Đánh giá hiệu quả xử lý nước thải tại các bệnh viện ở Hà Nội

Hà Nội, với mật độ dân số cao và nhiều bệnh viện lớn, đối mặt với áp lực lớn từ lượng nước thải y tế khổng lồ. Nước thải y tế chứa nhiều mầm bệnh nguy hiểm như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và các chất gây ô nhiễm hóa học. Xử lý hiệu quả giúp ngăn ngừa dịch bệnh lây lan, bảo vệ nguồn nước sinh hoạt và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc kiểm soát ô nhiễm nước thải bệnh viện là yếu tố then chốt để đảm bảo sức khỏe cộng đồng.

Theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Phương Loan (2006), nhiều bệnh viện tại Hà Nội vẫn chưa có hệ thống xử lý nước thải hoàn chỉnh hoặc hệ thống hoạt động kém hiệu quả. Các hệ thống cũ kỹ, quá tải hoặc không được bảo trì thường xuyên dẫn đến tình trạng nước thải không đạt tiêu chuẩn nước thải bệnh viện trước khi xả ra môi trường. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cấp, cải tạo và xây dựng mới các hệ thống xử lý nước thải hiện đại.

Nước thải bệnh viện không chỉ chứa các chất ô nhiễm thông thường như nước thải sinh hoạt mà còn bao gồm các chất đặc thù như máu, dịch bệnh phẩm, dược phẩm, hóa chất xét nghiệm, và các chất phóng xạ. Sự hiện diện của các chất này đòi hỏi các công nghệ xử lý đặc biệt để loại bỏ hoặc giảm thiểu nguy cơ gây hại cho môi trường và sức khỏe con người. Cần phải xác định rõ nồng độ các chất ô nhiễm trong nước thải bệnh viện để có thể lựa chọn công nghệ phù hợp.

Việc đầu tư và vận hành một hệ thống xử lý nước thải bệnh viện hiệu quả đòi hỏi nguồn kinh phí lớn. Chi phí bao gồm chi phí xây dựng, lắp đặt thiết bị, chi phí vận hành, bảo trì, và chi phí xử lý bùn thải. Ngoài ra, việc lựa chọn công nghệ xử lý nước thải bệnh viện phù hợp với điều kiện thực tế của từng bệnh viện cũng là một thách thức, đặc biệt là đối với các bệnh viện có quy mô nhỏ và nguồn lực hạn chế.

Nước thải bệnh viện chưa qua xử lý hoặc xử lý không đạt tiêu chuẩn có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường. Nó có thể gây ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm, ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh, và lan truyền các mầm bệnh cho con người và động vật. Bên cạnh đó, các chất ô nhiễm hóa học có thể tích tụ trong chuỗi thức ăn và gây ra các vấn đề sức khỏe lâu dài. Việc hiểu rõ ảnh hưởng của nước thải bệnh viện đến môi trường là vô cùng quan trọng để có các biện pháp ngăn chặn kịp thời.

Hiệu quả của quá trình xử lý nước thải được đánh giá dựa trên các chỉ số quan trọng như BOD (nhu cầu oxy sinh hóa), COD (nhu cầu oxy hóa học), TSS (tổng chất rắn lơ lửng), nồng độ Nitơ và Photpho, và mức độ loại bỏ vi khuẩn gây bệnh (Coliform, E. coli). Nước thải sau xử lý phải đáp ứng các tiêu chuẩn quy định của Việt Nam (QCVN) trước khi xả ra môi trường. So sánh với tiêu chuẩn nước thải bệnh viện là cần thiết để đánh giá hiệu quả.

Việc quan trắc và phân tích nước thải bệnh viện được thực hiện định kỳ tại các điểm đầu vào và đầu ra của hệ thống xử lý. Các mẫu nước được thu thập theo quy trình chuẩn và phân tích tại các phòng thí nghiệm đạt chuẩn. Kết quả phân tích được sử dụng để đánh giá hiệu quả của từng công đoạn xử lý và toàn bộ hệ thống. Quan trắc thường xuyên giúp phát hiện sớm các sự cố và điều chỉnh quy trình vận hành để đảm bảo hiệu quả xử lý.

Để đánh giá đúng hiệu quả, cần phải xác định chính xác chỉ số ô nhiễm của nước thải bệnh viện đầu vào, bao gồm nồng độ COD, BOD5, TSS, Amoni, Phosphat, Coliform... Việc này giúp xác định mức độ cần thiết phải xử lý và so sánh hiệu quả của các công nghệ xử lý khác nhau.

Các công nghệ xử lý sinh học như bùn hoạt tính, bể lọc sinh học, và UASB (bể kỵ khí dòng chảy ngược) là những lựa chọn phổ biến để xử lý nước thải bệnh viện. Các công nghệ này sử dụng vi sinh vật để phân hủy các chất hữu cơ và loại bỏ các chất dinh dưỡng. Ưu điểm của các công nghệ này là chi phí vận hành thấp và hiệu quả xử lý khá cao. Tuy nhiên, chúng đòi hỏi diện tích đất lớn và thời gian xử lý dài.

Công nghệ màng lọc như MF (vi lọc), UF (siêu lọc), NF (lọc nano), và RO (thẩm thấu ngược) ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong xử lý nước thải bệnh viện. Các công nghệ này có khả năng loại bỏ các chất ô nhiễm có kích thước nhỏ, bao gồm vi khuẩn, virus, và các chất hữu cơ hòa tan. Màng lọc giúp đảm bảo chất lượng nước sau xử lý đạt tiêu chuẩn cao nhất. Tuy nhiên, chi phí đầu tư và vận hành cao là một hạn chế.

Ozone và UV là các công nghệ oxy hóa tiên tiến thường được dùng để khử trùng nước thải bệnh viện. Ozone là một chất oxy hóa mạnh có thể tiêu diệt vi khuẩn, virus và các chất ô nhiễm hữu cơ khác. UV là một phương pháp khử trùng hiệu quả, không tạo ra các sản phẩm phụ độc hại. Tuy nhiên, chi phí đầu tư và vận hành các hệ thống này khá cao.

Các kết quả phân tích mẫu nước thải từ các bệnh viện khác nhau cho thấy sự biến động lớn về thành phần và nồng độ các chất ô nhiễm. Điều này phản ánh sự khác biệt về quy mô, chuyên khoa, và hoạt động của từng bệnh viện. Các bệnh viện có hệ thống xử lý hiện đại thường cho kết quả tốt hơn so với các bệnh viện sử dụng công nghệ cũ hoặc không có hệ thống xử lý.

Nghiên cứu đánh giá hiệu suất của các mô hình xử lý nước thải khác nhau đã áp dụng tại các bệnh viện ở Hà Nội. Kết quả cho thấy các mô hình kết hợp nhiều công đoạn xử lý thường có hiệu quả cao hơn so với các mô hình đơn giản. Tuy nhiên, chi phí đầu tư và vận hành cũng cao hơn.

Việc so sánh chi phí vận hành của các mô hình xử lý khác nhau là rất quan trọng để lựa chọn giải pháp phù hợp với khả năng tài chính của từng bệnh viện. Chi phí vận hành bao gồm chi phí điện năng, hóa chất, bảo trì, và chi phí xử lý bùn thải.

Để cải thiện hiệu quả xử lý nước thải bệnh viện, cần tập trung vào các giải pháp như nâng cấp hệ thống xử lý hiện có, áp dụng các công nghệ tiên tiến, tăng cường công tác bảo trì và vận hành, và nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường cho cán bộ y tế và cộng đồng. Cần xây dựng các công trình xử lý nước thải bệnh viện đạt chuẩn.

Nhà nước cần ban hành các chính sách và quy định chặt chẽ hơn về quản lý nước thải y tế, bao gồm các tiêu chuẩn xả thải, quy trình quan trắc và báo cáo, và các biện pháp xử phạt đối với các hành vi vi phạm. Cần có cơ chế hỗ trợ tài chính cho các bệnh viện để đầu tư vào các hệ thống xử lý nước thải hiện đại. Cần tăng cường việc phổ biến quy định về xử lý nước thải bệnh viện.

Để đảm bảo sức khỏe cộng đồng và bảo vệ môi trường, việc đầu tư mạnh mẽ vào các hệ thống xử lý nước thải bệnh viện hiện đại là vô cùng quan trọng. Các hệ thống này cần được thiết kế, xây dựng và vận hành theo các tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo loại bỏ triệt để các chất ô nhiễm nguy hại trong nước thải bệnh viện.