Đánh Giá Và Phân Bổ Rủi Ro Hợp Lý Trong Các Dự Án Đầu Tư PPP Tại TP. Hồ Chí Minh

• Tác giả: Hồng Phi Vũ
• Người hướng dẫn: GS. Sử Đình Thành
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Quản lý công
• Đề tài: Đánh Giá Rủi Ro Trong Dự Án Đầu Tư PPP Tại TP. Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
• 1.1. Bối cảnh nghiên cứu
• 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Cấu trúc luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 2.1. Khái niệm liên quan đến đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP)
• 2.2. Rủi ro, đo lường mức rủi ro trong các dự án PPP
• 2.3. Phân bổ rủi ro trong các dự án PPP
• 2.4. Quản lý rủi ro trong các dự án PPP
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÌNH LUẬN
• 5. CHƯƠNG 5: TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Đánh Giá Rủi Ro Dự Án PPP Tại TP

Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) ngày càng đóng vai trò quan trọng trong phát triển cơ sở hạ tầng tại TP.HCM. PPP giúp huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân, giảm áp lực lên ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, nhiều dự án PPP tại TP.HCM gặp khó khăn trong thu hút nhà đầu tư. Một trong những nguyên nhân chính là vấn đề đánh giá và phân bổ rủi ro chưa hợp lý. Các nhà đầu tư lo ngại về những rủi ro tiềm ẩn, đặc biệt khi gánh chịu phần lớn rủi ro. Bài viết này sẽ tập trung vào việc phân tích và đánh giá rủi ro trong các dự án PPP tại TP.HCM, từ đó đề xuất các giải pháp phân bổ rủi ro hiệu quả hơn. Theo báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư TP.HCM (2017), nhiều dự án PPP đang gặp khó khăn trong việc triển khai, cho thấy tầm quan trọng của việc quản lý rủi ro hiệu quả.

1.1. Vai Trò Của PPP Trong Phát Triển Cơ Sở Hạ Tầng

Hình thức đối tác công tư (PPP) mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển cơ sở hạ tầng của TP.HCM. Nó cho phép huy động vốn tư nhân, cải thiện hiệu quả quản lý và vận hành, đồng thời giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước. PPP đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nguồn vốn công hạn chế, trong khi nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng ngày càng tăng cao. Tuy nhiên, để PPP phát huy hiệu quả, cần có khung pháp lý rõ ràng, cơ chế phân bổ rủi ro hợp lý và sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà nước và tư nhân. Việc triển khai thành công các dự án PPP sẽ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

1.2. Thách Thức Trong Thu Hút Đầu Tư PPP Tại TP.HCM

Mặc dù có tiềm năng lớn, việc thu hút đầu tư PPP tại TP.HCM vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Các nhà đầu tư thường e ngại về những rủi ro liên quan đến quy trình phê duyệt, giải phóng mặt bằng, thay đổi chính sách và biến động thị trường. Sự thiếu minh bạch và cơ chế giải quyết tranh chấp chưa hiệu quả cũng làm giảm sự hấp dẫn của các dự án PPP. Để vượt qua những thách thức này, cần có sự cải cách mạnh mẽ về thể chế, chính sách và quy trình, cũng như tăng cường năng lực quản lý dự án của các cơ quan nhà nước. Việc xây dựng lòng tin giữa nhà nước và tư nhân là yếu tố then chốt để thúc đẩy đầu tư PPP.

II. Cách Xác Định Rủi Ro Đầu Tư PPP Tại TP

Xác định rủi ro là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quản lý rủi ro dự án PPP. Rủi ro có thể xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm yếu tố kinh tế, chính trị, pháp lý, kỹ thuật và môi trường. Để xác định rủi ro hiệu quả, cần có sự tham gia của tất cả các bên liên quan, bao gồm cơ quan nhà nước, nhà đầu tư, chuyên gia và cộng đồng địa phương. Các phương pháp xác định rủi ro có thể bao gồm phân tích tài liệu, phỏng vấn chuyên gia, khảo sát thực địa và áp dụng các công cụ phân tích rủi ro. Việc xác định rủi ro đầy đủ và chính xác sẽ giúp các bên liên quan hiểu rõ hơn về những thách thức tiềm ẩn và có biện pháp ứng phó kịp thời.

2.1. Các Yếu Tố Rủi Ro Kinh Tế Trong Dự Án PPP

Rủi ro kinh tế là một trong những nhóm rủi ro quan trọng nhất trong các dự án PPP. Chúng bao gồm rủi ro về biến động tỷ giá hối đoái, lãi suất, lạm phát, giá cả hàng hóa và dịch vụ. Những biến động này có thể ảnh hưởng lớn đến doanh thu, chi phí và lợi nhuận của dự án. Để giảm thiểu rủi ro kinh tế, cần có các biện pháp phòng ngừa như sử dụng công cụ phòng ngừa rủi ro tài chính, đàm phán các điều khoản bảo vệ giá trị hợp đồng và xây dựng kế hoạch tài chính linh hoạt. Theo luận văn của Hồng Phi Vũ, 'Rủi ro tỷ lệ lãi suất' được xếp vào top 5 các rủi ro đáng quan tâm trong dự án PPP tại TP.HCM.

2.2. Rủi Ro Chính Trị Pháp Lý Ảnh Hưởng Dự Án PPP

Rủi ro chính trị và pháp lý cũng là những yếu tố cần được quan tâm đặc biệt trong các dự án PPP. Chúng bao gồm rủi ro về thay đổi chính sách, quy định pháp luật, thủ tục hành chính và can thiệp của chính phủ. Sự bất ổn chính trị và pháp lý có thể gây ra sự chậm trễ, chi phí phát sinh và thậm chí là hủy bỏ dự án. Để giảm thiểu rủi ro này, cần có sự tham gia tích cực của các cơ quan nhà nước trong việc xây dựng khung pháp lý minh bạch, ổn định và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư PPP. Đồng thời, cần có cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.

2.3. Rủi Ro Về Kỹ Thuật Và Môi Trường Cần Lưu Ý

Các dự án PPP thường liên quan đến các công trình cơ sở hạ tầng phức tạp, đòi hỏi công nghệ tiên tiến và kỹ năng quản lý chuyên nghiệp. Rủi ro kỹ thuật có thể phát sinh từ việc lựa chọn công nghệ không phù hợp, thiết kế sai sót, thi công kém chất lượng và vận hành không hiệu quả. Rủi ro môi trường có thể phát sinh từ việc gây ô nhiễm, phá hủy hệ sinh thái và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Để giảm thiểu rủi ro kỹ thuật và môi trường, cần có sự kiểm soát chặt chẽ về chất lượng, tuân thủ các quy định về an toàn và bảo vệ môi trường, cũng như có kế hoạch ứng phó với các sự cố khẩn cấp.

III. Phương Pháp Đánh Giá Mức Độ Rủi Ro Dự Án PPP Hiệu Quả

Sau khi xác định được các rủi ro, bước tiếp theo là đánh giá mức độ rủi ro. Đánh giá rủi ro giúp các bên liên quan hiểu rõ hơn về mức độ nghiêm trọng của từng rủi ro và ưu tiên các biện pháp ứng phó phù hợp. Có nhiều phương pháp đánh giá rủi ro khác nhau, bao gồm phương pháp định tính, phương pháp định lượng và phương pháp kết hợp. Phương pháp định tính dựa trên kinh nghiệm và ý kiến chuyên gia để đánh giá xác suất xảy ra và mức độ tác động của từng rủi ro. Phương pháp định lượng sử dụng các mô hình toán học và thống kê để tính toán các chỉ số rủi ro. Phương pháp kết hợp sử dụng cả hai phương pháp định tính và định lượng để có được kết quả đánh giá toàn diện và chính xác hơn.

3.1. Đánh Giá Rủi Ro Định Tính Ưu Và Nhược Điểm

Đánh giá rủi ro định tính là phương pháp đơn giản và dễ thực hiện, thường được sử dụng trong giai đoạn đầu của dự án. Ưu điểm của phương pháp này là linh hoạt, không đòi hỏi dữ liệu chi tiết và có thể tận dụng kinh nghiệm của các chuyên gia. Tuy nhiên, nhược điểm của nó là chủ quan, thiếu chính xác và khó so sánh giữa các rủi ro khác nhau. Để cải thiện tính chính xác của đánh giá định tính, cần có sự tham gia của nhiều chuyên gia, sử dụng các tiêu chí đánh giá rõ ràng và minh bạch, cũng như có cơ chế kiểm tra và xác nhận kết quả.

3.2. Đánh Giá Rủi Ro Định Lượng Công Cụ Và Ứng Dụng

Đánh giá rủi ro định lượng là phương pháp phức tạp và tốn kém hơn, nhưng cung cấp kết quả đánh giá chính xác và khách quan hơn. Các công cụ đánh giá định lượng thường được sử dụng bao gồm phân tích độ nhạy, phân tích kịch bản, mô phỏng Monte Carlo và cây quyết định. Để áp dụng phương pháp này, cần có dữ liệu chi tiết về xác suất xảy ra và mức độ tác động của từng rủi ro, cũng như các mô hình toán học phù hợp. Kết quả đánh giá định lượng giúp các bên liên quan hiểu rõ hơn về phạm vi và mức độ ảnh hưởng của các rủi ro, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư và quản lý rủi ro hiệu quả hơn.

IV. Hướng Dẫn Phân Bổ Rủi Ro Hợp Lý Cho Các Bên PPP

Phân bổ rủi ro là quá trình chia sẻ rủi ro giữa các bên liên quan trong dự án PPP. Mục tiêu của phân bổ rủi ro là đảm bảo rằng mỗi rủi ro được giao cho bên có khả năng quản lý tốt nhất với chi phí thấp nhất. Nguyên tắc cơ bản của phân bổ rủi ro là "rủi ro được phân bổ cho bên có khả năng kiểm soát nó tốt nhất". Tuy nhiên, trên thực tế, việc phân bổ rủi ro có thể phức tạp hơn do các yếu tố như sức mạnh đàm phán, lợi ích riêng của từng bên và điều kiện thị trường. Để phân bổ rủi ro hợp lý, cần có sự hiểu biết sâu sắc về bản chất của từng rủi ro, năng lực quản lý rủi ro của từng bên và các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí quản lý rủi ro.

4.1. Nguyên Tắc Phân Bổ Rủi Ro Hiệu Quả Trong PPP

Phân bổ rủi ro hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của dự án PPP. Nguyên tắc đầu tiên là rủi ro phải được phân bổ cho bên có khả năng kiểm soát tốt nhất và chi phí thấp nhất. Nguyên tắc thứ hai là phải có sự cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận cho các bên liên quan. Nguyên tắc thứ ba là phải có sự linh hoạt trong phân bổ rủi ro để thích ứng với các thay đổi của thị trường và môi trường. Theo nghiên cứu, thực tế phân bổ rủi ro trong các dự án PPP ở TP.HCM thường nghiêng về khu vực tư nhân, gây ra sự e ngại cho các nhà đầu tư.

4.2. Chia Sẻ Rủi Ro Cơ Chế Phân Bổ Rủi Ro Trong PPP

Chia sẻ rủi ro là một cơ chế phân bổ rủi ro phổ biến trong các dự án PPP. Theo cơ chế này, rủi ro được chia sẻ giữa nhà nước và tư nhân theo một tỷ lệ nhất định. Tỷ lệ chia sẻ có thể được xác định dựa trên mức độ kiểm soát rủi ro của từng bên, mức độ ảnh hưởng của rủi ro đến lợi nhuận của dự án và các yếu tố khác. Chia sẻ rủi ro giúp giảm bớt gánh nặng cho một bên, khuyến khích sự hợp tác và tăng cường lòng tin giữa các bên liên quan. Tuy nhiên, để chia sẻ rủi ro hiệu quả, cần có sự minh bạch về thông tin, cơ chế giám sát chặt chẽ và hệ thống giải quyết tranh chấp công bằng.

4.3. Các Mô Hình Phân Bổ Rủi Ro PPP Tiêu Biểu

Có nhiều mô hình phân bổ rủi ro PPP khác nhau, tùy thuộc vào đặc điểm của từng dự án và điều kiện của từng quốc gia. Một số mô hình phổ biến bao gồm mô hình "Nhà nước chịu rủi ro", mô hình "Tư nhân chịu rủi ro", mô hình "Chia sẻ rủi ro" và mô hình "Bảo hiểm rủi ro". Mô hình "Nhà nước chịu rủi ro" thường được áp dụng cho các dự án có tính chất công cộng cao, lợi nhuận thấp và rủi ro lớn. Mô hình "Tư nhân chịu rủi ro" thường được áp dụng cho các dự án có tính thương mại cao, lợi nhuận hấp dẫn và rủi ro thấp. Mô hình "Chia sẻ rủi ro" là sự kết hợp giữa hai mô hình trên, thường được áp dụng cho các dự án có tính chất trung gian. Mô hình "Bảo hiểm rủi ro" là một giải pháp để chuyển giao rủi ro cho bên thứ ba, thường được áp dụng cho các rủi ro đặc biệt.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Quản Lý Rủi Ro Dự Án PPP Tại TP

Việc đánh giá và phân bổ rủi ro không chỉ là lý thuyết mà còn cần được áp dụng vào thực tiễn quản lý dự án PPP tại TP.HCM. Các cơ quan nhà nước cần xây dựng quy trình quản lý rủi ro bài bản, từ khâu lập kế hoạch, triển khai đến vận hành dự án. Các nhà đầu tư cần chủ động đánh giá rủi ro, xây dựng kế hoạch ứng phó và tham gia vào quá trình phân bổ rủi ro với các cơ quan nhà nước. Sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan là yếu tố then chốt để quản lý rủi ro hiệu quả và đảm bảo sự thành công của dự án. Kết quả nghiên cứu của Hồng Phi Vũ đã chỉ ra rằng vẫn còn nhiều rủi ro chưa được phân bổ hợp lý cho các bên trong dự án PPP tại TP.HCM.

5.1. Case Study Về Rủi Ro Trong Dự Án PPP Cụ Thể

Việc phân tích các case study về rủi ro trong các dự án PPP cụ thể tại TP.HCM sẽ giúp các bên liên quan rút ra bài học kinh nghiệm và cải thiện quy trình quản lý rủi ro. Các case study có thể tập trung vào các dự án giao thông, môi trường, năng lượng hoặc các lĩnh vực khác. Việc phân tích cần đi sâu vào các nguyên nhân gây ra rủi ro, các biện pháp ứng phó đã được áp dụng và hiệu quả của các biện pháp đó. Đồng thời, cần đánh giá những bài học kinh nghiệm có thể áp dụng cho các dự án tương tự trong tương lai.

5.2. Đề Xuất Giải Pháp Quản Lý Rủi Ro PPP Cho TP.HCM

Dựa trên kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn, cần đề xuất các giải pháp quản lý rủi ro PPP phù hợp với điều kiện của TP.HCM. Các giải pháp có thể bao gồm cải thiện khung pháp lý, tăng cường năng lực quản lý dự án của các cơ quan nhà nước, khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân, xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả và tăng cường minh bạch thông tin. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, nhà đầu tư, chuyên gia và cộng đồng địa phương để đảm bảo sự thành công của các dự án PPP.

VI. Kết Luận Và Triển Vọng Đánh Giá Rủi Ro PPP

Đánh giá và phân bổ rủi ro là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự thành công của các dự án PPP tại TP.HCM. Việc xác định, đánh giá và phân bổ rủi ro một cách khoa học và hợp lý sẽ giúp tăng cường sự tin tưởng của các nhà đầu tư, thu hút vốn tư nhân và thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng. Trong tương lai, cần có sự quan tâm hơn nữa đến việc nghiên cứu và áp dụng các phương pháp quản lý rủi ro tiên tiến, cũng như xây dựng khung pháp lý hoàn thiện và cơ chế hợp tác hiệu quả giữa các bên liên quan.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu Và Khuyến Nghị Quan Trọng

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc đánh giá và phân bổ rủi ro trong các dự án PPP tại TP.HCM còn nhiều hạn chế. Các rủi ro thường được phân bổ không cân bằng, gây ra sự e ngại cho các nhà đầu tư. Để cải thiện tình hình, cần có các giải pháp như tăng cường minh bạch thông tin, cải thiện khung pháp lý, tăng cường năng lực quản lý dự án của các cơ quan nhà nước và khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan để đảm bảo sự thành công của các dự án PPP.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Rủi Ro Dự Án PPP

Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau của quản lý rủi ro PPP, như đánh giá tác động của rủi ro đến hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án, xây dựng mô hình dự báo rủi ro và phát triển các công cụ quản lý rủi ro sáng tạo. Đồng thời, cần có sự so sánh giữa kinh nghiệm quản lý rủi ro PPP của TP.HCM với các địa phương khác trong nước và trên thế giới, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm và áp dụng vào thực tiễn. Nghiên cứu này cần được thực hiện bởi đội ngũ chuyên gia có kinh nghiệm, với sự hỗ trợ của các cơ quan nhà nước, nhà đầu tư và các tổ chức quốc tế.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2004-2017, Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai 23 dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) với tổng mức đầu tư khoảng 71 nghìn tỷ đồng, trong đó lĩnh vực giao thông vận tải chiếm ưu thế với 17 dự án. Hiện nay, TP. HCM đang nghiên cứu và kêu gọi đầu tư trên 200 dự án PPP với tổng mức đầu tư dự kiến lên tới 486 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, nhiều dự án PPP tại TP. HCM triển khai chậm hoặc không thu hút được nhà đầu tư, nguyên nhân chủ yếu do các rủi ro trong đầu tư chưa được nhận diện và phân bổ hợp lý giữa các bên tham gia.

Luận văn tập trung đánh giá và phân bổ rủi ro hợp lý cho các bên tham gia trong các dự án PPP tại TP. HCM nhằm thúc đẩy hiệu quả triển khai các dự án này. Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) xác định và đánh giá mức độ rủi ro của các yếu tố rủi ro trong dự án PPP; (2) đánh giá thực trạng phân bổ rủi ro giữa các bên; (3) đề xuất phân bổ rủi ro hợp lý theo nguyên tắc “rủi ro được phân bổ cho bên có khả năng kiểm soát tốt nhất”. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án PPP tại TP. HCM trong giai đoạn 2004-2017, với dữ liệu khảo sát từ 103 người tham gia trực tiếp các dự án PPP. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ cơ quan quản lý nhà nước và nhà đầu tư nhận diện, quản lý rủi ro, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư và thu hút vốn xã hội cho phát triển hạ tầng TP.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý rủi ro trong dự án PPP, trong đó:

• Khái niệm PPP: Theo Nghị định 15/2015/NĐ-CP, PPP là hình thức đầu tư dựa trên hợp đồng giữa cơ quan nhà nước và nhà đầu tư để xây dựng, quản lý, vận hành công trình hạ tầng và cung cấp dịch vụ công. Các loại hợp đồng phổ biến gồm BOT, BT, BTO, BOO, BTL, BLT, O&M.

• Quản lý rủi ro trong PPP: Bao gồm ba bước chính: xác định rủi ro, ứng phó rủi ro (phân bổ hoặc chuyển giao rủi ro), và kiểm soát rủi ro. Mức độ rủi ro được đo bằng tích của xác suất xảy ra và mức độ tác động của rủi ro.

• Phân bổ rủi ro hợp lý: Nguyên tắc cốt lõi là phân bổ rủi ro cho bên có khả năng kiểm soát rủi ro với chi phí thấp nhất, nhằm giảm thiểu chi phí tổng thể và tăng hiệu quả dự án.

• Các nhóm rủi ro chính: Luận văn phân loại 58 yếu tố rủi ro thành 9 nhóm gồm: rủi ro chính trị và chính sách, pháp lý, kinh tế, điều kiện tự nhiên, phát triển dự án, tài chính, xây dựng, vận hành, và điều phối.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 103 phiếu khảo sát hợp lệ, phát hành tới các đối tượng gồm quản lý nhà nước, nhà đầu tư, tổ chức tín dụng và chuyên gia trong lĩnh vực PPP tại TP. HCM.

• Thiết kế bảng hỏi: Sử dụng thang Likert 5 điểm để đo lường bốn khía cạnh: mức độ xảy ra rủi ro, mức độ tác động, thực trạng phân bổ rủi ro và đề xuất phân bổ rủi ro hợp lý.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để phân tích dữ liệu, kiểm định độ tin cậy bằng hệ số tương quan Kendall với mức ý nghĩa 1%. Mức rủi ro được tính bằng tích trung bình mức độ xảy ra và mức độ tác động. Phân bổ rủi ro hợp lý được xác định dựa trên điểm trung bình: dưới 2,875 phân bổ cho Nhà nước, từ 2,875 đến 3,125 chia sẻ, trên 3,125 phân bổ cho tư nhân.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ năm 2004 đến 2017, khảo sát và phân tích dữ liệu trong năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ rủi ro cao nhất: Rủi ro chậm trễ trong phê duyệt và cấp phép dự án có mức rủi ro cao nhất với điểm 12.67, tiếp theo là tham nhũng của quan chức chính phủ (mức rủi ro 11.35), các luật PPP chưa đầy đủ, rõ ràng (mức 11.00), thất bại hoặc chậm trễ trong thu hồi đất, bàn giao mặt bằng (mức 10.71), và rủi ro tỷ lệ lãi suất (mức 10.16).

2. Phân bổ rủi ro hiện tại: Thực trạng phân bổ rủi ro cho thấy khu vực tư nhân đang chịu phần lớn rủi ro (43/58 yếu tố), trong khi phân bổ hợp lý đề xuất 27 yếu tố rủi ro nên do Nhà nước chịu, 19 yếu tố chia sẻ giữa hai bên, và 12 yếu tố do tư nhân đảm nhận.

3. So sánh giữa các loại hợp đồng BOT và BT: Rủi ro tham nhũng được xếp hạng cao nhất trong các dự án BT, trong khi ở BOT, rủi ro năng lực doanh nghiệp dự án được đánh giá quan trọng nhất. Điều này phản ánh đặc thù thanh toán và vận hành khác nhau giữa hai loại hợp đồng.

4. Độ tin cậy khảo sát: Hệ số Kendall kiểm định sự đồng thuận của người trả lời đạt mức ý nghĩa 1%, đảm bảo tính tin cậy của dữ liệu thu thập.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy các rủi ro liên quan đến thủ tục hành chính, tham nhũng và khung pháp lý là những thách thức lớn nhất đối với các dự án PPP tại TP. HCM. Việc phân bổ rủi ro hiện tại chưa hợp lý khi khu vực tư nhân gánh chịu quá nhiều rủi ro, dẫn đến sự e ngại tham gia đầu tư. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc phân bổ rủi ro nên dựa trên nguyên tắc phân công cho bên có khả năng kiểm soát tốt nhất, đồng thời chia sẻ các rủi ro không thể kiểm soát hoàn toàn. Sự khác biệt về đặc điểm hợp đồng BOT và BT cũng làm thay đổi mức độ và loại rủi ro cần quản lý, đòi hỏi các chính sách phân bổ rủi ro phù hợp từng loại hợp đồng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ rủi ro từng yếu tố và bảng so sánh phân bổ rủi ro thực trạng và đề xuất, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Cải thiện quy trình phê duyệt và cấp phép dự án: Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, minh bạch thủ tục hành chính nhằm giảm thiểu rủi ro chậm trễ. Chủ thể thực hiện: UBND TP. HCM và các sở ngành liên quan. Thời gian: 1-2 năm.

2. Tăng cường phòng chống tham nhũng: Áp dụng các biện pháp kiểm soát nội bộ, giám sát chặt chẽ các khâu dễ phát sinh tiêu cực trong dự án PPP. Chủ thể: Cơ quan thanh tra, kiểm toán và các đơn vị quản lý dự án. Thời gian: liên tục.

3. Hoàn thiện khung pháp lý về PPP: Ban hành các văn bản pháp luật rõ ràng, đầy đủ, phù hợp với thực tiễn để tạo môi trường đầu tư ổn định, giảm rủi ro pháp lý. Chủ thể: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tư pháp. Thời gian: 2-3 năm.

4. Phân bổ rủi ro hợp lý theo đặc thù hợp đồng: Xây dựng hướng dẫn phân bổ rủi ro riêng biệt cho các loại hợp đồng BOT, BT, đảm bảo công bằng và khả thi. Chủ thể: Sở Kế hoạch và Đầu tư TP. HCM, nhà đầu tư. Thời gian: 1 năm.

5. Nâng cao năng lực quản lý dự án PPP: Đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý nhà nước và nhà đầu tư về nhận diện, đánh giá và quản lý rủi ro. Chủ thể: Các trường đại học, viện nghiên cứu, cơ quan quản lý. Thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước: Giúp xây dựng chính sách, quy trình phân bổ rủi ro hợp lý, nâng cao hiệu quả quản lý dự án PPP.

2. Nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án: Hỗ trợ nhận diện rủi ro, đánh giá mức độ và đề xuất phân bổ rủi ro phù hợp để giảm thiểu tổn thất và tăng tính khả thi dự án.

3. Tổ chức tín dụng và ngân hàng: Cung cấp cơ sở đánh giá rủi ro tài chính, hỗ trợ quyết định cấp vốn cho các dự án PPP.

4. Nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực quản lý công và đầu tư PPP: Là tài liệu tham khảo khoa học, bổ sung kiến thức về quản lý rủi ro và phân bổ rủi ro trong các dự án PPP tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. PPP là gì và tại sao cần phân bổ rủi ro hợp lý?
   PPP là hình thức hợp tác giữa Nhà nước và tư nhân để đầu tư phát triển hạ tầng và dịch vụ công. Phân bổ rủi ro hợp lý giúp các bên chịu trách nhiệm phù hợp với khả năng kiểm soát, giảm thiểu rủi ro tổng thể và thu hút đầu tư.

2. Những rủi ro nào được đánh giá là quan trọng nhất trong các dự án PPP tại TP. HCM?
   Rủi ro chậm trễ phê duyệt, tham nhũng, khung pháp lý chưa hoàn chỉnh, chậm trễ thu hồi đất và rủi ro tài chính như tỷ lệ lãi suất được đánh giá cao nhất.

3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
   Luận văn sử dụng kết hợp nghiên cứu định tính (phỏng vấn chuyên gia) và định lượng (khảo sát 103 người tham gia dự án PPP), phân tích dữ liệu bằng SPSS và kiểm định độ tin cậy bằng hệ số Kendall.

4. Phân bổ rủi ro hiện tại có vấn đề gì?
   Hiện tại, khu vực tư nhân đang chịu phần lớn rủi ro, không tương xứng với khả năng kiểm soát, dẫn đến nhà đầu tư e ngại tham gia dự án.

5. Làm thế nào để cải thiện phân bổ rủi ro trong các dự án PPP?
   Cần hoàn thiện khung pháp lý, minh bạch thủ tục, tăng cường phòng chống tham nhũng, đào tạo nâng cao năng lực quản lý và xây dựng hướng dẫn phân bổ rủi ro phù hợp từng loại hợp đồng.

Kết luận

• Đã xác định và đánh giá 58 yếu tố rủi ro trong các dự án PPP tại TP. HCM, với mức rủi ro cao nhất thuộc về thủ tục phê duyệt, tham nhũng và khung pháp lý chưa hoàn chỉnh.
• Thực trạng phân bổ rủi ro chưa hợp lý khi khu vực tư nhân chịu quá nhiều rủi ro, gây khó khăn trong thu hút đầu tư.
• Phân tích so sánh cho thấy sự khác biệt rõ rệt về mức độ rủi ro và phân bổ giữa các loại hợp đồng BOT và BT.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện quy trình phê duyệt, phòng chống tham nhũng, hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực quản lý.
• Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các bên liên quan quản lý rủi ro hiệu quả, thúc đẩy thành công các dự án PPP tại TP. HCM trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Cơ quan quản lý và nhà đầu tư cần áp dụng kết quả nghiên cứu để rà soát, điều chỉnh chính sách và quy trình phân bổ rủi ro, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao nhận thức về quản lý rủi ro trong PPP.