Tổng quan nghiên cứu

Cải cách thủ tục hành chính (TTHC) là một trong những nội dung trọng yếu của cải cách hành chính, được xác định là yếu tố then chốt và đột phá nhằm tạo môi trường thuận lợi, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Theo Nghị quyết 76/NQ-CP ngày 15/7/2021, mục tiêu đến năm 2025 là 90% TTHC nội bộ giữa các cơ quan hành chính nhà nước được công bố, công khai và cập nhật kịp thời. Đồng thời, Quyết định số 1085/QĐ-TTg ngày 15/9/2022 đặt ra yêu cầu rà soát, đơn giản hóa 100% TTHC nội bộ thuộc phạm vi quản lý của các bộ, cơ quan ngang bộ, với tỷ lệ cắt giảm ít nhất 20% TTHC và 20% chi phí tuân thủ.

Văn phòng Chính phủ giữ vai trò trung tâm trong việc tham mưu, điều phối hoạt động của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, do đó cải cách TTHC nội bộ tại đây có ý nghĩa quan trọng trong nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Nghiên cứu tập trung vào công tác cải cách TTHC nội bộ tại Văn phòng Chính phủ trong giai đoạn 2021-2023, nhằm đánh giá thực trạng, phát hiện hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm các thủ tục hành chính nội bộ giữa các vụ, cục, đơn vị trực thuộc Văn phòng Chính phủ, với mục tiêu đảm bảo các TTHC nội bộ được đồng bộ, công khai, minh bạch, tạo thuận lợi cho phối hợp triển khai nhiệm vụ. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc giảm thiểu thời gian, chi phí, nâng cao năng suất lao động và chất lượng phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công, quản trị văn phòng và cải cách thủ tục hành chính, bao gồm:

  • Lý thuyết thủ tục hành chính: Định nghĩa thủ tục hành chính là trình tự, cách thức giải quyết công việc của cơ quan hành chính nhà nước trong mối quan hệ nội bộ và với tổ chức, cá nhân. Thủ tục hành chính bao gồm các thành phần như tên thủ tục, trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ, thời hạn, đối tượng và cơ quan giải quyết.

  • Phân loại thủ tục hành chính: Theo đối tượng quản lý, nội dung công việc và quan hệ công tác, trong đó thủ tục hành chính nội bộ là quy trình thực hiện công việc bên trong các cơ quan nhà nước nhằm bảo đảm việc thực thi công vụ.

  • Lý thuyết cải cách thủ tục hành chính nội bộ: Quá trình rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa các quy định và tối ưu hóa quy trình giải quyết thủ tục hành chính nội bộ, ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả, giảm thời gian và chi phí.

  • Mô hình quản lý công và quản trị văn phòng: Tập trung vào tổ chức bộ máy, phân công nhiệm vụ, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng văn hóa công vụ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hành chính.

Các khái niệm chính bao gồm: thủ tục hành chính nội bộ, cải cách thủ tục hành chính, quản lý công, quản trị văn phòng, ứng dụng công nghệ thông tin trong hành chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Nghiên cứu tài liệu: Tổng hợp, phân tích các giáo trình, luận văn, bài báo khoa học, văn bản pháp luật liên quan đến cải cách thủ tục hành chính và hoạt động của Văn phòng Chính phủ.

  • Quan sát và khảo sát thực tế: Theo dõi, ghi nhận quá trình triển khai các thủ tục hành chính nội bộ tại các vụ, cục, đơn vị trực thuộc Văn phòng Chính phủ, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống công nghệ thông tin.

  • Thống kê và phân tích số liệu: Thu thập, tổng hợp số liệu từ báo cáo công tác cải cách hành chính của Văn phòng Chính phủ giai đoạn 2021-2023, so sánh, đánh giá kết quả và tồn tại.

  • Phỏng vấn chuyên gia: Thực hiện phỏng vấn sâu với 4 chuyên gia, công chức thuộc các vụ, cục liên quan nhằm thu thập ý kiến đánh giá về hiệu quả và hạn chế trong cải cách thủ tục hành chính nội bộ.

Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ các vụ, cục trực thuộc Văn phòng Chính phủ với 114 thủ tục hành chính nội bộ được thống kê và phân tích. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính toàn diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính và định lượng, kết hợp so sánh tiến độ thực hiện với các mục tiêu đề ra trong các văn bản chỉ đạo của Chính phủ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Công bố và thống kê thủ tục hành chính nội bộ: Văn phòng Chính phủ đã công bố danh mục 114 thủ tục hành chính nội bộ vào ngày 02/6/2023, lần đầu tiên thống kê đầy đủ các thủ tục nội bộ theo yêu cầu của Quyết định số 1085/QĐ-TTg. Tuy nhiên, việc công bố này chậm so với tiến độ đề ra, ảnh hưởng đến quá trình rà soát và đơn giản hóa.

  2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính nội bộ: Một số thủ tục đã được đơn giản hóa, ví dụ như giảm thời gian giải quyết thủ tục nội bộ từ 7 ngày xuống còn 5 ngày, điều chỉnh quy trình tổ chức họp giao ban, bỏ quy định gửi báo cáo công tác không cần thiết. Tuy nhiên, việc rà soát chưa toàn diện, nhiều thủ tục vẫn còn phức tạp, chưa được tối ưu hóa.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin: Văn phòng Chính phủ đã triển khai hệ thống quản lý văn bản và hồ sơ công việc trên môi trường điện tử, đáp ứng mục tiêu "Văn phòng Chính phủ phi giấy tờ". Tuy nhiên, còn khoảng 50/114 thủ tục chưa được ứng dụng CNTT trong quá trình xử lý, đặc biệt là các thủ tục liên quan đến tổ chức cán bộ và đào tạo.

  4. Cơ sở vật chất và nguồn lực: Trụ sở làm việc được trang bị hiện đại, đầy đủ thiết bị phục vụ công tác hành chính. Đội ngũ cán bộ, công chức có trình độ cao với 50 tiến sĩ, 256 thạc sĩ trong tổng số 875 người. Tuy nhiên, thói quen làm việc thủ công và thiếu đồng bộ trong hệ thống CNTT vẫn là hạn chế lớn.

Thảo luận kết quả

Việc công bố danh mục thủ tục hành chính nội bộ là bước tiến quan trọng, tạo cơ sở pháp lý và thực tiễn để triển khai cải cách. Tuy nhiên, sự chậm trễ trong công bố ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các mục tiêu cải cách theo kế hoạch của Chính phủ. Việc đơn giản hóa thủ tục đã đạt được một số kết quả tích cực, giảm thời gian và chi phí cho cán bộ, công chức, nhưng chưa đồng đều và toàn diện.

Ứng dụng công nghệ thông tin là xu hướng tất yếu trong cải cách hành chính, giúp nâng cao hiệu quả, minh bạch và giảm thiểu sai sót. Văn phòng Chính phủ đã xây dựng hệ thống CNTT đồng bộ, nhưng việc chưa khai thác hết tiềm năng, đặc biệt trong các thủ tục tổ chức cán bộ, cho thấy cần đẩy mạnh chuyển đổi số và tích hợp dữ liệu. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây nhấn mạnh vai trò của CNTT trong nâng cao hiệu quả quản lý công.

Cơ sở vật chất hiện đại và đội ngũ cán bộ trình độ cao là lợi thế lớn, tuy nhiên, thói quen làm việc truyền thống, thiếu chủ động trong chuyển đổi số và cải cách thủ tục là nguyên nhân chính gây hạn chế hiệu quả cải cách. So sánh với các nghiên cứu về cải cách hành chính tại các cơ quan nhà nước khác, Văn phòng Chính phủ có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong việc đồng bộ hệ thống và nâng cao năng lực cán bộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thủ tục hành chính nội bộ đã công bố, tỷ lệ thủ tục được đơn giản hóa, tỷ lệ thủ tục áp dụng CNTT theo từng nhóm thủ tục, giúp minh họa rõ nét tiến độ và khoảng cách cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công bố, cập nhật và công khai thủ tục hành chính nội bộ

    • Động từ hành động: Triển khai, công bố, cập nhật
    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% thủ tục hành chính nội bộ được công bố và cập nhật kịp thời trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về TTHC trước năm 2025
    • Chủ thể thực hiện: Văn phòng Chính phủ phối hợp với các vụ, cục
    • Timeline: Hoàn thành trước quý 4 năm 2024

  2. Rà soát, đơn giản hóa toàn diện thủ tục hành chính nội bộ

    • Động từ hành động: Rà soát, đánh giá, đơn giản hóa
    • Mục tiêu: Cắt giảm ít nhất 20% thủ tục và 20% chi phí tuân thủ theo kế hoạch của Chính phủ
    • Chủ thể thực hiện: Cục Kiểm soát TTHC chủ trì, phối hợp các đơn vị liên quan
    • Timeline: Hoàn thành phương án đơn giản hóa 50% thủ tục trước quý 1 năm 2024, 100% trước quý 1 năm 2025

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết thủ tục hành chính nội bộ

    • Động từ hành động: Triển khai, tích hợp, tự động hóa
    • Mục tiêu: 100% thủ tục hành chính nội bộ được xử lý trên môi trường điện tử, đặc biệt các thủ tục liên quan đến tổ chức cán bộ và đào tạo
    • Chủ thể thực hiện: Văn phòng Chính phủ, Cục CNTT và các đơn vị liên quan
    • Timeline: Hoàn thiện hệ thống và đào tạo cán bộ trước quý 3 năm 2024

  4. Nâng cao năng lực, ý thức và trách nhiệm của cán bộ, công chức

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức
    • Mục tiêu: Tăng cường năng lực thực thi cải cách thủ tục hành chính nội bộ và ứng dụng CNTT cho 100% cán bộ, công chức liên quan
    • Chủ thể thực hiện: Vụ Tổ chức cán bộ phối hợp với các đơn vị đào tạo
    • Timeline: Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ hàng năm, bắt đầu từ năm 2024

  5. Xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả công tác cải cách thủ tục hành chính nội bộ

    • Động từ hành động: Giám sát, đánh giá, báo cáo
    • Mục tiêu: Thiết lập hệ thống giám sát định kỳ, báo cáo kết quả cải cách và đề xuất điều chỉnh kịp thời
    • Chủ thể thực hiện: Văn phòng Chính phủ, Cục Kiểm soát TTHC
    • Timeline: Thiết lập hệ thống giám sát trước quý 2 năm 2024, báo cáo định kỳ hàng quý

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức Văn phòng Chính phủ và các cơ quan hành chính nhà nước

    • Lợi ích: Hiểu rõ về cải cách thủ tục hành chính nội bộ, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả công việc, cải thiện quy trình nội bộ.
    • Use case: Áp dụng trong công tác quản lý, điều phối và phối hợp giải quyết công việc nội bộ.

  2. Nhà quản lý, lãnh đạo các bộ, ngành và địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp cải cách thủ tục hành chính nội bộ, từ đó chỉ đạo, điều hành hiệu quả hơn.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch cải cách hành chính, nâng cao năng lực quản lý.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý công và cải cách hành chính

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về cải cách thủ tục hành chính nội bộ, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
    • Use case: Phát triển các đề tài nghiên cứu, chính sách cải cách hành chính.

  4. Các tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức

    • Lợi ích: Tích hợp nội dung cải cách thủ tục hành chính nội bộ vào chương trình đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho học viên.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về cải cách hành chính và chuyển đổi số.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cải cách thủ tục hành chính nội bộ là gì và tại sao quan trọng?
    Cải cách thủ tục hành chính nội bộ là quá trình rà soát, đơn giản hóa và tối ưu hóa các quy trình, thủ tục trong nội bộ cơ quan nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả, giảm thời gian và chi phí. Đây là tiền đề để nâng cao năng suất lao động và chất lượng phục vụ công vụ, góp phần xây dựng chính phủ điện tử.

  2. Văn phòng Chính phủ đã đạt được những kết quả gì trong cải cách thủ tục hành chính nội bộ?
    Văn phòng Chính phủ đã công bố danh mục 114 thủ tục hành chính nội bộ, đơn giản hóa một số thủ tục, triển khai hệ thống quản lý văn bản điện tử, phục vụ hàng nghìn cuộc họp và xử lý hàng trăm nghìn văn bản mỗi năm, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động.

  3. Những khó khăn chính trong cải cách thủ tục hành chính nội bộ tại Văn phòng Chính phủ là gì?
    Các khó khăn gồm chậm trễ trong công bố thủ tục, chưa đồng bộ trong rà soát và đơn giản hóa, hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin, thói quen làm việc thủ công và thiếu khung pháp lý điều chỉnh thủ tục nội bộ.

  4. Làm thế nào để đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong cải cách thủ tục hành chính nội bộ?
    Cần xây dựng hệ thống CNTT đồng bộ, tích hợp dữ liệu, tự động hóa quy trình, đào tạo cán bộ sử dụng công nghệ, đồng thời có cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả ứng dụng CNTT trong giải quyết thủ tục.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong việc cải cách thủ tục hành chính nội bộ tại Văn phòng Chính phủ?
    Cục Kiểm soát thủ tục hành chính là đơn vị chủ trì phối hợp với các vụ, cục liên quan thực hiện công tác rà soát, đơn giản hóa và ứng dụng CNTT. Lãnh đạo Văn phòng Chính phủ chịu trách nhiệm chỉ đạo, phân công và giám sát thực hiện cải cách.

Kết luận

  • Văn phòng Chính phủ đã có bước tiến quan trọng trong công bố và rà soát 114 thủ tục hành chính nội bộ, tạo nền tảng cho cải cách hiệu quả.
  • Việc đơn giản hóa thủ tục đã đạt một số kết quả tích cực nhưng chưa toàn diện, còn nhiều thủ tục chưa được tối ưu hóa.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết thủ tục nội bộ đã được triển khai nhưng còn hạn chế, đặc biệt trong các thủ tục tổ chức cán bộ.
  • Cơ sở vật chất hiện đại và đội ngũ cán bộ trình độ cao là lợi thế, tuy nhiên cần nâng cao năng lực và thay đổi thói quen làm việc để phát huy hiệu quả cải cách.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về công bố thủ tục, đơn giản hóa, ứng dụng CNTT, đào tạo cán bộ và giám sát hiệu quả nhằm hoàn thành mục tiêu cải cách thủ tục hành chính nội bộ tại Văn phòng Chính phủ trong giai đoạn tới.

Next steps: Triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, tăng cường phối hợp giữa các đơn vị, đẩy mạnh chuyển đổi số và nâng cao năng lực cán bộ.

Call-to-action: Các cơ quan, đơn vị liên quan cần chủ động tham gia, phối hợp thực hiện cải cách thủ tục hành chính nội bộ để góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch và hiệu quả.