Nghiên cứu hình thức di chúc theo bộ luật dân sự Việt Nam 2015 và thực tiễn áp dụng tại Hà Nội

Di chúc là một trong những hình thức pháp lý quan trọng trong lĩnh vực thừa kế, cho phép cá nhân thể hiện ý nguyện của mình về việc phân chia tài sản sau khi qua đời. Theo Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2015, di chúc được định nghĩa là văn bản thể hiện ý chí của người lập di chúc về việc chuyển nhượng tài sản cho người khác sau khi họ qua đời. Hình thức của di chúc có thể là miệng hoặc bằng văn bản, và mỗi hình thức đều có những quy định cụ thể nhằm đảm bảo tính hợp pháp và hiệu lực của di chúc. Một điểm đáng chú ý là di chúc miệng thường chỉ được công nhận trong những trường hợp đặc biệt, trong khi di chúc bằng văn bản yêu cầu phải tuân thủ các quy định về hình thức và nội dung. Điều này phản ánh sự cần thiết phải bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế và ngăn chặn tranh chấp có thể phát sinh từ việc lập di chúc không đúng quy định. Như vậy, việc hiểu rõ về khái niệm và hình thức của di chúc là rất quan trọng trong việc thực hiện quyền thừa kế theo quy định của pháp luật.

Bộ luật Dân sự năm 2015 đã quy định rõ ràng về hình thức của di chúc, bao gồm di chúc miệng, di chúc bằng văn bản có người làm chứng và di chúc bằng văn bản có công chứng. Mỗi hình thức đều có những yêu cầu riêng biệt nhằm đảm bảo tính hợp pháp và hiệu lực của di chúc. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy còn nhiều bất cập trong việc áp dụng các quy định này. Chẳng hạn, nhiều trường hợp di chúc miệng không được công nhận do không có nhân chứng hoặc không được lập trong tình huống khẩn cấp. Đồng thời, di chúc bằng văn bản cũng thường gặp khó khăn trong việc chứng minh tính xác thực, dẫn đến nhiều tranh chấp pháp lý. Các quy định về di chúc trong Bộ luật Dân sự năm 2015 cần được hoàn thiện hơn nữa để phù hợp với thực tiễn và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Việc đánh giá thực trạng này không chỉ giúp cải thiện quy định pháp luật mà còn góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về quyền thừa kế.

Tại Hà Nội, thực tiễn áp dụng pháp luật về hình thức di chúc đã cho thấy nhiều vấn đề cần được giải quyết. Số lượng vụ án liên quan đến tranh chấp di chúc ngày càng gia tăng, cho thấy sự phức tạp trong việc lập và thực hiện di chúc. Nhiều trường hợp di chúc không được công nhận do thiếu sót về hình thức hoặc nội dung, dẫn đến những tranh chấp kéo dài tại tòa án. Theo thống kê, tỷ lệ các vụ án liên quan đến di chúc bị hủy hoặc không có hiệu lực chiếm một tỷ lệ đáng kể trong tổng số vụ án thừa kế. Nguyên nhân chủ yếu là do người lập di chúc không tuân thủ đúng các quy định về hình thức, dẫn đến việc không bảo vệ được quyền lợi của mình và của những người thừa kế. Để cải thiện tình hình này, cần có những biện pháp giáo dục, tuyên truyền về quy định pháp luật liên quan đến di chúc, đồng thời nâng cao năng lực cho các cơ quan chức năng trong việc giải quyết tranh chấp liên quan đến di chúc.