Đánh Giá Thực Trạng Môi Trường và Giải Pháp Xây Dựng Nông Thôn Mới Tại Xã Phúc Xuân, Thái Nguyên

• Tác giả: Phạm Mỹ Anh
• Người hướng dẫn: GS. Đào Thanh Vân
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Khoa học môi trường
• Đề tài: Đánh Giá Môi Trường và Giải Pháp Xây Dựng Nông Thôn Mới Tại Xã Phúc Xuân, Thái Nguyên
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC TỪ, CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
• 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
• 1.2. Tổng quan về môi trường nông thôn trên thế giới và Việt Nam
• 1.2.1. Môi trường nông thôn trên thế giới
• 1.2.2. Môi trường nông thôn ở Việt Nam
• 1.2.3. Xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam
• 1.2.4. Những bài học thành công từ quá trình thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới tại Việt Nam
• 1.2.5. Tình hình xây dựng nông thôn mới tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
• 1.2.5.1. Mức độ đạt chuẩn NTM
• 1.2.5.2. Tình hình thực hiện tiêu chí Môi trường trong xây dựng NTM tại Thái Nguyên
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Địa điểm và phạm vi nghiên cứu
• 2.1.3. Thời gian nghiên cứu
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp thu thập tài liệu
• 2.3.2. Phương pháp thống kê xử lý số liệu
• 2.3.3. Phương pháp tổng hợp, đánh giá, phân tích
• 2.3.4. Phương pháp chuyên gia
• 2.3.5. Phương pháp điều tra thực địa
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, tài nguyên thiên nhiên môi trường xã Phúc Xuân, thành phố Thái Nguyên
• 3.1.1. Vị trí địa lý
• 3.1.2. Địa hình, địa mạo
• 3.1.3. Khí hậu, thủy văn
• 3.1.4. Tài nguyên đất
• 3.1.5. Điều kiện kinh tế - xã hội
• 3.1.6. Đánh giá hiện trạng môi trường Xã Phúc Xuân, thành phố Thái Nguyên
• 3.1.6.1. Cơ cấu sử dụng đất, năng suất, sản lượng các cây trồng chính tại địa bàn xã Phúc Xuân
• 3.1.6.2. Thực trạng về việc sử dụng phân bón
• 3.1.6.3. Thực trạng về việc sử dụng thuốc BVTV
• 3.1.6.4. Thực trạng rác thải sinh hoạt tại xã Phúc Xuân
• 3.1.6.5. Thực trạng về phế thải chăn nuôi tại xã Phúc Xuân
• 3.1.6.6. Thực trạng môi trường nước trong sản xuất nông nghiệp tại xã Phúc Xuân
• 3.2. Đánh giá việc thực hiện tiêu chí 17: Tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới tại xã Phúc Xuân
• 3.2.1. Công tác xây dựng nông thôn mới
• 3.2.2. Đánh giá tiêu chí 17: Môi trường
• 3.2.3. Khó khăn và các giải pháp đối với tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn xã Phúc Xuân, thành phố Thái Nguyên
• 3.2.3.1. Khó khăn khi thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới
• 3.2.3.2. Các giải pháp đạt tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới
• 4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Đánh Giá Môi Trường Xã Phúc Xuân Hiện Nay

Nông nghiệp, nông thôn và nông dân đóng vai trò quan trọng trong lịch sử hình thành và phát triển của Việt Nam. Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) là một chương trình trọng tâm, xuyên suốt, tổng thể phát triển nông thôn. Chương trình này do nhân dân lựa chọn, đóng góp công sức thực hiện và trực tiếp hưởng lợi. Môi trường nông thôn đang chịu áp lực từ chính các hoạt động sản xuất và sinh hoạt, cùng tác động từ các KCN, CCN và khu vực đô thị lân cận. Nguy cơ ô nhiễm môi trường từ trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, chế biến nông sản thực phẩm, phát triển làng nghề và sản xuất công nghiệp là hiện hữu. Xã Phúc Xuân, thành phố Thái Nguyên được chọn là một trong những xã thí điểm ưu tiên thực hiện các tiêu chí của NTM. Đề tài này nhằm đánh giá thực trạng môi trường và đề xuất giải pháp hoàn thành tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM tại địa phương.

1.1. Khái Niệm Cơ Bản Về Môi Trường Nông Thôn Mới

Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đến sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật. Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật, gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật. Suy thoái môi trường là sự suy giảm về chất lượng và số lượng của thành phần môi trường. Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế các tác động xấu đến môi trường. Vùng nông thôn là vùng khác với thành thị, ở đó một cộng đồng chủ yếu là nông dân sống và làm việc, có mật độ dân cư thấp, có kết cấu hạ tầng kém phát triển hơn.

1.2. Mục Tiêu Và Ý Nghĩa Của Xây Dựng Nông Thôn Mới Bền Vững

Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng. Mục tiêu chung là xây dựng NTM có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ. Chương trình này thực hiện 19 tiêu chí, trong đó tiêu chí môi trường (tiêu chí 17) đóng vai trò quan trọng.

II. Thực Trạng Ô Nhiễm Môi Trường Nông Thôn Xã Phúc Xuân Hiện Nay

Xã Phúc Xuân đang đối mặt với nhiều thách thức về môi trường. Hoạt động sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là việc sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, gây ra ô nhiễm nguồn nước và đất. Lượng rác thải sinh hoạt và phế thải chăn nuôi ngày càng tăng, gây khó khăn cho công tác xử lý. Nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường còn hạn chế. Việc thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM còn gặp nhiều khó khăn, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả để cải thiện tình hình chất lượng môi trường xã Phúc Xuân.

2.1. Đánh Giá Tác Động Môi Trường Từ Hoạt Động Nông Nghiệp

Việc sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật không đúng cách gây ra ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm. Hàm lượng nitrat, photphat và các chất độc hại trong nước vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Đất đai bị thoái hóa do mất cân bằng dinh dưỡng và tích tụ các chất độc hại. Tình trạng này ảnh hưởng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái. Theo nghiên cứu, việc lạm dụng thuốc BVTV còn gây ra các bệnh về thần kinh và ung thư cho người dân.

2.2. Vấn Đề Rác Thải Nông Thôn Và Phế Thải Chăn Nuôi Tại Phúc Xuân

Lượng rác thải sinh hoạt và phế thải chăn nuôi ngày càng tăng do sự gia tăng dân số và phát triển kinh tế. Hệ thống thu gom và xử lý rác thải còn hạn chế, dẫn đến tình trạng rác thải tràn lan, gây ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí. Phế thải chăn nuôi không được xử lý đúng cách gây ra mùi hôi thối và phát sinh các loại vi khuẩn gây bệnh. Cần có giải pháp đồng bộ để quản lý rác thải nông thôn và phế thải chăn nuôi một cách hiệu quả.

2.3. Thực Trạng Ô Nhiễm Môi Trường Nước Nông Thôn

Nguồn nước bị ô nhiễm do nước thải sinh hoạt, nước thải từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp và công nghiệp. Các chất ô nhiễm như chất hữu cơ, chất dinh dưỡng, vi khuẩn gây bệnh và kim loại nặng vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Tình trạng này ảnh hưởng đến sức khỏe con người và các hoạt động sản xuất, sinh hoạt. Cần có giải pháp để cải thiện môi trường nước tại xã Phúc Xuân.

III. Giải Pháp Quản Lý Môi Trường Nông Thôn Hiệu Quả Tại Phúc Xuân

Để giải quyết các vấn đề môi trường tại xã Phúc Xuân, cần có một hệ thống giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này bao gồm: Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống thu gom và xử lý rác thải. Khuyến khích sử dụng phân bón hữu cơ và thuốc bảo vệ thực vật sinh học. Xây dựng các mô hình chăn nuôi thân thiện với môi trường. Tăng cường kiểm tra, giám sát các hoạt động sản xuất có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Việc áp dụng các giải pháp bảo vệ môi trường nông thôn mới này sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng NTM bền vững.

3.1. Nâng Cao Nhận Thức Về Phát Triển Bền Vững Nông Thôn

Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Các hình thức tuyên truyền cần đa dạng và phù hợp với từng đối tượng, như: tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo, phát tờ rơi, treo băng rôn, khẩu hiệu, sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng. Khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường, như: vệ sinh đường làng ngõ xóm, trồng cây xanh, phân loại rác thải.

3.2. Xây Dựng Hệ Thống Xử Lý Rác Thải Nông Thôn Tập Trung

Cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống thu gom và xử lý rác thải tập trung tại xã Phúc Xuân. Hệ thống này cần đảm bảo thu gom toàn bộ lượng rác thải sinh hoạt và phế thải chăn nuôi phát sinh trên địa bàn xã. Áp dụng các công nghệ xử lý rác thải tiên tiến, thân thiện với môi trường, như: ủ compost, đốt rác phát điện, chôn lấp hợp vệ sinh. Khuyến khích người dân phân loại rác thải tại nguồn để giảm thiểu lượng rác thải cần xử lý.

3.3. Sử Dụng Nông Nghiệp Bền Vững và Phân Bón Hữu Cơ

Khuyến khích người dân sử dụng phân bón hữu cơ và thuốc bảo vệ thực vật sinh học để giảm thiểu ô nhiễm môi trường đất và nước. Phân bón hữu cơ giúp cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu và cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng một cách tự nhiên. Thuốc bảo vệ thực vật sinh học an toàn cho con người và môi trường, không gây ra các tác dụng phụ như thuốc hóa học. Cần có chính sách hỗ trợ cho người dân sử dụng phân bón hữu cơ và thuốc bảo vệ thực vật sinh học.

IV. Ứng Dụng Mô Hình Nông Thôn Mới Kiểu Mẫu Tại Xã Phúc Xuân

Xã Phúc Xuân có thể học hỏi và áp dụng các mô hình NTM kiểu mẫu để đạt được các tiêu chí về môi trường. Các mô hình này tập trung vào việc phát triển nông nghiệp hữu cơ, du lịch sinh thái, và các ngành nghề thân thiện với môi trường. Việc xây dựng các mô hình nông thôn mới kiểu mẫu cần có sự tham gia tích cực của cộng đồng và sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương.

4.1. Phát Triển Du Lịch Sinh Thái Nông Thôn

Phát triển du lịch sinh thái nông thôn là một hướng đi tiềm năng cho xã Phúc Xuân. Du lịch sinh thái giúp tạo ra thu nhập cho người dân địa phương, đồng thời góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa và thiên nhiên. Cần xây dựng các sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn du khách, như: tham quan các trang trại hữu cơ, trải nghiệm cuộc sống nông thôn, khám phá các di tích lịch sử, văn hóa.

4.2. Áp Dụng Giải Pháp Xanh Cho Nông Thôn Mới

Áp dụng các giải pháp xanh trong xây dựng NTM là một xu hướng tất yếu. Các giải pháp xanh bao gồm: sử dụng năng lượng tái tạo, xây dựng nhà ở tiết kiệm năng lượng, trồng cây xanh, sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường. Các giải pháp này giúp giảm thiểu tác động đến môi trường, đồng thời tạo ra một không gian sống xanh, sạch, đẹp.

4.3. Xây Dựng Nông Thôn Thông Minh Gắn Với Môi Trường

Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và phát triển nông thôn là một giải pháp hiệu quả. Nông thôn thông minh giúp nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất và tăng cường khả năng cạnh tranh. Cần xây dựng các hệ thống thông tin quản lý tài nguyên môi trường, dự báo thời tiết, hỗ trợ sản xuất nông nghiệp, kết nối người dân với thị trường.

V. Đề Xuất Giải Pháp Cụ Thể Cho Xã Phúc Xuân Thái Nguyên

Dựa trên đánh giá thực trạng và kinh nghiệm từ các mô hình thành công, đề xuất các giải pháp cụ thể, phù hợp với điều kiện của xã Phúc Xuân. Các giải pháp này bao gồm: Thành lập tổ chức quản lý môi trường cấp xã, xây dựng quy chế quản lý môi trường, tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường, xây dựng các công trình xử lý rác thải, nước thải, khuyến khích phát triển nông nghiệp hữu cơ, du lịch sinh thái.

5.1. Xây Dựng và Thực Thi Quy Chế Quản Lý Môi Trường Nông Thôn

Cần xây dựng một quy chế quản lý môi trường chi tiết và cụ thể, phù hợp với đặc điểm của xã Phúc Xuân. Quy chế này cần quy định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ môi trường, các biện pháp xử lý vi phạm về môi trường, các chính sách khuyến khích hoạt động bảo vệ môi trường. Việc thực thi quy chế cần được giám sát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả.

5.2. Nâng Cao Năng Lực Quản Lý Của Cán Bộ Về Quản Lý Môi Trường Nông Thôn

Cần nâng cao năng lực quản lý môi trường cho cán bộ cấp xã thông qua các khóa đào tạo, tập huấn. Cán bộ cần được trang bị kiến thức về các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, các công nghệ xử lý chất thải, các kỹ năng tuyên truyền, vận động cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường. Cần có cơ chế khuyến khích cán bộ nâng cao trình độ chuyên môn.

5.3. Tạo Điều Kiện Thuận Lợi Cho Nông Nghiệp Bền Vững Xã Phúc Xuân

Cần tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nông nghiệp hữu cơ, du lịch sinh thái thông qua các chính sách hỗ trợ về vốn, kỹ thuật, thị trường. Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp hữu cơ, du lịch sinh thái. Xây dựng các chuỗi liên kết giữa người sản xuất và người tiêu dùng để đảm bảo tiêu thụ sản phẩm ổn định.

VI. Kết Luận và Triển Vọng Về Phát Triển Nông Thôn Tại Thái Nguyên

Đánh giá môi trường và đề xuất giải pháp xây dựng NTM tại xã Phúc Xuân, Thái Nguyên là một nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết. Việc thực hiện thành công các giải pháp này sẽ góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Cần có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp ủy đảng, chính quyền, sự tham gia tích cực của cộng đồng và sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban, ngành, đoàn thể để đạt được mục tiêu đề ra. Triển vọng Thái Nguyên phát triển nông thôn mới sẽ ngày càng tươi sáng hơn khi các địa phương nỗ lực thực hiện các tiêu chí đề ra.

6.1. Tổng Kết Các Kết Quả Nghiên Cứu Về Tiêu Chí Môi Trường Nông Thôn Mới

Luận văn đã đánh giá thực trạng môi trường và đề xuất giải pháp thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM tại xã Phúc Xuân, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu cho thấy, môi trường tại xã Phúc Xuân đang chịu nhiều áp lực từ hoạt động sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân. Cần có các giải pháp đồng bộ và hiệu quả để cải thiện tình hình.

6.2. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Biến Đổi Khí Hậu Ảnh Hưởng Nông Thôn

Cần có các nghiên cứu sâu hơn về tác động của biến đổi khí hậu đến sản xuất nông nghiệp và đời sống của người dân nông thôn. Nghiên cứu về các giải pháp thích ứng và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn. Nghiên cứu về các mô hình nông nghiệp thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Tổng quan nghiên cứu

Xã Phúc Xuân, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, với diện tích 18,92 km² và dân số 4.364 người, đang trong quá trình xây dựng nông thôn mới (NTM) với nhiều thách thức về môi trường. Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân giai đoạn 2015-2018 đạt 18,94%/năm, cao hơn mức bình quân tỉnh (11%/năm), cho thấy sự phát triển kinh tế nhanh chóng kéo theo áp lực lên môi trường nông thôn. Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng môi trường trong sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt tại xã Phúc Xuân, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp để thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 9/2018 đến 9/2019, nhằm cung cấp cơ sở khoa học phục vụ công tác xây dựng kế hoạch thực hiện tiêu chí môi trường tại địa phương, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững. Việc hoàn thành tiêu chí môi trường không chỉ giúp xã Phúc Xuân đạt chuẩn NTM mà còn tạo tiền đề nhân rộng mô hình cho các xã khác trong thành phố Thái Nguyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển nông thôn bền vững, trong đó:

• Khái niệm môi trường: Hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật.
• Ô nhiễm và suy thoái môi trường: Sự biến đổi không phù hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và hệ sinh thái.
• Phát triển nông thôn bền vững: Quá trình cải thiện kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn.
• Tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM: Theo Quyết định số 1980/QĐ-TTg (2016), tiêu chí số 17 gồm 5 chỉ tiêu cụ thể như tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch, thu gom xử lý chất thải, xây dựng cảnh quan xanh – sạch – đẹp, quản lý chuồng trại chăn nuôi và an toàn thực phẩm.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Kết hợp số liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo của UBND tỉnh Thái Nguyên, số liệu khí tượng thủy văn, tài nguyên đất, nước và khảo sát thực địa; số liệu sơ cấp thu thập qua điều tra phỏng vấn 50 hộ dân đại diện cho 14 xóm trong xã Phúc Xuân.
• Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên trong từng cụm xóm đại diện, đảm bảo đa dạng về nghề nghiệp, trình độ và thành phần dân tộc.
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS và Excel để xử lý, phân tích thống kê, biểu diễn dữ liệu bằng bảng và biểu đồ.
• Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 9/2018 đến tháng 9/2019, bao gồm thu thập tài liệu, khảo sát thực địa, xử lý số liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiện trạng sử dụng đất và tài nguyên: Diện tích đất nông nghiệp chiếm 70,25% tổng diện tích xã, trong đó đất trồng lúa chiếm 22,72%. Đất phi nông nghiệp chiếm 14,3%, chủ yếu là đất cơ sở sản xuất kinh doanh (35,94% đất phi nông nghiệp). Tài nguyên nước mặt và nước ngầm được khai thác phục vụ sinh hoạt và sản xuất nhưng có hạn chế do địa hình chia cắt.

2. Tình hình sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật (BVTV): Người dân sử dụng phân bón hóa học vượt mức khuyến cáo, đặc biệt phân lân và kali gấp trên 6 lần, dẫn đến tồn dư trong đất và ô nhiễm nguồn nước. Thuốc BVTV được sử dụng phổ biến nhưng chưa tuân thủ nghiêm ngặt quy trình, gây nguy cơ ô nhiễm môi trường.

3. Quản lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH): Tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt đạt khoảng 67,8%, còn nhiều hộ chưa phân loại rác tại nguồn. Rác thải chăn nuôi chưa được xử lý triệt để, gây ô nhiễm môi trường cục bộ.

4. Thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM: Tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch hợp vệ sinh đạt 91,8%, nhà tiêu hợp vệ sinh đạt 72,7%, chuồng trại chăn nuôi hợp vệ sinh đạt 72,7%. Tuy nhiên, vẫn còn khó khăn trong việc thu gom và xử lý nước thải, rác thải và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các vấn đề môi trường tại xã Phúc Xuân là do sự phát triển kinh tế nhanh chóng, đặc biệt là công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, chưa đi kèm với các biện pháp quản lý môi trường hiệu quả. Việc sử dụng phân bón và thuốc BVTV vượt mức khuyến cáo làm tăng nguy cơ ô nhiễm đất và nước, tương tự với các nghiên cứu tại các vùng nông thôn khác ở Việt Nam. Tỷ lệ thu gom rác thải chưa cao do thiếu hệ thống thu gom đồng bộ và ý thức phân loại rác tại nguồn còn hạn chế. So với các mô hình thành công ở huyện Gia Lâm (Hà Nội) và xã Tượng Sơn (Hà Tĩnh), xã Phúc Xuân cần áp dụng các biện pháp xử lý sinh học và phân loại rác thải tại hộ gia đình để giảm thiểu ô nhiễm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ sử dụng nước sạch, nhà tiêu hợp vệ sinh và thu gom rác thải qua các năm để minh họa tiến độ thực hiện tiêu chí môi trường.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường, phân loại rác thải tại nguồn và sử dụng phân bón, thuốc BVTV đúng quy định. Chủ thể thực hiện: UBND xã, các tổ chức đoàn thể; thời gian: 6 tháng đầu năm 2024.

2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt và chất thải chăn nuôi theo mô hình sinh học như nuôi giun quế hoặc ủ phân hữu cơ vi sinh. Chủ thể: UBND xã phối hợp với các doanh nghiệp và hộ dân; thời gian: 12 tháng.

3. Đầu tư nâng cấp hệ thống cấp nước sạch và xử lý nước thải sinh hoạt đảm bảo tỷ lệ hộ dân sử dụng nước sạch đạt trên 95% và xử lý nước thải đạt chuẩn. Chủ thể: Sở Tài nguyên Môi trường, UBND thành phố; thời gian: 18 tháng.

4. Kiểm soát và hướng dẫn sử dụng phân bón, thuốc BVTV hợp lý thông qua các lớp tập huấn kỹ thuật và giám sát chặt chẽ. Chủ thể: Trung tâm Khuyến nông, UBND xã; thời gian: liên tục hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý địa phương: Giúp xây dựng kế hoạch và chính sách phát triển nông thôn mới, đặc biệt trong lĩnh vực môi trường.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành môi trường, nông nghiệp: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu về môi trường nông thôn.

3. Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực phát triển bền vững: Tham khảo mô hình và giải pháp xử lý chất thải, nâng cao nhận thức cộng đồng.

4. Người dân và các hộ sản xuất nông nghiệp tại địa phương: Nắm bắt thông tin về thực trạng môi trường và các biện pháp cải thiện, áp dụng trong sản xuất và sinh hoạt.

Câu hỏi thường gặp

1. Tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM gồm những gì?
   Tiêu chí môi trường (số 17) bao gồm 5 chỉ tiêu chính như tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch, thu gom xử lý chất thải, xây dựng cảnh quan xanh – sạch – đẹp, quản lý chuồng trại chăn nuôi và đảm bảo an toàn thực phẩm.

2. Tại sao việc sử dụng phân bón và thuốc BVTV vượt mức lại gây hại?
   Sử dụng vượt mức làm tồn dư hóa chất trong đất và nước, gây ô nhiễm nguồn nước, suy thoái đất và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

3. Làm thế nào để nâng cao ý thức phân loại rác thải tại nguồn?
   Thông qua tuyên truyền, đào tạo, hỗ trợ phương tiện và xây dựng mô hình điểm để nhân rộng, tạo thói quen cho người dân.

4. Mô hình xử lý chất thải chăn nuôi hiệu quả là gì?
   Mô hình nuôi giun quế xử lý phân chăn nuôi là giải pháp sinh học hiệu quả, giảm ô nhiễm và tạo ra sản phẩm có giá trị kinh tế.

5. Làm sao để đảm bảo nguồn nước sạch cho người dân nông thôn?
   Đầu tư hệ thống cấp nước tập trung, kiểm soát chất lượng nước và nâng cao nhận thức sử dụng nước hợp vệ sinh.

Kết luận

• Xã Phúc Xuân có điều kiện tự nhiên và kinh tế phát triển nhanh, tạo áp lực lên môi trường nông thôn.
• Thực trạng môi trường còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong quản lý chất thải và sử dụng phân bón, thuốc BVTV.
• Việc thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM đạt kết quả bước đầu nhưng cần cải thiện để đạt chuẩn cao hơn.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể về tuyên truyền, xử lý chất thải, nâng cấp hạ tầng và kiểm soát sử dụng hóa chất.
• Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các mô hình xử lý môi trường hiệu quả, đồng thời nhân rộng kinh nghiệm cho các xã khác trong thành phố Thái Nguyên.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng nông thôn mới xanh – sạch – đẹp và bền vững!