Tổng quan nghiên cứu
Hội chứng cổ vai cánh tay do thoái hóa cột sống cổ là một bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh với biểu hiện đau vùng cổ, vai và tay kèm theo rối loạn cảm giác và vận động. Theo báo cáo của ngành y tế, thoái hóa đốt sống cổ chiếm khoảng 8,8% dân số tại một số quốc gia phát triển, trong đó nguyên nhân chủ yếu là do thoái hóa các khớp liên đốt và thoát vị đĩa đệm. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá tác dụng của bài thuốc “Phong thấp NK” kết hợp điện châm trong điều trị hội chứng này, tập trung vào thể phong hàn thấp kèm can thận hư. Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Tuệ Tĩnh, Hà Nội, trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 11 năm 2024, với 60 bệnh nhân tham gia. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng khoa học cho phương pháp điều trị kết hợp y học cổ truyền và hiện đại, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, giảm đau, cải thiện vận động và chức năng sinh hoạt hàng ngày cho bệnh nhân.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: y học cổ truyền (YHCT) và y học hiện đại (YHHĐ). Theo YHCT, hội chứng cổ vai cánh tay thuộc phạm vi chứng “tý”, do phong hàn thấp xâm nhập, gây bế tắc kinh lạc, khí huyết không lưu thông, dẫn đến đau và hạn chế vận động. Bài thuốc “Phong thấp NK” có công năng khu phong trừ thấp, hoạt huyết chỉ thống, bổ can thận, với các vị thuốc nam như cà gai leo, dây chiều, hà thủ ô đỏ, trinh nữ, hỗ trợ điều hòa khí huyết và tăng cường chức năng tạng phủ. Điện châm được áp dụng dựa trên cơ chế thần kinh - nội tiết - thể dịch, kích thích huyệt đạo nhằm giảm đau, tăng cường dinh dưỡng mô và điều hòa âm dương theo nguyên lý YHCT. Các khái niệm chính bao gồm: hội chứng cổ vai cánh tay, thoái hóa cột sống cổ, bài thuốc “Phong thấp NK”, điện châm, và chỉ số đánh giá đau VAS, tầm vận động cột sống cổ, chỉ số NDI.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu tiến cứu, thử nghiệm lâm sàng, so sánh đối chứng với 60 bệnh nhân được phân thành hai nhóm: nhóm nghiên cứu (30 bệnh nhân) dùng bài thuốc “Phong thấp NK” kết hợp điện châm, nhóm đối chứng (30 bệnh nhân) dùng điện châm kết hợp bài thuốc “Quyên tý thang”. Cỡ mẫu được chọn chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân dựa trên chẩn đoán YHHĐ và YHCT, loại trừ các trường hợp có bệnh lý khác hoặc không hợp tác. Dữ liệu thu thập gồm các chỉ tiêu lâm sàng (điểm đau VAS, tầm vận động cột sống cổ, chỉ số NDI, hội chứng rễ thần kinh) và cận lâm sàng (xquang, công thức máu, men gan, chức năng thận) tại các thời điểm D0, D14, D21. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 23, áp dụng T-test và kiểm định χ2 với mức ý nghĩa p < 0,05. Quy trình nghiên cứu tuân thủ các nguyên tắc đạo đức, bệnh nhân tự nguyện tham gia và được giải thích đầy đủ.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Giảm đau theo thang điểm VAS: Sau 14 ngày điều trị, nhóm nghiên cứu giảm điểm VAS từ 5,37 ± 0,96 xuống 3,63 ± 0,72, nhóm đối chứng giảm từ 5,33 ± 0,99 xuống 4,07 ± 0,85. Sự khác biệt giữa hai nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Sau 21 ngày, điểm VAS nhóm nghiên cứu giảm xuống 1,10 ± 1,40, nhóm đối chứng 1,27 ± 1,40, không có sự khác biệt đáng kể (p > 0,05).
Cải thiện tầm vận động cột sống cổ: Sau 14 ngày, điểm hạn chế vận động giảm từ 20,07 ± 5,67 xuống 11,67 ± 5,79 ở nhóm nghiên cứu, và từ 19,17 ± 5,48 xuống 15,00 ± 4,27 ở nhóm đối chứng (p < 0,05). Sau 21 ngày, nhóm nghiên cứu đạt điểm 5,07 ± 2,20, nhóm đối chứng 5,23 ± 2,70, không khác biệt đáng kể.
Cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày (NDI): Trước điều trị, điểm NDI trung bình khoảng 19 điểm ở cả hai nhóm, chủ yếu ở mức hạn chế trung bình. Sau 21 ngày, nhóm nghiên cứu có tỷ lệ bệnh nhân không hạn chế sinh hoạt tăng lên 70%, nhóm đối chứng 60%.
Tỷ lệ hội chứng rễ thần kinh: Khoảng 30% bệnh nhân ở cả hai nhóm có hội chứng rễ trước điều trị, giảm rõ rệt sau điều trị, không có sự khác biệt giữa hai nhóm.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy bài thuốc “Phong thấp NK” kết hợp điện châm có hiệu quả giảm đau nhanh hơn so với nhóm đối chứng sử dụng bài thuốc “Quyên tý thang” kết hợp điện châm trong 14 ngày đầu. Cải thiện tầm vận động và chức năng sinh hoạt cũng rõ rệt hơn ở nhóm nghiên cứu trong giai đoạn này. Sau 21 ngày, hiệu quả giữa hai nhóm tương đương, cho thấy cả hai phương pháp đều có tác dụng tích cực. Nguyên nhân có thể do thành phần dược liệu trong bài thuốc “Phong thấp NK” có tác dụng hoạt huyết, trừ phong thấp và bổ can thận, phối hợp với điện châm kích thích huyệt đạo giúp tăng cường lưu thông khí huyết và giảm viêm. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với báo cáo về hiệu quả của điện châm và các bài thuốc cổ truyền trong điều trị hội chứng cổ vai cánh tay. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện sự giảm điểm VAS và NDI theo thời gian, bảng so sánh tầm vận động trước và sau điều trị giữa hai nhóm.
Đề xuất và khuyến nghị
Áp dụng bài thuốc “Phong thấp NK” kết hợp điện châm trong điều trị hội chứng cổ vai cánh tay: Khuyến nghị sử dụng liệu trình 21 ngày nhằm đạt hiệu quả giảm đau và cải thiện vận động nhanh chóng. Chủ thể thực hiện là các bác sĩ y học cổ truyền và chuyên gia vật lý trị liệu.
Đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ y tế: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật điện châm và sử dụng bài thuốc cổ truyền để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị, thời gian thực hiện trong 6 tháng.
Tăng cường nghiên cứu mở rộng: Khuyến khích các cơ sở y tế phối hợp nghiên cứu đa trung tâm với cỡ mẫu lớn hơn để đánh giá lâu dài tác dụng và an toàn của phương pháp kết hợp này.
Tuyên truyền, giáo dục bệnh nhân: Hướng dẫn bệnh nhân thay đổi thói quen sinh hoạt, tư thế làm việc, kết hợp tập luyện vận động phù hợp nhằm phòng ngừa tái phát, thực hiện liên tục trong suốt quá trình điều trị và duy trì sau đó.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Bác sĩ y học cổ truyền và y học hiện đại: Nghiên cứu cung cấp bằng chứng khoa học về hiệu quả kết hợp thuốc nam và điện châm, hỗ trợ trong việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân.
Chuyên gia vật lý trị liệu và phục hồi chức năng: Tham khảo quy trình điện châm và đánh giá hiệu quả cải thiện vận động, giúp tối ưu hóa kế hoạch điều trị.
Sinh viên và học viên sau đại học ngành y học cổ truyền: Tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu lâm sàng, phương pháp kết hợp y học cổ truyền và hiện đại trong điều trị bệnh lý cơ xương khớp.
Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách: Cơ sở để xây dựng các chương trình đào tạo, phát triển dịch vụ y học cổ truyền kết hợp hiện đại, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Câu hỏi thường gặp
Bài thuốc “Phong thấp NK” có thành phần gì và công dụng chính là gì?
Bài thuốc gồm các vị thuốc nam như cà gai leo, dây chiều, hà thủ ô đỏ, trinh nữ, có tác dụng khu phong trừ thấp, hoạt huyết chỉ thống và bổ can thận, giúp giảm đau và cải thiện chức năng vận động.Điện châm được thực hiện như thế nào trong nghiên cứu này?
Điện châm sử dụng kim châm cứu kết hợp máy tạo xung điện tần số thấp, kích thích các huyệt đạo như Phong trì, Kiên tỉnh, Đại trữ, với thời gian lưu kim 30 phút mỗi lần, thực hiện 1 lần/ngày trong 21 ngày.Hiệu quả giảm đau được đánh giá bằng thang điểm nào?
Sử dụng thang điểm VAS (Visual Analogue Scale) từ 0 đến 10, trong đó 0 là không đau, 1-3 đau nhẹ, 4-6 đau vừa, 7-10 đau nặng. Nghiên cứu ghi nhận giảm điểm VAS rõ rệt sau điều trị.Có tác dụng không mong muốn nào trong quá trình điều trị không?
Nghiên cứu không ghi nhận tác dụng không mong muốn nghiêm trọng nào trong quá trình sử dụng bài thuốc “Phong thấp NK” kết hợp điện châm, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.Phương pháp này có áp dụng được cho tất cả bệnh nhân hội chứng cổ vai cánh tay không?
Phương pháp phù hợp với bệnh nhân hội chứng cổ vai cánh tay do thoái hóa cột sống cổ thể phong hàn thấp kèm can thận hư, không áp dụng cho các trường hợp có bệnh lý khác như viêm cột sống, ung thư, hoặc phụ nữ có thai.
Kết luận
- Bài thuốc “Phong thấp NK” kết hợp điện châm có hiệu quả giảm đau nhanh và cải thiện vận động cột sống cổ rõ rệt sau 14 ngày điều trị.
- Sau 21 ngày, hiệu quả điều trị giữa nhóm nghiên cứu và nhóm đối chứng tương đương, chứng tỏ tính khả thi của phương pháp kết hợp.
- Phương pháp an toàn, không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng trong quá trình nghiên cứu.
- Nghiên cứu góp phần phát triển y học cổ truyền kết hợp y học hiện đại trong điều trị hội chứng cổ vai cánh tay do thoái hóa cột sống cổ.
- Khuyến nghị triển khai áp dụng rộng rãi và tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả điều trị.
Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ y tế và xây dựng hướng dẫn điều trị chuẩn dựa trên kết quả nghiên cứu này nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân.