Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2020, thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn, với diện tích tự nhiên 7.793,7 ha và vị trí địa lý chiến lược gần cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vụ khiếu nại, tố cáo và tranh chấp về đất đai. Đây là hệ quả tất yếu của quá trình phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là các dự án phát triển đô thị, khu tái định cư và công trình công cộng như Khu đô thị Phú Lộc, Công viên Bờ sông Kỳ Cùng, dự án cầu 17/10. Theo số liệu thống kê, trong giai đoạn này, thành phố đã tiếp nhận và xử lý hàng trăm đơn thư khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai, trong đó tỷ lệ giải quyết đạt khoảng 88% đối với các vụ việc khiếu nại và 92% đối với tố cáo. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều vụ việc kéo dài, phức tạp, ảnh hưởng đến ổn định chính trị và trật tự xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá toàn diện công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tranh chấp đất đai trên địa bàn thành phố Lạng Sơn, xác định những thuận lợi, khó khăn và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan chức năng, người dân và cán bộ quản lý tại 4 điểm nghiên cứu đại diện cho các khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau trong thành phố. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện chính sách quản lý đất đai, nâng cao nhận thức pháp luật và đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững và ổn định xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về đất đai, trong đó trọng tâm là:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về đất đai: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc quản lý, sử dụng đất đai theo nguyên tắc sở hữu toàn dân, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, cá nhân và phát triển bền vững.
  • Mô hình giải quyết khiếu nại, tố cáo và tranh chấp đất đai: Bao gồm các bước tiếp nhận, xử lý đơn thư, xác minh, đối thoại và ra quyết định giải quyết theo quy định pháp luật.
  • Khái niệm chính: Khiếu nại, tố cáo, tranh chấp đất đai, thẩm quyền giải quyết, quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, các quy định pháp luật liên quan như Luật Đất đai 2013, Luật Khiếu nại 2011, Luật Tố cáo 2018, Luật Tiếp công dân 2013.

Khung lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tranh chấp đất đai, đồng thời làm cơ sở để đề xuất các giải pháp phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các báo cáo, tài liệu pháp lý, số liệu thống kê từ UBND thành phố Lạng Sơn, Thanh tra thành phố, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Văn phòng đăng ký đất đai, Phòng Tư pháp và các cơ quan liên quan giai đoạn 2018-2020.
  • Thu thập số liệu sơ cấp: Thực hiện phỏng vấn trực tiếp và điều tra bằng phiếu với 120 người dân có liên quan đến khiếu nại, tố cáo, tranh chấp đất đai tại 4 điểm nghiên cứu đại diện cho các khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau. Đồng thời, phỏng vấn 27 cán bộ, công chức quản lý đất đai và giải quyết đơn thư tại các cấp xã, phường và thành phố.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn điểm nghiên cứu dựa trên phân vùng theo điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, trình độ dân trí và mức độ phát sinh đơn thư khiếu nại, tố cáo.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ giải quyết, phân tích định tính từ phỏng vấn và tổng hợp các kết quả để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 7/2020 đến tháng 6/2021, đảm bảo thu thập đầy đủ và chính xác các thông tin cần thiết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng sử dụng đất và quản lý đất đai: Năm 2020, thành phố Lạng Sơn có diện tích tự nhiên 7.793,7 ha với đa dạng địa hình và khí hậu thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc phát triển các dự án đô thị và công trình công cộng đã làm gia tăng áp lực lên quản lý đất đai, dẫn đến nhiều tranh chấp và khiếu nại phát sinh.

  2. Công tác tiếp công dân và xử lý đơn thư: Trong giai đoạn 2018-2020, thành phố đã tiếp nhận và xử lý 829 vụ việc khiếu nại với tỷ lệ giải quyết đạt 88%, trong đó 5% vụ việc khiếu nại được xác định là đúng, 7% có đúng có sai, còn lại 88% là khiếu nại sai. Đối với tố cáo, tổng số 186 vụ việc được thụ lý giải quyết với tỷ lệ 92%, trong đó 4% tố cáo đúng, 11% có đúng có sai và 84% tố cáo sai. Tỷ lệ giải quyết đơn thư vượt trội so với nhiều địa phương khác, thể hiện sự nỗ lực của các cơ quan chức năng.

  3. Ý kiến người dân và cán bộ: Qua phỏng vấn 120 người dân và 27 cán bộ, đa số đánh giá công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khiếu nại, tố cáo còn hạn chế, ảnh hưởng đến nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của người dân. Một số khó khăn được chỉ ra gồm thủ tục giải quyết phức tạp, thời gian xử lý kéo dài và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan.

  4. Thuận lợi và khó khăn trong công tác giải quyết: Thuận lợi gồm sự quan tâm chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền, sự phối hợp giữa các phòng ban và sự tham gia của người dân. Khó khăn chủ yếu là các vụ việc phức tạp, kéo dài, thiếu nguồn lực và năng lực cán bộ còn hạn chế, cũng như sự chồng chéo trong công tác thanh tra, kiểm tra.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tranh chấp đất đai tại thành phố Lạng Sơn đã đạt được nhiều tiến bộ, đặc biệt trong tỷ lệ giải quyết đơn thư và giảm thiểu các vụ việc vượt cấp. So với các tỉnh như Gia Lai, Yên Bái, Sơn La, Lạng Sơn có tỷ lệ giải quyết vụ việc cao hơn, phản ánh hiệu quả quản lý và sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan chức năng.

Tuy nhiên, tỷ lệ khiếu nại và tố cáo sai vẫn chiếm phần lớn, cho thấy cần nâng cao công tác tuyên truyền pháp luật và cải thiện quy trình giải quyết để giảm thiểu các khiếu kiện không chính đáng. Việc xử lý các vụ việc phức tạp còn chậm trễ cũng là điểm cần khắc phục nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân và giữ vững ổn định xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải quyết khiếu nại, tố cáo theo năm, phân loại vụ việc đúng, sai và có đúng có sai, cũng như bảng tổng hợp ý kiến đánh giá của người dân và cán bộ về các khó khăn, thuận lợi trong công tác giải quyết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai và khiếu nại, tố cáo

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân và cán bộ.
    • Thời gian: Triển khai liên tục hàng năm.
    • Chủ thể: UBND thành phố, các phòng ban chuyên môn, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể xã hội.

  2. Nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn cho cán bộ giải quyết khiếu nại, tố cáo

    • Mục tiêu: Cải thiện chất lượng xử lý đơn thư, rút ngắn thời gian giải quyết.
    • Thời gian: Đào tạo định kỳ 1-2 lần/năm.
    • Chủ thể: Sở Nội vụ, UBND thành phố, các cơ quan liên quan.

  3. Cải tiến quy trình tiếp nhận, xử lý và giải quyết khiếu nại, tố cáo

    • Mục tiêu: Đơn giản hóa thủ tục, tăng cường phối hợp liên ngành.
    • Thời gian: Rà soát và hoàn thiện trong 6 tháng đầu năm.
    • Chủ thể: Thanh tra thành phố, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Tư pháp.

  4. Tăng cường đối thoại, hòa giải tại cơ sở và xử lý kịp thời các vụ việc phức tạp, tồn đọng

    • Mục tiêu: Giảm thiểu khiếu kiện vượt cấp, ổn định tình hình xã hội.
    • Thời gian: Thực hiện thường xuyên, ưu tiên các vụ việc kéo dài.
    • Chủ thể: UBND các xã, phường, Ban tiếp công dân thành phố.

  5. Xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo

    • Mục tiêu: Đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm và nâng cao hiệu quả công tác.
    • Thời gian: Thiết lập hệ thống trong năm nghiên cứu tiếp theo.
    • Chủ thể: Thanh tra thành phố, UBND thành phố.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai và tiếp công dân

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, nâng cao kỹ năng giải quyết khiếu nại, tố cáo.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp cải tiến quy trình và nâng cao năng lực.

  2. Nhà nghiên cứu, sinh viên ngành Quản lý đất đai, Luật và Khoa học xã hội

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  3. Các tổ chức đoàn thể, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức xã hội

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò trong công tác tuyên truyền, vận động và tham gia giải quyết khiếu nại.
    • Use case: Tổ chức các hoạt động hỗ trợ người dân, giám sát công tác giải quyết đơn thư.

  4. Cơ quan lập pháp và hoạch định chính sách

    • Lợi ích: Cung cấp dữ liệu thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai và giải quyết khiếu nại.
    • Use case: Xây dựng các văn bản pháp luật, nghị quyết phù hợp với thực tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai tại Lạng Sơn có những khó khăn gì?
    Khó khăn chính gồm các vụ việc phức tạp, kéo dài, thủ tục giải quyết còn phức tạp, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan và hạn chế về năng lực cán bộ. Ví dụ, một số vụ việc khiếu nại kéo dài quá thời gian quy định, gây bức xúc trong nhân dân.

  2. Tỷ lệ giải quyết khiếu nại, tố cáo tại thành phố Lạng Sơn đạt bao nhiêu phần trăm?
    Tỷ lệ giải quyết khiếu nại đạt khoảng 88%, tố cáo đạt 92% trong giai đoạn 2018-2020. Đây là tỷ lệ cao so với nhiều địa phương khác, thể hiện sự nỗ lực của các cơ quan chức năng.

  3. Người dân có được hỗ trợ pháp lý khi tham gia khiếu nại, tố cáo không?
    Có, người khiếu nại được quyền nhờ luật sư tư vấn hoặc ủy quyền cho luật sư, trợ giúp viên pháp lý để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình theo quy định của pháp luật.

  4. Các cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai?
    Thẩm quyền giải quyết được phân cấp từ cấp xã, huyện đến tỉnh, Bộ Tài nguyên và Môi trường và các cơ quan Trung ương tùy theo tính chất và cấp độ vụ việc, đảm bảo giải quyết đúng thẩm quyền và quy trình pháp luật.

  5. Làm thế nào để giảm thiểu các vụ việc khiếu nại, tố cáo sai?
    Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật, nâng cao nhận thức của người dân và cán bộ; cải tiến quy trình giải quyết; đẩy mạnh đối thoại, hòa giải tại cơ sở; đồng thời nâng cao năng lực cán bộ giải quyết đơn thư.

Kết luận

  • Thành phố Lạng Sơn đã đạt tỷ lệ giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai cao, góp phần ổn định chính trị và phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn 2018-2020.
  • Công tác tuyên truyền pháp luật và nâng cao năng lực cán bộ là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giải quyết đơn thư.
  • Các vụ việc phức tạp, kéo dài vẫn còn tồn tại, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và cải tiến quy trình giải quyết.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường đối thoại, cải tiến thủ tục và xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả.
  • Nghiên cứu mở rộng và áp dụng các kết quả này tại các địa phương có điều kiện tương đồng để góp phần hoàn thiện quản lý đất đai toàn quốc.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các cán bộ, nhà quản lý và người dân tích cực tham gia, phối hợp thực hiện nhằm xây dựng môi trường quản lý đất đai minh bạch, công bằng và hiệu quả.