Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2019-2023, công tác giải quyết khiếu nại hành chính (KNHC) tại các cơ quan hành chính nhà nước đã có nhiều chuyển biến tích cực. Theo báo cáo của ngành, trong 5 năm qua, các cơ quan hành chính đã tiếp nhận khoảng 1,18 triệu lượt công dân với hơn 366.000 vụ việc thuộc thẩm quyền, trong đó tỷ lệ giải quyết đạt trên 80%. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác giải quyết KNHC, làm rõ các đặc điểm, vai trò, thẩm quyền, trình tự thủ tục và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công tác này, từ đó đề xuất các giải pháp đổi mới phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các cơ quan hành chính nhà nước các cấp trên toàn quốc, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2019-2023. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực giải quyết KNHC, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, đồng thời đảm bảo an ninh trật tự xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý thuyết của chủ nghĩa Mác – Lênin về quản lý nhà nước và pháp luật, kết hợp với các quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng là mô hình quản lý hành chính công và mô hình giải quyết tranh chấp hành chính. Các khái niệm trọng tâm bao gồm: khiếu nại hành chính, giải quyết khiếu nại hành chính, thẩm quyền giải quyết, trình tự thủ tục giải quyết khiếu nại, và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo nội bộ của cơ quan quản lý nhà nước, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Khiếu nại năm 2011, Nghị định 124/2020/NĐ-CP, Thông tư 02/2016/TT-TTCP, cùng các báo cáo thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật và giải quyết khiếu nại. Phương pháp phân tích bao gồm phân tích thống kê số liệu về số lượng, tỷ lệ giải quyết khiếu nại, so sánh qua các năm để đánh giá xu hướng; phương pháp so sánh, phân tích tổng hợp để nhận diện điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân; phương pháp suy luận logic để đề xuất giải pháp đổi mới. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu khiếu nại hành chính được tiếp nhận và giải quyết trong giai đoạn 2019-2023, được chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho thực trạng công tác giải quyết KNHC.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng cường tiếp nhận và giải quyết khiếu nại: Trong 5 năm, các cơ quan hành chính đã tiếp nhận khoảng 1,18 triệu lượt công dân, với hơn 366.000 vụ việc thuộc thẩm quyền. Tỷ lệ giải quyết đạt trung bình 80-85%, thể hiện sự nỗ lực trong công tác xử lý khiếu nại.

  2. Giảm số lượng khiếu nại phức tạp, kéo dài: Tỷ lệ khiếu nại phức tạp, kéo dài có xu hướng giảm qua các năm, từ mức cao năm 2019 đến mức thấp hơn năm 2023, cho thấy hiệu quả trong việc xử lý các vụ việc khó khăn.

  3. Chất lượng giải quyết được nâng cao: Tỷ lệ giải quyết đúng thẩm quyền và đúng pháp luật tăng lên, đồng thời số lượng khiếu nại có sai sót giảm từ 11,8% năm 2019 xuống còn khoảng 7,5% năm 2023.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra được chú trọng: Số lượng cuộc thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật và giải quyết khiếu nại duy trì ổn định, với hàng nghìn kết luận thanh tra được ban hành, góp phần phát hiện và xử lý vi phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những chuyển biến tích cực này bao gồm sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Đảng, Nhà nước và các cấp chính quyền, đồng thời việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về khiếu nại hành chính đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong tiếp nhận, theo dõi và xử lý khiếu nại cũng góp phần rút ngắn thời gian giải quyết và nâng cao tính minh bạch. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phản ánh sự tiến bộ rõ nét trong công tác quản lý nhà nước về khiếu nại hành chính tại Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hạn chế như nhận thức và trách nhiệm của một số cán bộ, công chức chưa cao, quy trình thủ tục còn phức tạp ở một số địa phương, và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa đồng bộ. Biểu đồ thể hiện xu hướng giảm số lượng khiếu nại phức tạp và tăng tỷ lệ giải quyết đúng hạn sẽ minh họa rõ nét cho kết quả này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đơn giản hóa quy trình giải quyết khiếu nại: Rà soát, sửa đổi các thủ tục hành chính liên quan để giảm bớt các bước không cần thiết, rút ngắn thời gian xử lý, đảm bảo tính minh bạch và công khai. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp, Thanh tra Chính phủ; thời gian: 2024-2025.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức: Tổ chức các khóa tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng xử lý khiếu nại, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm phục vụ nhân dân. Chủ thể thực hiện: Bộ Nội vụ, các địa phương; thời gian: liên tục hàng năm.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý khiếu nại: Phát triển hệ thống tiếp nhận, theo dõi và xử lý khiếu nại trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và tăng cường giám sát quá trình giải quyết. Chủ thể thực hiện: Bộ Thông tin và Truyền thông, các cơ quan liên quan; thời gian: 2024-2026.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan hành chính, thanh tra, kiểm tra và các tổ chức liên quan để xử lý kịp thời các vụ việc phức tạp, tránh tình trạng né tránh trách nhiệm. Chủ thể thực hiện: Chính phủ, các bộ ngành và địa phương; thời gian: 2024-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm công tác giải quyết khiếu nại: Nâng cao hiểu biết về pháp luật, quy trình và kỹ năng xử lý khiếu nại hành chính, từ đó nâng cao hiệu quả công việc.

  2. Lãnh đạo các cơ quan hành chính nhà nước: Có cơ sở để chỉ đạo, điều hành công tác giải quyết khiếu nại phù hợp với thực tiễn và yêu cầu cải cách hành chính.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên ngành Luật và Quản lý nhà nước: Tham khảo tài liệu cập nhật về thực trạng và giải pháp đổi mới công tác giải quyết khiếu nại hành chính tại Việt Nam.

  4. Người dân và tổ chức có nhu cầu tìm hiểu quyền khiếu nại: Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ khi thực hiện khiếu nại hành chính, cũng như quy trình giải quyết để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Khiếu nại hành chính là gì?
    Khiếu nại hành chính là việc công dân, tổ chức phản ánh, yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét lại quyết định hoặc hành vi hành chính mà họ cho là không đúng pháp luật hoặc xâm phạm quyền lợi hợp pháp.

  2. Ai có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính?
    Thẩm quyền giải quyết khiếu nại được phân cấp rõ ràng theo Luật Khiếu nại 2011, bao gồm Chủ tịch UBND các cấp, thủ trưởng các cơ quan hành chính nhà nước có liên quan.

  3. Thời hạn giải quyết khiếu nại hành chính là bao lâu?
    Theo quy định, thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu không quá 30 ngày, trường hợp phức tạp không quá 45 ngày; lần hai không quá 45 ngày, trường hợp phức tạp không quá 70 ngày.

  4. Người khiếu nại có được ủy quyền cho luật sư không?
    Có, người khiếu nại có quyền ủy quyền cho luật sư hoặc người đại diện hợp pháp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong quá trình giải quyết khiếu nại.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại?
    Đơn giản hóa thủ tục, tăng cường đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và phối hợp liên ngành là những giải pháp thiết thực giúp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính.

Kết luận

  • Công tác giải quyết khiếu nại hành chính trong giai đoạn 2019-2023 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tỷ lệ giải quyết trên 80%, giảm số lượng khiếu nại phức tạp và nâng cao chất lượng xử lý.
  • Hệ thống pháp luật về khiếu nại hành chính ngày càng hoàn thiện, tạo nền tảng vững chắc cho công tác quản lý nhà nước và bảo vệ quyền lợi công dân.
  • Vẫn còn tồn tại những hạn chế như nhận thức cán bộ chưa đồng đều, thủ tục còn phức tạp và sự phối hợp liên ngành chưa hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới tập trung vào cải cách thủ tục, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chính sách pháp luật và triển khai các giải pháp đổi mới là bước đi cần thiết để nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để đảm bảo công tác giải quyết khiếu nại hành chính ngày càng hiệu quả và minh bạch.