Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Tuyên Quang, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của tỉnh Tuyên Quang, có mật độ dân số cao và phát triển nhanh về công nghiệp, thương mại, dịch vụ. Hệ thống y tế gồm 8 bệnh viện đa khoa và chuyên khoa, cùng nhiều phòng khám đa khoa, chuyên khoa tư nhân, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng tăng của người dân. Tuy nhiên, sự phát triển này đồng thời tạo ra lượng lớn chất thải rắn y tế (CTRYT), đặc biệt là chất thải nguy hại, gây áp lực lớn lên công tác quản lý và xử lý chất thải. Theo số liệu năm 2019, tổng lượng chất thải y tế nguy hại phát sinh tại các cơ sở y tế trên địa bàn đạt khoảng 58.720 kg/năm, trong đó chất thải lây nhiễm và chất thải y tế thông thường cũng chiếm tỷ lệ đáng kể.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào đánh giá thực trạng công tác quản lý chất thải rắn y tế tại các bệnh viện, trung tâm y tế trên địa bàn thành phố Tuyên Quang, nhằm xác định những hạn chế, bất cập trong thu gom, phân loại, lưu giữ, vận chuyển và xử lý chất thải. Mục tiêu cụ thể là đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 9/2019 đến tháng 5/2020, tập trung tại các bệnh viện đa khoa tỉnh, bệnh viện phổi, bệnh viện quốc tế Phương Bắc và Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ góp phần cải thiện công tác quản lý chất thải y tế tại địa phương mà còn có giá trị tham khảo cho các cơ sở y tế khác trên toàn quốc, hướng tới phát triển bền vững và bảo vệ môi trường y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất thải y tế, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chất thải y tế: Quản lý chất thải y tế là quá trình toàn diện từ giảm thiểu, phân loại, thu gom, lưu giữ, vận chuyển đến xử lý và giám sát chất thải y tế nhằm đảm bảo an toàn môi trường và sức khỏe con người.

  • Mô hình phân loại chất thải y tế theo màu sắc: Áp dụng quy định phân loại chất thải y tế thành các nhóm như chất thải lây nhiễm sắc nhọn (màu vàng), chất thải nguy hại không lây nhiễm (màu đen), chất thải y tế thông thường (màu xanh), giúp thuận tiện trong thu gom và xử lý.

  • Khái niệm chính: Chất thải rắn y tế, chất thải y tế nguy hại, chất thải lây nhiễm, quản lý chất thải y tế, xử lý chất thải bằng công nghệ đốt và không đốt.

  • Lý thuyết về tác động môi trường và sức khỏe: Chất thải y tế nếu không được quản lý đúng cách sẽ gây ô nhiễm đất, nước, không khí và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là nhân viên y tế và người dân xung quanh.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo quan trắc môi trường năm 2017-2019 của các cơ sở y tế, báo cáo quản lý chất thải y tế của Sở Y tế và Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Tuyên Quang, khảo sát thực địa tại các bệnh viện đa khoa tỉnh, bệnh viện phổi, bệnh viện quốc tế Phương Bắc và Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Kết hợp thu thập tài liệu thứ cấp, khảo sát thực địa, phỏng vấn trực tiếp với cán bộ y tế, nhân viên môi trường và bệnh nhân bằng bảng hỏi với tổng số 20 phiếu điều tra.

  • Phương pháp phân tích: Số liệu được mã hóa, nhập vào phần mềm Excel để xử lý, phân tích thống kê mô tả, trình bày dưới dạng bảng biểu, sơ đồ nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý chất thải y tế.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn các bệnh viện và trung tâm y tế đại diện cho quy mô và chức năng khác nhau trên địa bàn thành phố Tuyên Quang, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 9/2019 đến tháng 5/2020, trong đó khảo sát thực địa và phỏng vấn diễn ra từ tháng 11 đến tháng 12/2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát sinh chất thải y tế: Tổng lượng chất thải y tế nguy hại phát sinh năm 2019 tại các bệnh viện trên địa bàn đạt khoảng 58.720 kg, trong đó bệnh viện đa khoa tỉnh chiếm phần lớn với gần 49.140 kg. Chất thải lây nhiễm và chất thải y tế thông thường cũng phát sinh với số lượng đáng kể, phản ánh quy mô hoạt động khám chữa bệnh lớn.

  2. Công tác thu gom, phân loại và lưu giữ: 100% cơ sở y tế thực hiện thu gom, phân loại và dán nhãn chất thải y tế theo quy định. Tuy nhiên, một số bệnh viện lớn như bệnh viện đa khoa tỉnh còn tồn tại tình trạng thùng chứa chưa được ghi nhãn đầy đủ, thùng rác chứa quá mức ¾ dung tích, và phương tiện thu gom chưa đồng bộ, chưa đạt chuẩn theo Thông tư liên tịch số 58/2015/TTLT-BYT-BTNMT.

  3. Công tác vận chuyển: Chất thải y tế được vận chuyển từ các khoa đến khu lưu giữ tạm thời bằng thùng rác có bánh xe và nắp đậy, với tần suất 1 lần/ngày. Tuy nhiên, hầu hết các cơ sở không có lối đi riêng biệt cho vận chuyển chất thải, gây nguy cơ lây nhiễm và ảnh hưởng đến hoạt động bệnh viện. Ngoài cơ sở, chất thải nguy hại chủ yếu được vận chuyển bằng xe máy thô sơ, chỉ duy nhất bệnh viện quốc tế Phương Bắc có xe chuyên dụng và hợp đồng xử lý chất thải nguy hại đúng quy định.

  4. Công tác xử lý chất thải: Hai lò đốt chất thải y tế 2 buồng tại bệnh viện đa khoa tỉnh và bệnh viện phổi đang hoạt động, đáp ứng yêu cầu xử lý chất thải nguy hại. Tuy nhiên, các lò đốt nhỏ, chưa có hệ thống xử lý khí thải hoàn chỉnh, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường thứ cấp. Một số cơ sở vẫn sử dụng phương pháp đốt thủ công hoặc chôn lấp trong khuôn viên bệnh viện.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý chất thải y tế tại thành phố Tuyên Quang đã có nhiều tiến bộ, với 100% cơ sở y tế thực hiện phân loại và thu gom chất thải theo quy định, góp phần giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm và ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, việc thiếu đồng bộ về phương tiện thu gom, lưu giữ và vận chuyển, đặc biệt là thiếu xe chuyên dụng vận chuyển chất thải nguy hại, làm giảm hiệu quả quản lý và tiềm ẩn rủi ro về an toàn sinh học.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tại Tuyên Quang tương đồng với nhiều địa phương khác, nơi mà các bệnh viện tuyến tỉnh và huyện còn gặp khó khăn về trang thiết bị và nguồn lực tài chính để đầu tư hệ thống xử lý chất thải hiện đại. Việc vận hành lò đốt chưa đạt chuẩn kỹ thuật quốc gia cũng là điểm chung, gây phát thải khí độc hại như dioxin, furan, ảnh hưởng lâu dài đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ phân loại, thu gom và xử lý chất thải y tế theo từng năm, bảng tổng hợp khối lượng chất thải phát sinh và xử lý tại các cơ sở y tế, cũng như sơ đồ quy trình thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải y tế tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cấp hệ thống thu gom và lưu giữ chất thải y tế: Trang bị đầy đủ thùng chứa, túi đựng chất thải theo mã màu quy định, lắp đặt bảng hướng dẫn phân loại tại vị trí dễ quan sát trong các khoa, phòng. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý bệnh viện, Sở Y tế.

  2. Đầu tư phương tiện vận chuyển chuyên dụng: Mua sắm xe chuyên dụng vận chuyển chất thải nguy hại, xây dựng lối đi riêng biệt trong bệnh viện để đảm bảo an toàn và hạn chế lây nhiễm. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế, UBND thành phố.

  3. Cải tiến công nghệ xử lý chất thải: Nâng cấp lò đốt hiện có theo tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia, bổ sung hệ thống xử lý khí thải, đồng thời nghiên cứu áp dụng công nghệ không đốt phù hợp để giảm phát thải ô nhiễm. Thời gian thực hiện: 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Bệnh viện, Sở Tài nguyên và Môi trường.

  4. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức: Tổ chức tập huấn định kỳ cho cán bộ y tế, nhân viên môi trường về quản lý chất thải y tế, an toàn sinh học và bảo vệ môi trường. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế, các bệnh viện.

  5. Xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính: Khuyến khích đầu tư từ ngân sách nhà nước và các nguồn xã hội hóa để nâng cao năng lực quản lý chất thải y tế. Thời gian thực hiện: 24 tháng. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý bệnh viện và cơ sở y tế: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý chất thải y tế, từ đó xây dựng kế hoạch cải thiện công tác thu gom, phân loại và xử lý chất thải tại đơn vị mình.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh, ban hành các quy định, chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất thải y tế trên địa bàn tỉnh và toàn quốc.

  3. Chuyên gia môi trường và nghiên cứu sinh: Tham khảo các phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tế và phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về quản lý chất thải y tế và bảo vệ môi trường.

  4. Đơn vị cung cấp dịch vụ xử lý chất thải y tế: Hiểu rõ nhu cầu, thực trạng và các khó khăn trong công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải y tế để nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng yêu cầu pháp luật và bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phải phân loại chất thải y tế ngay tại nguồn?
    Phân loại ngay tại nguồn giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm, thuận tiện cho thu gom và xử lý đúng phương pháp, tránh lẫn lộn chất thải nguy hại với chất thải thông thường, từ đó bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường.

  2. Các phương pháp xử lý chất thải y tế phổ biến hiện nay là gì?
    Hai nhóm chính là công nghệ đốt (lò đốt 2 buồng, lò đốt thủ công) và công nghệ không đốt (nồi hấp khử trùng, vi sóng, hóa học). Mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng, cần lựa chọn phù hợp với quy mô và loại chất thải.

  3. Nguy cơ ô nhiễm môi trường do chất thải y tế là gì?
    Chất thải y tế có thể gây ô nhiễm đất, nước và không khí do chứa mầm bệnh, hóa chất độc hại, kim loại nặng. Việc xử lý không đúng cách có thể phát tán vi khuẩn, khí độc như dioxin, ảnh hưởng lâu dài đến hệ sinh thái và sức khỏe con người.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chất thải y tế tại bệnh viện?
    Cần đầu tư trang thiết bị thu gom, lưu giữ, vận chuyển chuyên dụng; đào tạo nhân viên; áp dụng công nghệ xử lý hiện đại; xây dựng quy trình quản lý chặt chẽ và giám sát thường xuyên.

  5. Vai trò của chính sách và pháp luật trong quản lý chất thải y tế?
    Chính sách và pháp luật tạo khung pháp lý bắt buộc các cơ sở y tế tuân thủ quy trình quản lý chất thải, đồng thời thúc đẩy đầu tư, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên liên quan trong bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Kết luận

  • Đã đánh giá thực trạng phát sinh, thu gom, phân loại, lưu giữ, vận chuyển và xử lý chất thải rắn y tế tại các cơ sở y tế trên địa bàn thành phố Tuyên Quang, xác định được những điểm mạnh và hạn chế hiện tại.
  • 100% cơ sở y tế thực hiện phân loại và thu gom chất thải y tế theo quy định, tuy nhiên còn tồn tại thiếu đồng bộ về phương tiện và quy trình vận chuyển.
  • Công tác xử lý chất thải nguy hại chủ yếu dựa vào lò đốt 2 buồng, chưa hoàn toàn đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường thứ cấp.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cấp hệ thống thu gom, đầu tư phương tiện vận chuyển chuyên dụng, cải tiến công nghệ xử lý, tăng cường đào tạo và xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý và bệnh viện triển khai thực hiện các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất thải y tế, bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Luận văn mong muốn trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý, chuyên gia môi trường và các cơ sở y tế trong công tác quản lý chất thải y tế, góp phần phát triển bền vững ngành y tế và bảo vệ môi trường tại Việt Nam.