Nghiên cứu tác động của tuyến đường tuần tra biên giới tới hệ sinh thái xã hội ở Tây Nguyên

• Tác giả: Phạm Hoài Nam
• Người hướng dẫn: GS. Trương Quang Học
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Môi trường trong phát triển bền vững
• Đề tài: Đánh Giá Tác Động Của Tuyến Đường Tuần Tra Biên Giới Đến Hệ Sinh Thái – Xã Hội Tây Nguyên
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Một số khái niệm
• 1.2. Khung phân tích của vấn đề nghiên cứu
• 1.3. Tính hệ thống, liên ngành trong đánh giá ảnh hưởng của giao thông đường bộ tới hệ sinh thái - xã hội
• 1.4. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.4.1. Nghiên cứu trên thế giới
• 1.4.2. Nghiên cứu ở Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, CÁCH TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 2.2. CÁCH TIẾP CẬN
• 2.2.1. Tiếp cận dựa trên hệ sinh thái
• 2.2.2. Tiếp cận dựa vào cộng đồng
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp và phân tích tổng hợp
• 2.3.2. Phương pháp đánh giá nhanh đa dạng sinh học
• 2.3.3. Phương pháp đánh giá nông thôn có sự tham gia (PRA)
• 2.3.4. Phương pháp phân tích chính sách
• 2.3.5. Phương pháp bản đồ - viễn thám
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. MỘT SỐ NÉT ĐẶC TRƯNG VỀ TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI KHU VỰC BIÊN GIỚI TÂY NGUYÊN
• 3.1.1. Vị trí địa lý, đặc điểm địa hình
• 3.1.2. Đặc điểm khí hậu, thủy văn và thổ nhưỡng
• 3.1.3. Đặc điểm tài nguyên sinh vật
• 3.1.4. Đặc điểm văn hóa và điều kiện kinh tế - xã hội
• 3.1.5. Đặc trưng về hệ sinh thái – xã hội
• 3.2. ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA ĐƯỜNG TUẦN TRA BIÊN GIỚI TÂY NGUYÊN TỚI HỆ SINH THÁI
• 3.2.1. Ảnh hưởng của xây dựng tuyến đường làm suy giảm diện tích rừng
• 3.2.2. Ảnh hưởng của việc xây dựng tuyến đường tới đa dạng loài
• 3.3. ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA ĐƯỜNG TUẦN TRA BIÊN GIỚI TÂY NGUYÊN TỚI HỆ XÃ HỘI
• 3.3.1. Xu hướng dân số tại khu vực tuyến đường tuần tra biên giới
• 3.3.2. Diễn biến phát triển kinh - tế xã hội trên tuyến đường tuần tra biên giới
• 3.3.3. Vai trò của cộng đồng đối với dự án đường tuần tra biên giới ở Tây Nguyên
• 3.4. ẢNH HƯỞNG CỦA ĐƯỜNG TUẦN TRA BIÊN GIỚI TÂY NGUYÊN TỚI CÁC MỐI TƯƠNG TÁC GIỮA HỆ SINH THÁI VÀ XÃ HỘI
• 3.4.1. Chuyển đổi mục đích sử dụng đất và suy giảm các hệ sinh thái rừng
• 3.4.2. Sinh kế, nghèo đói và suy giảm đa dạng sinh học
• 3.4.3. Vai trò cộng đồng trong an ninh - quốc phòng và bảo vệ tài nguyên
• 3.5. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG HỢP LÝ TÀI NGUYÊN TRÊN KHU VỰC TUYẾN ĐƯỜNG TUẦN TRA BIÊN GIỚI TÂY NGUYÊN
• 3.5.1. Định hướng phát triển bền vững
• 3.5.2. Một số giải pháp phát triển bền vững
• 3.5.3. Đề xuất mô hình quản lý, sử dụng hợp lý tài nguyên
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Đánh giá tác động của tuyến đường tuần tra biên giới đến hệ sinh thái

Tuyến đường tuần tra biên giới (TTBG) có ảnh hưởng sâu sắc đến hệ sinh thái và xã hội Tây Nguyên. Việc xây dựng tuyến đường này đã dẫn đến sự suy giảm diện tích rừng, làm mất đi môi trường sống của nhiều loài động vật và thực vật quý hiếm. Theo nghiên cứu, việc mở đường đã làm giảm đáng kể diện tích rừng, gây ra sự thay đổi trong cấu trúc sinh thái. Các loài động vật hoang dã bị ảnh hưởng nghiêm trọng do mất đi sinh cảnh sống, dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng. Hơn nữa, tuyến đường còn tạo điều kiện cho lâm tặc xâm nhập vào khu vực rừng, làm gia tăng tình trạng khai thác tài nguyên trái phép. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến bảo vệ môi trường mà còn tác động tiêu cực đến phát triển bền vững trong khu vực.

1.1. Ảnh hưởng đến đa dạng sinh học

Sự hình thành của tuyến đường TTBG đã làm suy giảm đa dạng sinh học trong khu vực. Nhiều loài thực vật và động vật quý hiếm đã bị đe dọa do mất môi trường sống. Theo số liệu thống kê, diện tích rừng bị mất do xây dựng đường đã làm giảm số lượng loài động vật hoang dã, ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn và cân bằng sinh thái. Việc này không chỉ gây ra sự suy giảm về số lượng mà còn làm giảm tính đa dạng di truyền của các loài. Các nghiên cứu cho thấy rằng, sự suy giảm đa dạng sinh học có thể dẫn đến sự mất cân bằng trong hệ sinh thái, ảnh hưởng đến khả năng phục hồi của các quần thể sinh vật trong tương lai.

1.2. Tác động đến cộng đồng địa phương

Tuyến đường TTBG không chỉ ảnh hưởng đến hệ sinh thái mà còn tác động mạnh mẽ đến cộng đồng địa phương. Sự phát triển của tuyến đường đã tạo ra cơ hội kinh tế mới cho người dân, nhưng cũng đồng thời gây ra nhiều thách thức. Nhiều người dân đã chuyển từ nghề nông sang các hoạt động kinh tế khác, dẫn đến sự thay đổi trong cấu trúc xã hội. Tuy nhiên, sự gia tăng dân số và di cư vào khu vực cũng tạo ra áp lực lớn lên tài nguyên thiên nhiên. Các vấn đề như nghèo đói, thiếu việc làm và sự phân hóa giàu nghèo ngày càng gia tăng. Điều này đòi hỏi cần có các chính sách quản lý tài nguyên hợp lý để đảm bảo sự phát triển bền vững cho cả hệ sinh thái và xã hội.

II. Đề xuất giải pháp quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên

Để giảm thiểu tác động tiêu cực của tuyến đường TTBG đến hệ sinh thái và xã hội Tây Nguyên, cần có các giải pháp quản lý và sử dụng tài nguyên hợp lý. Một trong những giải pháp quan trọng là xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên, nhằm bảo vệ các loài động thực vật quý hiếm và duy trì đa dạng sinh học. Bên cạnh đó, cần có các chương trình giáo dục cộng đồng về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Việc tăng cường sự tham gia của cộng đồng địa phương trong quản lý tài nguyên cũng là một yếu tố quan trọng. Cộng đồng cần được khuyến khích tham gia vào các hoạt động bảo tồn và phát triển bền vững, từ đó nâng cao nhận thức và trách nhiệm của họ đối với tài nguyên thiên nhiên.

2.1. Xây dựng khu bảo tồn thiên nhiên

Việc xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên là cần thiết để bảo vệ hệ sinh thái và đa dạng sinh học trong khu vực. Các khu bảo tồn sẽ giúp bảo vệ các loài động thực vật quý hiếm, đồng thời tạo ra môi trường sống an toàn cho chúng. Ngoài ra, các khu bảo tồn cũng có thể trở thành điểm du lịch sinh thái, mang lại lợi ích kinh tế cho cộng đồng địa phương. Điều này không chỉ giúp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên mà còn tạo ra cơ hội việc làm cho người dân, góp phần vào sự phát triển bền vững của khu vực.

2.2. Tăng cường giáo dục cộng đồng

Giáo dục cộng đồng về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững là một trong những giải pháp quan trọng. Cần tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo để nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường. Việc này sẽ giúp cộng đồng hiểu rõ hơn về tác động của các hoạt động kinh tế đến hệ sinh thái và từ đó có những hành động phù hợp để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Hơn nữa, việc khuyến khích cộng đồng tham gia vào các hoạt động bảo tồn sẽ tạo ra sự gắn kết giữa người dân và môi trường, góp phần vào sự phát triển bền vững của khu vực.