Tổng quan nghiên cứu

Đất đai là tài nguyên quý giá, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Tại huyện Phú Riềng, tỉnh Bình Phước, tổng diện tích tự nhiên năm 2020 là khoảng 67.465 ha, trong đó Công ty Cao su Phú Riềng quản lý và sử dụng 11.408 ha, chiếm gần 17% diện tích toàn huyện. Đây là một tỷ lệ đáng kể, thể hiện vai trò trọng yếu của công ty trong quản lý và sử dụng đất đai địa phương. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng đất, công ty vẫn gặp phải các vấn đề như sử dụng sai mục đích, chồng lấn đất đai và hiệu quả sử dụng đất chưa tối ưu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý và sử dụng đất của Công ty Cao su Phú Riềng trong giai đoạn 2015-2020, đồng thời đề xuất định hướng sử dụng đất đến năm 2030 phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế xã hội của huyện và tỉnh. Nghiên cứu tập trung phân tích các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến sử dụng đất, đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường của các loại hình sử dụng đất hiện tại.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý đất đai của công ty mà còn góp phần hoàn thiện chính sách sử dụng đất tại địa phương, đảm bảo phát triển bền vững và hài hòa lợi ích giữa công ty, nhà nước và cộng đồng dân cư. Qua đó, nghiên cứu hỗ trợ việc lập quy hoạch sử dụng đất hiệu quả, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế thị trường tại huyện Phú Riềng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý sử dụng đất, bao gồm:

  • Lý thuyết sử dụng đất: Đất được xem là tài nguyên đặc biệt, có khả năng tạo ra sản phẩm cây trồng và chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội. Sử dụng đất hợp lý cần đảm bảo hiệu quả kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường.

  • Mô hình hệ thống sử dụng đất (Land Use System - LUS): Sự kết hợp giữa loại hình sử dụng đất và điều kiện đất đai cụ thể, quyết định mức độ đầu tư, cải tạo và năng suất sản xuất.

  • Khái niệm loại hình sử dụng đất (Land Utilization Type - LUT): Phân loại theo mục đích sử dụng như đất nông nghiệp, phi nông nghiệp và đất chưa sử dụng, phù hợp với quy định pháp luật và điều kiện thực tế.

Các khái niệm chính bao gồm: đất nông nghiệp (đất trồng cây lâu năm, cây hàng năm), đất phi nông nghiệp (đất xây dựng, đất công nghiệp), quản lý đất đai theo Luật Đất đai 2013, và hiệu quả sử dụng đất về kinh tế, xã hội, môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp điều tra sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các cơ quan quản lý như Sở Tài nguyên và Môi trường, Chi cục Thống kê huyện Phú Riềng, các báo cáo kiểm kê đất đai, bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2010, 2020 và các văn bản pháp luật liên quan.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Khảo sát thực địa, phỏng vấn 77 cán bộ, công nhân viên công ty theo công thức xác định cỡ mẫu của Yamane với sai số 10%, độ tin cậy 90%. Nội dung khảo sát tập trung vào tình hình quản lý, sử dụng đất, hiệu quả sản xuất, công tác bồi thường và đầu tư hạ tầng.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để tổng hợp, phân tích số liệu điều tra, đánh giá hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất dựa trên các chỉ tiêu như giá trị sản xuất, chi phí, lợi nhuận, tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu.

  • Phân tích bản đồ: Áp dụng kỹ thuật GIS để số hóa, chồng xếp, tích hợp các lớp bản đồ, xây dựng bản đồ hiện trạng và đề xuất sử dụng đất đến năm 2030.

  • Phương pháp so sánh: Đánh giá biến động diện tích sử dụng đất, hiệu quả kinh tế giữa các loại hình sử dụng đất qua các năm.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 3/2021 đến tháng 10/2022, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu đầy đủ, chính xác phục vụ mục tiêu đề tài.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Diện tích và cơ cấu sử dụng đất: Công ty Cao su Phú Riềng quản lý tổng diện tích 11.408 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm 97,38% (khoảng 11.110 ha), đất phi nông nghiệp chiếm 2,62%. Đất nông nghiệp chủ yếu là đất trồng cây lâu năm như cao su, điều, sầu riêng, keo và bưởi.

  2. Hiệu quả sản xuất cao su: Năng suất cao su tăng từ 2,08 tấn/ha năm 2015 lên 2,32 tấn/ha năm 2020 và đạt 2,36 tấn/ha năm 2021, tăng bình quân 2,14%/năm. Tổng sản lượng cao su tăng từ 13.580 tấn năm 2020 lên 15.829 tấn năm 2021, tăng bình quân 2,1%/năm.

  3. Quản lý sử dụng đất: Công tác quản lý đất đai của công ty được thực hiện đúng quy định pháp luật, tuy nhiên vẫn tồn tại tình trạng sử dụng sai mục đích và chồng lấn đất với quy mô nhỏ. Diện tích đất bị lấn chiếm và tranh chấp chiếm khoảng 1,75% tổng diện tích đất công ty quản lý.

  4. Hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất khác: Ngoài cao su, các loại cây trồng như điều, sầu riêng, keo và bưởi cũng mang lại hiệu quả kinh tế khá cao, góp phần đa dạng hóa nguồn thu và tăng giá trị sử dụng đất.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân năng suất cao su tăng ổn định là do áp dụng tiến bộ kỹ thuật, quản lý tốt điều kiện tự nhiên và đầu tư hợp lý vào sản xuất. Tuy nhiên, tình trạng sử dụng đất sai mục đích và chồng lấn đất phản ánh hạn chế trong công tác kiểm tra, giám sát và cập nhật hồ sơ đất đai. So với các nghiên cứu về quản lý đất đai của các công ty nông lâm nghiệp khác, tình trạng tranh chấp và lấn chiếm đất tại Công ty Cao su Phú Riềng tương đối thấp nhưng vẫn cần được xử lý triệt để để nâng cao hiệu quả sử dụng đất.

Việc đa dạng hóa loại hình sử dụng đất ngoài cao su giúp công ty giảm rủi ro thị trường và tăng thu nhập, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng năng suất cao su theo năm và bản đồ phân bố hiện trạng sử dụng đất, giúp minh họa rõ ràng các biến động và khu vực đất bị tranh chấp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm tra, giám sát sử dụng đất: Thiết lập hệ thống giám sát định kỳ, sử dụng công nghệ GIS để phát hiện kịp thời các trường hợp sử dụng sai mục đích và chồng lấn đất. Mục tiêu giảm diện tích đất bị lấn chiếm xuống dưới 0,5% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý đất đai công ty phối hợp với UBND huyện Phú Riềng.

  2. Cập nhật và hoàn thiện hồ sơ đất đai: Tiến hành đo đạc, lập bản đồ địa chính chi tiết cho toàn bộ diện tích đất công ty, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đầy đủ. Thời gian hoàn thành dự kiến trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng TN&MT huyện và công ty.

  3. Đa dạng hóa loại hình sử dụng đất: Khuyến khích phát triển các loại cây trồng có hiệu quả kinh tế cao như điều, sầu riêng, keo, bưởi kết hợp với cao su để tăng giá trị sử dụng đất. Mục tiêu tăng tỷ trọng đất trồng cây đa dạng lên 15% tổng diện tích đất nông nghiệp trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo công ty và các phòng ban chuyên môn.

  4. Nâng cao năng lực quản lý đất đai: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý đất đai về pháp luật đất đai, kỹ thuật đo đạc và quản lý dữ liệu GIS. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Công ty phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  5. Xây dựng kế hoạch sử dụng đất đến năm 2030: Lập quy hoạch sử dụng đất chi tiết, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế xã hội của huyện và tỉnh, đảm bảo sử dụng đất tiết kiệm, hiệu quả và bền vững. Chủ thể thực hiện: Công ty phối hợp với UBND huyện Phú Riềng và Sở TN&MT tỉnh Bình Phước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý đất đai tại các công ty nông lâm nghiệp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng đất, giải quyết các vấn đề tranh chấp, lấn chiếm đất.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy hoạch sử dụng đất phù hợp với điều kiện địa phương, đồng thời kiểm soát và giám sát việc sử dụng đất của các tổ chức.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý đất đai, nông nghiệp: Tài liệu tham khảo hữu ích về phương pháp nghiên cứu, phân tích hiệu quả sử dụng đất và đề xuất giải pháp quản lý đất đai trong thực tiễn.

  4. Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển đất đai: Học hỏi kinh nghiệm quản lý, sử dụng đất hiệu quả, đồng thời áp dụng các giải pháp đa dạng hóa sản xuất nhằm tăng giá trị sử dụng đất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc quản lý sử dụng đất của Công ty Cao su Phú Riềng lại quan trọng đối với huyện Phú Riềng?
    Công ty quản lý khoảng 17% diện tích tự nhiên của huyện, đóng vai trò lớn trong phát triển kinh tế xã hội địa phương. Quản lý tốt đất đai giúp tăng hiệu quả sản xuất, bảo vệ tài nguyên và ổn định xã hội.

  2. Hiệu quả sử dụng đất của công ty được đánh giá như thế nào?
    Năng suất cao su tăng bình quân 2,14%/năm, sản lượng tăng 2,1%/năm, cùng với hiệu quả kinh tế cao từ các loại cây trồng khác cho thấy sử dụng đất có hiệu quả kinh tế và xã hội tích cực.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý đất đai của công ty là gì?
    Tồn tại tình trạng sử dụng sai mục đích, chồng lấn đất nhỏ lẻ và tranh chấp đất, do hồ sơ đất đai chưa đầy đủ và công tác giám sát chưa chặt chẽ.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá hiệu quả sử dụng đất?
    Kết hợp điều tra sơ cấp, thu thập số liệu thứ cấp, phân tích thống kê mô tả, so sánh, sử dụng phần mềm Excel và GIS để xử lý số liệu và bản đồ.

  5. Đề xuất quan trọng nhất để nâng cao hiệu quả sử dụng đất là gì?
    Tăng cường kiểm tra, giám sát sử dụng đất bằng công nghệ GIS, hoàn thiện hồ sơ đất đai và đa dạng hóa loại hình sử dụng đất nhằm tăng giá trị kinh tế và bảo vệ tài nguyên.

Kết luận

  • Công ty Cao su Phú Riềng quản lý 11.408 ha đất, chủ yếu là đất nông nghiệp chiếm 97,38% diện tích, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế xã hội huyện Phú Riềng.
  • Năng suất và sản lượng cao su tăng ổn định, đạt mức tăng bình quân trên 2%/năm trong giai đoạn 2015-2021.
  • Công tác quản lý đất đai được thực hiện đúng pháp luật nhưng còn tồn tại tình trạng sử dụng sai mục đích và chồng lấn đất nhỏ lẻ.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường giám sát, hoàn thiện hồ sơ đất đai, đa dạng hóa loại hình sử dụng đất và nâng cao năng lực quản lý.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý, sử dụng đất của công ty và địa phương, hướng tới phát triển bền vững đến năm 2030.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, hoàn thiện quy hoạch sử dụng đất, tăng cường đào tạo cán bộ và áp dụng công nghệ quản lý hiện đại.

Call to action: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các khuyến nghị, đảm bảo sử dụng đất tiết kiệm, hiệu quả và bền vững.