sự đáp ứng tích cực những nhu cầu phát triển (trước hết là nhu cầu thẩm mỹ) của một xã hội đang vận động theo hướng hiện đại hóa, Tây hóa. Điều này giúp hiểu rõ hơn về giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
IV. Đóng Góp Của Luận Án Về Văn Xuôi Tự Sự Trước 1945
Luận án là công trình nghiên cứu quy mô đầu tiên về văn xuôi tự sự Lưu Trọng Lư trước 1945, sau khi bộ sách Lưu Trọng Lư tác phẩm truyện ngắn và tiểu thuyết được ấn hành vào năm 2011. Với công trình này, những đóng góp riêng, hết sức có ý nghĩa của của văn xuôi tự sự Lưu Trọng Lư trước 1945 được bước đầu nhận diện, phân tích, khẳng định, thông qua hệ thống dẫn liệu phong phú, góp phần vào việc đánh giá toàn diện hơn, khoa học hơn về tác gia Lưu Trọng Lư và phần nào xác định tính đa dạng của văn xuôi Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945. Luận án cũng góp thêm cứ liệu để nhìn nhận đầy đủ hơn về vấn đề tiếp nhận ảnh hưởng của văn học Phương Tây ở Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX - một sự tiếp nhận có tính đặc thù, giúp cho quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam đạt được những thành tựu có ý nghĩa.
4.1. Nhận Diện Đóng Góp Của Lưu Trọng Lư Trong Văn Xuôi
Với công trình này, những đóng góp riêng, hết sức có ý nghĩa của của văn xuôi tự sự Lưu Trọng Lư trước 1945 được bước đầu nhận diện, phân tích, khẳng định, thông qua hệ thống dẫn liệu phong phú, góp phần vào việc đánh giá toàn diện hơn, khoa học hơn về tác gia Lưu Trọng Lư và phần nào xác định tính đa dạng của văn xuôi Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945. Điều này làm nổi bật tinh thần dân tộc trong sáng tác của ông.
4.2. Ảnh Hưởng Văn Học Phương Tây Đến Văn Xuôi Việt Nam
Luận án cũng góp thêm cứ liệu để nhìn nhận đầy đủ hơn về vấn đề tiếp nhận ảnh hưởng của văn học Phương Tây ở Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX - một sự tiếp nhận có tính đặc thù, giúp cho quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam đạt được những thành tựu có ý nghĩa. Điều này cho thấy sự sáng tạo và đổi mới trong cách tiếp thu văn hóa ngoại lai của các nhà văn Việt Nam.
V. Khuynh Hướng Thẩm Mỹ Trong Văn Xuôi Tự Sự Lưu Trọng Lư
Văn xuôi tự sự của Lưu Trọng Lư trước 1945 thể hiện sự hòa trộn các khuynh hướng thẩm mỹ khác nhau. Văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX chịu ảnh hưởng của nhiều khuynh hướng thẩm mỹ, bao gồm khuynh hướng thẩm mỹ cổ điển và khuynh hướng thẩm mỹ thị dân. Sự tiếp biến các khuynh hướng thẩm mỹ thời đại trong văn xuôi tự sự Lưu Trọng Lư trước 1945 thể hiện qua việc chú ý đến những uẩn khúc trong tình cảm của nhân vật, miêu tả những thân phận phụ nữ không may mắn và phối trí hài hòa không gian xa xăm với không gian cụ thể. Lưu Trọng Lư đã tạo ra một phong cách riêng biệt bằng cách kết hợp các yếu tố truyền thống và hiện đại.
5.1. Khuynh Hướng Thẩm Mỹ Cổ Điển Trong Văn Xuôi
Khuynh hướng thẩm mỹ cổ điển thể hiện qua việc sử dụng các yếu tố truyền thống trong văn học, như các điển tích, điển cố và các hình tượng quen thuộc. Lưu Trọng Lư đã khéo léo lồng ghép những yếu tố này vào tác phẩm của mình, tạo nên sự hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Điều này thể hiện sự kế thừa và phát triển di sản văn hóa của dân tộc.
5.2. Miêu Tả Thân Phận Phụ Nữ Trong Văn Xuôi Tự Sự
Lưu Trọng Lư chú ý miêu tả những thân phận phụ nữ không may mắn trong xã hội. Qua đó, ông thể hiện sự cảm thông sâu sắc với những người phụ nữ chịu nhiều thiệt thòi và bất công. Điều này thể hiện tính nhân văn sâu sắc trong tác phẩm của ông.
VI. Đề Tài Và Hình Tượng Trong Văn Xuôi Tự Sự Lưu Trọng Lư
Văn xuôi tự sự của Lưu Trọng Lư trước 1945 có những nét riêng biệt về đề tài và hệ thống hình tượng. Các đề tài nổi bật bao gồm đề tài con người trong môi trường đô thị, đề tài con người lỡ vận và đề tài kỷ niệm riêng tư. Hệ thống hình tượng nhân vật cũng có những nét độc đáo, bao gồm hình tượng con người mang tâm lý thất bại, hình tượng con người chìm đắm trong ái tình và hình tượng con người mộng ảo. Lưu Trọng Lư đã xây dựng những nhân vật sống động và chân thực, phản ánh những khía cạnh khác nhau của cuộc sống.
6.1. Đề Tài Con Người Trong Môi Trường Đô Thị
Lưu Trọng Lư tập trung vào việc miêu tả cuộc sống của con người trong môi trường đô thị, với những phức tạp và biến động của nó. Qua đó, ông phản ánh những thay đổi trong xã hội Việt Nam thời kỳ đó. Điều này thể hiện tính hiện đại trong tác phẩm của ông.
6.2. Hình Tượng Con Người Mang Tâm Lý Thất Bại
Lưu Trọng Lư xây dựng hình tượng con người mang tâm lý thất bại, phản ánh những khó khăn và thách thức mà con người phải đối mặt trong cuộc sống. Qua đó, ông thể hiện sự đồng cảm với những người gặp nhiều trắc trở và thất vọng. Điều này thể hiện tính bi kịch trong tác phẩm của ông.
