Tổng quan nghiên cứu

Ngành dệt may là một trong những ngành sử dụng lao động lớn nhất tại Việt Nam, với lực lượng lao động chủ yếu là nữ, chiếm khoảng 80-90% tổng số công nhân sản xuất. Thời gian làm việc trung bình của công nhân thường trên 8 giờ/ngày, có khi tăng ca lên đến 10-12 giờ/ngày. Theo báo cáo của ngành, khoảng 35% doanh nghiệp trong ngành có điều kiện lao động và môi trường không đảm bảo vệ sinh, dẫn đến tỷ lệ mắc các bệnh nghề nghiệp như bệnh tai mũi họng (40-80%), đau đầu (75%), nhức mỏi cơ thể (56%), đau cột sống thắt lưng (40-60%) và các bệnh về mắt (gần 20%). Tình trạng giảm cân sau một thời gian làm việc chiếm khoảng 56%, chủ yếu ở nhóm tuổi 30 trở lên.

Công ty TNHH Crystal Martin (Việt Nam) là một nhà máy dệt may với công suất khoảng 12.000 sản phẩm/năm, chuyên sản xuất trang phục dệt kim, đan móc tại Khu công nghiệp Quang Châu, Bắc Giang. Mặc dù công ty đã chú trọng công tác an toàn vệ sinh lao động, người lao động vẫn phải chịu tác động của gánh nặng lao động do đặc thù nghề nghiệp và điều kiện làm việc. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng gánh nặng lao động đối với công nhân tại công ty, từ đó đề xuất các giải pháp giảm thiểu nhằm bảo vệ sức khỏe người lao động và nâng cao năng suất lao động.

Phạm vi nghiên cứu được thực hiện từ tháng 3/2019 đến tháng 9/2021 tại Công ty TNHH Crystal Martin (Việt Nam). Mục tiêu cụ thể là khảo sát thực trạng gánh nặng lao động đặc thù của công nhân, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp cải thiện điều kiện làm việc. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng môi trường lao động, giảm thiểu các bệnh nghề nghiệp và tăng hiệu quả sản xuất trong ngành dệt may.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về điều kiện lao động, môi trường lao động và căng thẳng nghề nghiệp. Điều kiện lao động được hiểu là tổng thể các yếu tố kỹ thuật, tổ chức, kinh tế, xã hội và môi trường tác động đến người lao động trong quá trình sản xuất. Môi trường lao động bao gồm các yếu tố vật lý, hóa học, sinh học và tâm lý xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe và hiệu suất làm việc.

Căng thẳng nghề nghiệp được định nghĩa là phản ứng thể chất và cảm xúc của người lao động trước các yếu tố gây áp lực trong công việc, ảnh hưởng đến khả năng lao động và sức khỏe. Gánh nặng lao động là mức độ tác động tổng hợp của các yếu tố điều kiện lao động đến sức khỏe và khả năng làm việc của người lao động, bao gồm các yếu tố vật lý (nhiệt độ, ánh sáng, tiếng ồn), thiết kế công việc (tư thế, thời gian làm việc, tính lặp lại), và các yếu tố tâm lý xã hội (khối lượng công việc, mâu thuẫn vai trò, thiếu hỗ trợ).

Các phương pháp đánh giá gánh nặng lao động được áp dụng gồm:

  • Phương pháp RULA (Rapid Upper Limb Assessment) đánh giá tư thế chi trên, cổ và thân nhằm xác định mức độ rủi ro về cơ xương khớp.
  • Phương pháp OWAS (Ovako Working Posture Assessment System) đánh giá tư thế làm việc chính dựa trên tư thế thân, tay và chân, phân loại mức độ cấp bách cần điều chỉnh.
  • Đánh giá tâm sinh lý lao động qua kỹ thuật đo khả năng trí nhớ hình và khả năng chú ý theo phương pháp Platonop, nhằm xác định mức độ căng thẳng thần kinh và mệt mỏi sau ca làm việc.
  • Lập phiếu khảo sát thu thập thông tin về tác động của công việc đến sức khỏe và khả năng lao động của người lao động.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu hồi cứu từ các tài liệu liên quan và báo cáo y tế của công ty, kết quả quan trắc môi trường lao động định kỳ, cùng với dữ liệu khảo sát thực tế từ 100 công nhân tại các bộ phận khác nhau của công ty. Cỡ mẫu khảo sát gồm 100 phiếu, trong đó 33% nam và 67% nữ, độ tuổi chủ yếu từ 20-40 tuổi chiếm 86%.

Phương pháp chọn mẫu là chọn ngẫu nhiên có chủ đích tại các bộ phận sản xuất nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm công việc khác nhau. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ đánh giá RULA và OWAS để xác định mức độ rủi ro tư thế lao động, kết hợp với phân tích thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ mắc các triệu chứng sức khỏe.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 3/2019 đến tháng 9/2021, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp. Việc kết hợp các phương pháp định lượng và định tính giúp đánh giá toàn diện gánh nặng lao động và các yếu tố ảnh hưởng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tư thế lao động và mức độ rủi ro cơ xương khớp: Qua đánh giá RULA, có khoảng 60% công nhân làm việc ở mức điểm 5-6, cho thấy nguy cơ trung bình đến cao về các vấn đề cơ xương khớp cần được can thiệp sớm. Phương pháp OWAS cho thấy 45% tư thế lao động thuộc nhóm cần điều chỉnh càng nhanh càng tốt hoặc cần thay đổi ngay.

  2. Mức độ căng thẳng thần kinh và mệt mỏi: Kết quả đo khả năng chú ý trước và sau ca làm việc cho thấy có tới 40% công nhân bị căng thẳng quá mức (tăng thời gian làm test chú ý trên 50%), ảnh hưởng đến hiệu suất và an toàn lao động. Đánh giá trí nhớ hình cũng cho thấy 35% công nhân có mức trí nhớ dưới trung bình hoặc kém, phản ánh tác động tiêu cực của gánh nặng lao động đến chức năng tâm sinh lý.

  3. Môi trường lao động và yếu tố nguy hại: Kết quả quan trắc môi trường lao động năm 2020 cho thấy 28% mẫu đo ánh sáng và tiếng ồn vượt giới hạn cho phép tại một số vị trí làm việc. Khảo sát người lao động cho thấy 55% cảm nhận các yếu tố nguy hại như tiếng ồn, ánh sáng không phù hợp xuất hiện thường xuyên, gây khó chịu và ảnh hưởng sức khỏe.

  4. Tình trạng sức khỏe người lao động: Khảo sát 100 công nhân cho thấy 48,9% nữ công nhân từng phải nghỉ việc do đau mỏi cơ xương khớp, đặc biệt ở vùng vai, gáy, lưng và thắt lưng. Tỷ lệ công nhân cảm thấy mệt mỏi sau ca làm việc chiếm 21,9%. Các triệu chứng đau đầu, mờ mắt, đau cổ và đau lưng có tỷ lệ cao, tương ứng với các yếu tố môi trường và tư thế lao động không phù hợp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến gánh nặng lao động tại Công ty TNHH Crystal Martin (Việt Nam) là do đặc thù công việc lặp đi lặp lại, tư thế làm việc tĩnh kéo dài, thời gian làm việc trên 8 giờ/ngày và các yếu tố môi trường như ánh sáng và tiếng ồn chưa được kiểm soát triệt để. Kết quả RULA và OWAS cho thấy mức độ rủi ro tư thế lao động cao, tương tự với các nghiên cứu trong ngành dệt may tại Việt Nam và quốc tế.

Mức độ căng thẳng thần kinh và giảm khả năng chú ý sau ca làm việc phản ánh tác động tiêu cực của gánh nặng lao động đến sức khỏe tâm thần và hiệu quả công việc. Điều này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về công nhân ngành may, cho thấy môi trường làm việc không an toàn và áp lực công việc cao gây ra các vấn đề sức khỏe thể chất và tâm lý.

Kết quả quan trắc môi trường lao động và khảo sát người lao động cho thấy cần cải thiện các yếu tố vật lý như ánh sáng và tiếng ồn để giảm thiểu tác động xấu đến sức khỏe. Tình trạng đau mỏi cơ xương khớp phổ biến cũng phản ánh sự cần thiết của các giải pháp kỹ thuật và tổ chức nhằm cải thiện tư thế làm việc và giảm áp lực cơ bắp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm RULA, tỷ lệ tư thế lao động theo nhóm OWAS, biểu đồ mức độ căng thẳng thần kinh và bảng so sánh kết quả quan trắc môi trường lao động theo từng yếu tố. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng và ưu tiên các biện pháp can thiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến thiết kế nơi làm việc: Áp dụng bục đứng điều chỉnh chiều cao bề mặt làm việc và bàn ghế có thể thay đổi chiều cao để phù hợp với từng công nhân, giảm áp lực lên cơ xương và tư thế làm việc tĩnh. Thời gian thực hiện dự kiến trong 6 tháng, do phòng kỹ thuật phối hợp với phòng sản xuất triển khai.

  2. Trang bị thảm chống mệt mỏi và phương tiện hỗ trợ nâng nhấc: Lắp đặt thảm chống mệt mỏi tại các vị trí làm việc đứng lâu, đồng thời trang bị xe đẩy tay, xe nâng tay hỗ trợ di chuyển vật nặng nhằm giảm tải trọng cơ thể. Thời gian thực hiện trong 3 tháng, do phòng tổ chức hành chính và phòng kỹ thuật phối hợp thực hiện.

  3. Tăng cường công tác huấn luyện an toàn vệ sinh lao động: Xây dựng chương trình huấn luyện chuyên biệt cho công nhân ngành may, tập trung vào kiến thức về tư thế làm việc đúng, phòng tránh căng thẳng nghề nghiệp và sử dụng thiết bị hỗ trợ. Thời gian triển khai hàng năm, do phòng nhân sự phối hợp với phòng y tế tổ chức.

  4. Cải thiện môi trường làm việc: Nâng cấp hệ thống chiếu sáng và giảm tiếng ồn tại các khu vực làm việc, bảo trì thiết bị định kỳ để đảm bảo các yếu tố môi trường trong giới hạn cho phép. Thời gian thực hiện trong 9 tháng, do phòng kỹ thuật và phòng tổ chức hành chính chịu trách nhiệm.

  5. Tổ chức các hoạt động giảm căng thẳng và nâng cao sức khỏe: Tổ chức các buổi tập thể dục giữa giờ, kỹ thuật quản lý áp lực và hỗ trợ tâm lý cho công nhân nhằm giảm căng thẳng thần kinh và nâng cao sức khỏe tinh thần. Thời gian thực hiện liên tục, do phòng y tế và phòng nhân sự phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp ngành dệt may: Giúp hiểu rõ thực trạng gánh nặng lao động, từ đó xây dựng chính sách cải thiện điều kiện làm việc, nâng cao năng suất và giảm thiểu chi phí y tế.

  2. Chuyên gia an toàn vệ sinh lao động và kỹ sư công nghiệp: Cung cấp cơ sở khoa học và phương pháp đánh giá tư thế lao động, môi trường làm việc để thiết kế các giải pháp kỹ thuật phù hợp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về đánh giá gánh nặng lao động trong ngành dệt may, kết hợp các phương pháp đánh giá đa chiều.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và y tế nghề nghiệp: Hỗ trợ xây dựng các tiêu chuẩn, quy định và chương trình giám sát sức khỏe người lao động trong ngành dệt may.

Câu hỏi thường gặp

  1. Gánh nặng lao động là gì và tại sao cần đánh giá?
    Gánh nặng lao động là mức độ tác động tổng hợp của các yếu tố điều kiện lao động đến sức khỏe và khả năng làm việc của người lao động. Đánh giá giúp xác định các yếu tố nguy cơ để có biện pháp cải thiện, giảm thiểu bệnh nghề nghiệp và tăng hiệu quả sản xuất.

  2. Phương pháp RULA và OWAS khác nhau như thế nào?
    RULA tập trung đánh giá tư thế chi trên, cổ và thân nhằm xác định nguy cơ cơ xương khớp, trong khi OWAS đánh giá tư thế toàn thân dựa trên thân, tay và chân, phân loại mức độ cấp bách cần điều chỉnh. Cả hai phương pháp bổ sung cho nhau trong đánh giá tư thế lao động.

  3. Tại sao công nhân ngành dệt may dễ bị căng thẳng nghề nghiệp?
    Nguyên nhân gồm công việc lặp đi lặp lại, thời gian làm việc dài, áp lực sản xuất, tư thế làm việc tĩnh và môi trường làm việc có yếu tố nguy hại như tiếng ồn, ánh sáng không phù hợp. Những yếu tố này gây mệt mỏi thể chất và căng thẳng tâm lý.

  4. Các giải pháp kỹ thuật nào hiệu quả để giảm gánh nặng lao động?
    Các giải pháp như điều chỉnh chiều cao bàn ghế, sử dụng thảm chống mệt mỏi, trang bị thiết bị hỗ trợ nâng nhấc và cải thiện môi trường làm việc (ánh sáng, tiếng ồn) đã được chứng minh giúp giảm áp lực cơ xương và cải thiện sức khỏe người lao động.

  5. Làm thế nào để đánh giá mức độ căng thẳng thần kinh của công nhân?
    Có thể sử dụng các kỹ thuật đo khả năng trí nhớ hình và khả năng chú ý trước và sau ca làm việc để xác định mức độ mệt mỏi và căng thẳng thần kinh. Tăng thời gian làm test chú ý sau ca so với đầu ca phản ánh mức độ căng thẳng.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá thực trạng gánh nặng lao động tại Công ty TNHH Crystal Martin (Việt Nam), xác định các yếu tố nguy cơ về tư thế lao động, môi trường làm việc và căng thẳng thần kinh.
  • Kết quả cho thấy tỷ lệ công nhân chịu ảnh hưởng bởi tư thế làm việc không phù hợp và các yếu tố môi trường vượt giới hạn là khá cao, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và hiệu quả lao động.
  • Đề xuất các giải pháp kỹ thuật, tổ chức và huấn luyện nhằm giảm thiểu gánh nặng lao động, cải thiện điều kiện làm việc và nâng cao sức khỏe người lao động.
  • Nghiên cứu có thể áp dụng cho các doanh nghiệp cùng ngành nghề nhằm nâng cao chất lượng môi trường lao động và năng suất sản xuất.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các doanh nghiệp khác trong ngành dệt may.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe người lao động và phát triển bền vững doanh nghiệp!