Luận văn tốt nghiệp: Đánh giá tác động của chính sách bảo vệ và phát triển rừng tại huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn

• Tác giả: Dương Thị Thu Huyền
• Người hướng dẫn: TS. Kiều Thị Thu Hương
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
• Đề tài: Đánh Giá Tác Động Chính Sách Bảo Vệ Và Phát Triển Rừng Tại Huyện Ba Bể, Bắc Kạn
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 2. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
• 2.1. Cơ sở lý luận của đề tài
• 2.1.1. Một số khái niệm liên quan
• 2.1.2. Khái niệm bảo vệ rừng
• 2.1.3. Khái niệm phát triển rừng
• 2.1.4. Khái niệm chính sách quản lý, bảo vệ rừng
• 2.2. Đặc điểm và phân loại rừng
• 2.2.1. Đặc điểm của rừng
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Tổng hợp hệ thống chính sách cơ bản trong bảo vệ và phát triển rừng tại huyện Ba Bể
• 3.2. Phân tích các giai đoạn phát triển trong đường lối, chủ trương về chính sách bảo vệ và phát triển rừng
• 3.3. Đánh giá chung về các chính sách cơ bản trong quản lý, bảo vệ và phát triển rừng đang thực hiện tại huyện Ba Bể
• 3.4. Đánh giá tác động của chính sách bảo vệ và phát triển rừng tại điểm nghiên cứu
• 3.4.1. Thông tin về nhóm hộ phỏng vấn
• 3.4.2. Đánh giá tác động của chính sách bảo vệ và phát triển rừng đến phát triển kinh tế
• 3.4.3. Đánh giá tác động của chính sách bảo vệ và phát triển rừng đến phát triển xã hội
• 3.4.4. Đánh giá tác động chính sách bảo vệ, phát triển rừng đến bảo vệ môi trường
• 3.5. Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng của việc thực thi chính sách bảo vệ phát triển rừng ở huyện Ba Bể
• 3.5.1. Ảnh hưởng của các nhân tố tự nhiên
• 3.5.2. Ảnh hưởng của nhân tố con người
• 3.5.3. Ảnh hưởng của các nhân tố kinh tế - xã hội
• 3.5.4. Ảnh hưởng của nhân tố môi trường sinh thái
• 3.6. Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả các chính sách bảo vệ và phát triển rừng tại Ba Bể
• 3.6.1. Giải pháp về tổ chức quản lý
• 3.6.2. Giải pháp về khoa học, công nghệ
• 3.6.3. Giải pháp về vốn
• 3.6.4. Giải pháp về quy hoạch bảo vệ và phát triển rừng
• 3.6.5. Giải pháp phát triển thị trường
• 3.6.6. Các giải pháp khác
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về chính sách bảo vệ và phát triển rừng

Chính sách bảo vệ rừng và phát triển rừng tại huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn được xây dựng nhằm mục tiêu bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và phát triển bền vững. Chính sách này không chỉ tập trung vào việc quản lý và bảo vệ rừng mà còn hướng đến việc nâng cao đời sống của người dân địa phương. Theo Luật Lâm nghiệp 2017, phát triển rừng bao gồm các hoạt động như trồng mới, khoanh nuôi và cải tạo rừng. Điều này cho thấy sự quan tâm của chính phủ đối với việc duy trì và phát triển hệ sinh thái rừng. Hệ thống chính sách này đã được thực hiện qua nhiều chương trình, dự án, trong đó có chương trình 327 và dự án 661. Những chính sách này đã góp phần quan trọng trong việc tăng độ che phủ rừng và cải thiện môi trường sống.

1.1. Đặc điểm của chính sách

Chính sách bảo vệ và phát triển rừng tại huyện Ba Bể có những đặc điểm nổi bật. Đầu tiên, chính sách này được xây dựng dựa trên sự tham gia của cộng đồng địa phương, nhằm tạo ra sự đồng thuận và trách nhiệm trong việc bảo vệ tài nguyên rừng. Thứ hai, chính sách này nhấn mạnh đến việc kết hợp giữa bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế, tạo điều kiện cho người dân sống gần rừng có thể khai thác tài nguyên một cách bền vững. Cuối cùng, chính sách cũng chú trọng đến việc nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của rừng trong việc bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xã hội.

II. Đánh giá tác động của chính sách

Đánh giá tác động của chính sách bảo vệ và phát triển rừng tại huyện Ba Bể cho thấy nhiều kết quả tích cực. Theo nghiên cứu, chính sách này đã giúp tăng cường độ che phủ rừng, cải thiện chất lượng môi trường và nâng cao đời sống của người dân. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số vấn đề cần khắc phục. Một số hộ gia đình vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn lực hỗ trợ từ chính sách. Điều này cho thấy cần có những điều chỉnh trong việc thực thi chính sách để đảm bảo tính công bằng và hiệu quả. Đánh giá này cũng chỉ ra rằng việc thực hiện chính sách cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và cộng đồng địa phương.

2.1. Tác động đến phát triển kinh tế

Chính sách bảo vệ và phát triển rừng đã có tác động tích cực đến phát triển kinh tế tại huyện Ba Bể. Nhiều hộ gia đình đã cải thiện thu nhập nhờ vào việc tham gia vào các chương trình trồng rừng và bảo vệ rừng. Các hoạt động này không chỉ tạo ra nguồn thu nhập ổn định mà còn góp phần vào việc bảo tồn đa dạng sinh học. Tuy nhiên, vẫn cần có những giải pháp hỗ trợ thêm cho các hộ gia đình khó khăn, nhằm đảm bảo rằng tất cả người dân đều có cơ hội hưởng lợi từ chính sách này.

III. Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách

Để nâng cao hiệu quả của chính sách bảo vệ và phát triển rừng, cần có một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về vai trò của rừng trong phát triển bền vững. Thứ hai, cần cải thiện cơ chế hỗ trợ cho các hộ gia đình tham gia vào các hoạt động bảo vệ và phát triển rừng. Cuối cùng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và cộng đồng địa phương trong việc thực hiện chính sách. Những giải pháp này sẽ giúp đảm bảo rằng chính sách không chỉ mang lại lợi ích cho môi trường mà còn cho đời sống của người dân.

3.1. Giải pháp về tổ chức quản lý

Cần thiết lập một hệ thống quản lý rừng hiệu quả, trong đó có sự tham gia của cộng đồng địa phương. Việc này không chỉ giúp tăng cường trách nhiệm của người dân trong việc bảo vệ rừng mà còn tạo ra sự đồng thuận trong việc thực hiện các chính sách. Hệ thống quản lý này cần được xây dựng dựa trên các nguyên tắc minh bạch và công bằng, đảm bảo rằng mọi người dân đều có cơ hội tham gia và hưởng lợi từ các chương trình bảo vệ và phát triển rừng.

Tổng quan nghiên cứu

Huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, với diện tích tự nhiên khoảng 68.451 ha và dân số trên 51 nghìn người, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, có địa hình phức tạp với hơn 80% diện tích là đất lâm nghiệp. Rừng đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Từ năm 2016 đến 2018, các chính sách bảo vệ và phát triển rừng đã được triển khai nhằm nâng cao độ che phủ rừng, cải thiện sinh kế người dân và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc thực thi chính sách, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và đời sống cộng đồng.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về đánh giá tác động của chính sách bảo vệ và phát triển rừng, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc thực thi chính sách tại huyện Ba Bể, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm địa bàn huyện Ba Bể trong giai đoạn thu thập số liệu sơ cấp từ tháng 11/2018 đến tháng 3/2019 và số liệu thứ cấp từ năm 2016 đến 2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý địa phương và góp phần phát triển bền vững tài nguyên rừng, nâng cao đời sống người dân vùng núi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về chính sách công và quản lý tài nguyên thiên nhiên, trong đó:

• Lý thuyết phân tích và đánh giá chính sách: Chính sách được hiểu là tập hợp các biện pháp thể chế hóa nhằm đạt mục tiêu quản lý. Đánh giá tác động chính sách bao gồm dự báo và đo lường các tác động kinh tế, xã hội, môi trường sau khi thực hiện chính sách.
• Lý thuyết quản lý bảo vệ và phát triển rừng bền vững: Bao gồm các khái niệm về bảo vệ rừng (bảo tồn hệ sinh thái, phòng chống tác động tiêu cực), phát triển rừng (trồng mới, khoanh nuôi, tái sinh), và chính sách quản lý rừng (tập hợp chủ trương, hành động của Nhà nước nhằm bảo vệ và phát triển rừng).
• Khái niệm về sinh kế bền vững và sự tham gia cộng đồng: Nhấn mạnh vai trò của cộng đồng địa phương trong quản lý tài nguyên rừng, quyền sử dụng đất rừng và chia sẻ lợi ích từ rừng.

Các khái niệm chính bao gồm: bảo vệ rừng, phát triển rừng, chính sách quản lý rừng, đa dạng sinh học, sinh kế bền vững, và quản lý rừng cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

• Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các sách, báo, tạp chí, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến chính sách bảo vệ và phát triển rừng, các văn bản pháp luật như Luật Lâm nghiệp 2017, Luật Đất đai 2013, các nghị định, quyết định của Chính phủ và UBND huyện Ba Bể.
• Dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn 90 hộ gia đình phụ thuộc vào rừng tại các xã Khang Ninh, Địa Linh, Yến Dương, được chọn mẫu ngẫu nhiên. Phỏng vấn sâu cán bộ lâm nghiệp và chuyên gia địa phương để thu thập thông tin chi tiết về thực thi chính sách.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh, đánh giá định lượng và định tính. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 11/2018 đến tháng 3/2019 cho thu thập dữ liệu sơ cấp, kết hợp với phân tích tài liệu thứ cấp từ năm 2016 đến 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tác động tích cực của chính sách bảo vệ và phát triển rừng đến kinh tế: Thu nhập bình quân từ lâm nghiệp của nhóm hộ thoát nghèo chiếm 32,8% tổng thu nhập, nhóm hộ khá chiếm 16,8%. Trong năm 2018, huyện trồng mới 433 ha rừng, góp phần tăng độ che phủ và nguồn thu từ lâm sản. Thu nhập từ lâm nghiệp đã giúp giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 3-4%.

2. Ảnh hưởng đến phát triển xã hội: Tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình tiểu học và THCS đạt 100%, tỷ lệ tốt nghiệp THPT đạt 98,8%. Tỷ lệ hộ gia đình đạt chuẩn văn hóa đạt 83,8%, thể hiện sự cải thiện đời sống xã hội gắn với chính sách phát triển rừng.

3. Bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học: Diện tích rừng phòng hộ chiếm 16,63%, rừng đặc dụng 12,64%, rừng sản xuất 57,45%. Vườn Quốc gia Ba Bể với hệ sinh thái rừng nguyên sinh đa dạng gồm 417 loài thực vật và 299 loài động vật có xương sống được bảo vệ hiệu quả.

4. Nhân tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách: Bao gồm điều kiện tự nhiên phức tạp, hạn chế về hạ tầng giao thông, trình độ dân trí, sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và cộng đồng, cũng như các khó khăn trong việc tiếp cận thông tin và nguồn lực hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chính sách bảo vệ và phát triển rừng tại Ba Bể đã góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống xã hội và bảo vệ môi trường. Số liệu về diện tích rừng trồng mới và thu nhập từ lâm nghiệp minh chứng cho hiệu quả tích cực của các chính sách. Tuy nhiên, các hạn chế về cơ sở hạ tầng, trình độ dân trí và sự phối hợp thực thi chính sách vẫn là những rào cản lớn.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tăng cường sự tham gia của cộng đồng địa phương và áp dụng mô hình quản lý rừng dựa vào cộng đồng được xem là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý rừng bền vững. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ diện tích rừng theo loại, thu nhập bình quân từ lâm nghiệp theo nhóm hộ, và tỷ lệ hoàn thành các chỉ tiêu giáo dục sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách: Đẩy mạnh truyền thông về Luật Bảo vệ và phát triển rừng, các chính sách giao đất, giao rừng đến từng thôn, bản nhằm nâng cao nhận thức và sự tham gia của người dân. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các xã; Thời gian: trong vòng 12 tháng.

2. Hoàn thiện chính sách giao đất, giao rừng và hỗ trợ đầu tư: Sửa đổi, bổ sung các văn bản liên quan để phù hợp với thực tế, đồng thời tăng cường chính sách hỗ trợ vốn, kỹ thuật cho người dân trồng và quản lý rừng. Chủ thể: UBND huyện, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn; Thời gian: 18 tháng.

3. Phát triển mô hình quản lý rừng dựa vào cộng đồng: Mở rộng và nhân rộng các mô hình đồng quản lý, ký hợp đồng thuê nhân viên tuần rừng có uy tín, tăng cường giám sát và xử lý vi phạm. Chủ thể: Hạt Kiểm lâm, UBND xã; Thời gian: liên tục.

4. Nâng cấp hạ tầng giao thông và hỗ trợ kỹ thuật: Cải thiện đường giao thông nông thôn, cung cấp thiết bị, công nghệ phù hợp để hỗ trợ sản xuất lâm nghiệp và bảo vệ rừng. Chủ thể: UBND huyện, các phòng ban liên quan; Thời gian: 24 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý nhà nước về lâm nghiệp và phát triển nông thôn: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng, điều chỉnh chính sách phù hợp với điều kiện địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên rừng.

2. Các tổ chức phi chính phủ và dự án phát triển cộng đồng: Áp dụng các giải pháp quản lý rừng dựa vào cộng đồng, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho người dân vùng núi.

3. Học viên, nghiên cứu sinh và giảng viên chuyên ngành kinh tế nông nghiệp, quản lý tài nguyên thiên nhiên: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phục vụ học tập và nghiên cứu chuyên sâu.

4. Cộng đồng dân cư địa phương và các hộ gia đình phụ thuộc vào rừng: Nắm bắt thông tin về chính sách, quyền lợi và trách nhiệm trong bảo vệ, phát triển rừng, từ đó nâng cao nhận thức và tham gia tích cực.

Câu hỏi thường gặp

1. Chính sách bảo vệ và phát triển rừng tại Ba Bể có những điểm nổi bật nào?
   Chính sách tập trung vào giao đất, giao rừng cho cộng đồng, hỗ trợ trồng rừng, chi trả dịch vụ môi trường rừng và phát triển mô hình quản lý rừng dựa vào cộng đồng, góp phần tăng độ che phủ rừng và nâng cao thu nhập người dân.

2. Các nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi chính sách?
   Bao gồm điều kiện địa hình phức tạp, hạn chế về hạ tầng giao thông, trình độ dân trí, sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và cộng đồng, cũng như khó khăn trong tiếp cận thông tin và nguồn lực hỗ trợ.

3. Chính sách đã tác động như thế nào đến đời sống người dân?
   Thu nhập từ lâm nghiệp chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng thu nhập của các nhóm hộ, tỷ lệ hộ nghèo giảm, các chỉ tiêu giáo dục và văn hóa được cải thiện, đồng thời nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường.

4. Mô hình quản lý rừng dựa vào cộng đồng có hiệu quả ra sao?
   Mô hình này giúp tăng cường sự tham gia của người dân trong bảo vệ rừng, giảm vi phạm pháp luật về rừng, đồng thời tạo điều kiện phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương.

5. Những giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả chính sách?
   Tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện chính sách giao đất giao rừng, phát triển mô hình quản lý rừng cộng đồng, nâng cấp hạ tầng giao thông và hỗ trợ kỹ thuật cho người dân.

Kết luận

• Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách bảo vệ và phát triển rừng tại huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn.
• Đánh giá tác động cho thấy chính sách đã góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống xã hội và bảo vệ môi trường.
• Các nhân tố tự nhiên, xã hội và kinh tế ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi chính sách được phân tích chi tiết.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát triển rừng bền vững.
• Khuyến nghị tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để theo dõi tác động lâu dài của chính sách, đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa các bên liên quan.

Để tiếp tục phát triển bền vững tài nguyên rừng và nâng cao đời sống người dân, các nhà quản lý và cộng đồng cần hành động ngay từ bây giờ, áp dụng các giải pháp đề xuất và tăng cường giám sát thực thi chính sách.