Cuộc Tiến Công và Nổi Dậy ở Tỉnh Khánh Hòa Năm 1968

Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mậu Thân 1968 nổ ra đồng loạt tại nhiều thành phố, thị xã trên toàn chiến trường miền Nam. Đặc biệt nó lại nổ ra vào thời điểm mà quân viễn chinh Mỹ tham chiến ở chiến trường miền Nam Việt Nam lên tới trên 50 vạn. Sự kiện này đã gây nên cơn địa chấn ngay trong lòng nước Mỹ và dư luận thế giới. Khánh Hòa là tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ, giáp với tỉnh Phú Yên về hướng Bắc, tỉnh Đắk Lắk về hướng Tây Bắc, tỉnh Lâm Đồng về hướng Tây Nam, tỉnh Ninh Thuận về hướng Nam và Biển Đông về hướng Đông; có mũi Hòn Ðôi trên bán đảo Hòn Gốm huyện Vạn Ninh, là điểm cực Ðông trên đất liền của nước ta.

Khánh Hòa vừa giàu về sức người sức của vừa có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng cả về chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội, quốc phòng, an ninh của cả nước. Vì vậy, Khánh Hòa đã sớm trở thành một trong những chiến trường trọng điểm trong kế hoạch “tìm diệt” và “bình định” của Mỹ - chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Trong cuộc tiến công và nổi dậy năm 1968, Khánh Hòa là địa phương ở Nam Trung Bộ đã gây cho địch nhiều tổn thất, khó khăn. Đặc biệt là ở Nha Trang, quân và dân đã tiêu diệt nhiều sinh lực và phương tiện chiến tranh của địch, làm rung chuyển toàn bộ guồng máy thống trị của địch trong tỉnh.

Khánh Hòa là một tỉnh ở miền duyên hải Nam Trung bộ. Phần đất liền của tỉnh nằm kéo dài từ tọa độ địa lý 12’52’15’’ đến 11’42’50” vĩ độ Bắc và từ 108’40’33” đến 109’29’55” kinh độ Đông, trong vòng cung Bắc – Nam của dải Trường Sơn, giáp với tỉnh Phú Yên về hướng Bắc, tỉnh Đắk Lắk về hướng Tây Bắc, tỉnh Lâm Đồng về hướng Tây Nam, tỉnh Ninh Thuận về hướng Nam và Biển Đông về hướng Đông. Điểm cực Đông trên đất liền của Khánh Hòa nằm tại Mũi Đôi trên bán đảo Hòn Gốm, huyện Vạn Ninh và cũng là điểm cực Đông trên đất liền của Việt Nam.

Địa hình Khánh Hòa được chia thành 3 vùng: đồng bằng ven biển, vùng núi và bán sơn địa, rừng. Mỗi vùng có những thế mạnh đặc trưng và có vị trí chiến lược quan trọng riêng, tạo nên thế liên hoàn của tỉnh. Đồng bằng ở Khánh Hòa nh hẹp, bị chia cắt bởi các dãy núi đâm ra biển. Bên cạnh đó địa hình chủ yếu của tỉnh là rừng núi nên không thuận lợi cho quá trình lắng đọng phù sa, nên nhìn chung Khánh Hòa không phải là nơi thuận lợi để phát triển nông nghiệp.

Đất nông nghiệp ở đây tương đối phì 12 nhiêu, có điều kiện thuận lợi cho sản xuất các loại cây lương thực, cây công nghiệp và các loại cây ăn trái có giá trị khác như lúa, mì, ngô, đậu phộng,. Trong đó lúa vẫn chiếm diện tích lớn nhất. Ngoài ra còn có hai vùng đồng bằng hẹp là Vạn Ninh và Cam Ranh ven biển cùng với lượng diện tích canh tác nh ở vùng thung lũng của hai huyện miền núi Khánh Sơn và Khánh Vĩnh. Vì thế, vùng đồng bằng ven biển Khánh Hòa có khả năng sản xuất lương thực, thực ph m, góp phần đảm bảo hậu cần cho cuộc kháng chiến.

Là một tỉnh nằm sát dãy núi Trường Sơn, đa số diện tích Khánh Hòa là núi non. Núi rừng Khánh Hòa chiếm ¾ diện tích toàn tỉnh, phần lớn độ cao chỉ trên dưới 1000m, gắn với dãy Trường Sơn, lại là phần cuối của phía cực Nam nên địa hình núi khá đa dạng tạo ra nhiều cảnh quan đẹp và gắn liền với nhiều truyền thuyết dân gian. Với địa hình như vậy thuận lợi cho việc xây dựng căn cứ kháng chiến, giữ gìn lực lượng, phát triển chiến tranh du kích.

Ở hai huyện miền núi phía Tây tỉnh là Khánh Sơn, Khánh Vĩnh, núi rừng chiếm hầu hết diện tích, có nhiều núi cao hiểm trở, loại từ 1000m đến 1500m có trên chục ngọn, tập trung ở dọc theo ranh giới giáp với Lâm Đồng. Những dãy núi cao này làm bình phong che chắn không cho gió Tây Nam khô nóng tràn xuống vùng đồng bằng Diên Khánh- Nha Trang, tạo cho vùng này có khí hậu mát mẻ quanh năm.

Rừng có nhiều lâm thổ sản có giá trị kinh tế cao, đặc biệt ở hai hu... Vì vậy Khánh Hòa là một trong những tỉnh có vị trí đặc biệt quan trọng có ý nghĩa chiến lược không chỉ về quân sự mà cả về mặt kinh tế, chính trị và văn hóa của cả nước. Khánh Hòa có diện tích tự nhiên là 5.197 km² gồm 2 thành phố trực thuộc tỉnh (thành phố Nha Trang và thành phố Cam Ranh), 1 thị xã (Ninh Hòa) và 6 huyện (Vạn Ninh, Diên Khánh, Khánh Vĩnh, Khánh Sơn, Cam Lâm và huyện Trường Sa)

Địa hình Khánh Hòa được chia thành 3 vùng: đồng bằng ven biển, vùng núi và bán sơn địa, rừng. Mỗi vùng có những thế mạnh đặc trưng và có vị trí chiến lược quan trọng riêng, tạo nên thế liên hoàn của tỉnh. Đồng bằng ở Khánh Hòa nh hẹp, bị chia cắt bởi các dãy núi đâm ra biển. Bên cạnh đó địa hình chủ yếu của tỉnh là rừng núi nên không thuận lợi cho quá trình lắng đọng phù sa, nên nhìn chung Khánh Hòa không phải là nơi thuận lợi để phát triển nông nghiệp.

Khánh Hòa gồm hai vùng đồng bằng lớn là Diên Khánh- Nha Trang và Ninh Hòa. Đất nông nghiệp ở đây tương đối phì 12 nhiêu, có điều kiện thuận lợi cho sản xuất các loại cây lương thực, cây công nghiệp và các loại cây ăn trái có giá trị khác như lúa, mì, ngô, đậu phộng,. Trong đó lúa vẫn chiếm diện tích lớn nhất. Ngoài ra còn có hai vùng đồng bằng hẹp là Vạn Ninh và Cam Ranh ven biển cùng với lượng diện tích canh tác nh ở vùng thung lũng của hai huyện miền núi Khánh Sơn và Khánh Vĩnh.

Vì thế, vùng đồng bằng ven biển Khánh Hòa có khả năng sản xuất lương thực, thực ph m, góp phần đảm bảo hậu cần cho cuộc kháng chiến. Là một tỉnh nằm sát dãy núi Trường Sơn, đa số diện tích Khánh Hòa là núi non. Núi rừng Khánh Hòa chiếm ¾ diện tích toàn tỉnh, phần lớn độ cao chỉ trên dưới 1000m, gắn với dãy Trường Sơn, lại là phần cuối của phía cực Nam nên địa hình núi khá đa dạng tạo ra nhiều cảnh quan đẹp và gắn liền với nhiều truyền thuyết dân gian.

Với địa hình như vậy thuận lợi cho việc xây dựng căn cứ kháng chiến, giữ gìn lực lượng, phát triển chiến tranh du kích. Ở hai huyện miền núi phía Tây tỉnh là Khánh Sơn, Khánh Vĩnh, núi rừng chiếm hầu hết diện tích, có nhiều núi cao hiểm trở, loại từ 1000m đến 1500m có trên chục ngọn, tập trung ở dọc theo ranh giới giáp với Lâm Đồng.