Công Tác Xã Hội Nhóm Trong Việc Hỗ Trợ Đời Sống Tinh Thần Của Người Cao Tuổi Tại Huyện Mỏ Cày Bắc, Tỉnh Bến Tre

• Tác giả: Phan Thị Hồng Thắm
• Người hướng dẫn: TS. Lê Văn Công
• Trường học: Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Công tác xã hội
• Đề tài: Công Tác Xã Hội Nhóm Hỗ Trợ Đời Sống Tinh Thần Người Cao Tuổi Tại Mỏ Cày Bắc
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Bến Tre

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. MỞ ĐẦU
• 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
• 1.3. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐỜI SỐNG TINH THẦN CỦA NGƯỜI CAO TUỔI Ở HUYỆN MỎ CÀY BẮC, TỈNH BẾN TRE
• 2.1. ĐẶC ĐIỂM NHÂN KHẨU HỌC
• 2.2. TÌNH TRẠNG ĐỜI SỐNG TINH THẦN
• 2.3. NHU CẦU ĐỜI SỐNG TINH THẦN CHO NGƯỜI CAO TUỔI VÀ NHỮNG KHÓ KHĂN TRONG HOẠT ĐỘNG NÂNG CAO ĐỜI SỐNG TINH THẦN NGƯỜI CAO TUỔI TẠI ĐỊA PHƯƠNG
• 2.4. ĐIỀU KIỆN VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ NGƯỜI CAO TUỔI ĐƯỢC SỐNG VUI SỐNG KHỎE
• 2.5. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: CÔNG TÁC XÃ HỘI NHÓM TRONG VIỆC HỖ TRỢ ĐỜI SỐNG TINH THẦN CỦA NGƯỜI CAO TUỔI TẠI HUYỆN MỎ CÀY BẮC, TỈNH BẾN TRE
• 3.1. KẾ HOẠCH CAN THIỆP
• 3.2. HOẠT ĐỘNG CAN THIỆP
• 3.3. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ MÔ HÌNH CÔNG TÁC XÃ HỘI NHÓM TRONG VIỆC HỖ TRỢ ĐỜI SỐNG TINH THẦN NGƯỜI CAO TUỔI
• 3.4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO ĐỜI SỐNG TINH THẦN CỦA NGƯỜI CAO TUỔI
• 3.5. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Công Tác Xã Hội Nhóm Cho Người Cao Tuổi

Công tác xã hội nhóm (CTXH nhóm) đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao đời sống tinh thần của người cao tuổi (NCT), đặc biệt tại các vùng nông thôn như Mỏ Cày Bắc, Bến Tre. Việt Nam đang đối mặt với tốc độ già hóa dân số nhanh chóng, kéo theo nhu cầu chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần ngày càng tăng của NCT. CTXH nhóm không chỉ là một phương pháp can thiệp, mà còn là cầu nối giúp NCT hòa nhập cộng đồng, chia sẻ kinh nghiệm và vượt qua những khó khăn tâm lý trong giai đoạn tuổi già. Các hoạt động nhóm tạo điều kiện cho NCT giao lưu, kết nối, giảm cảm giác cô đơn, từ đó cải thiện sức khỏe tinh thần và nâng cao chất lượng cuộc sống. Quan trọng hơn, CTXH nhóm giúp NCT cảm thấy được tôn trọng, được lắng nghe và được là một phần của xã hội. Nhân viên xã hội đóng vai trò then chốt trong việc thiết kế, điều phối và đánh giá hiệu quả của các hoạt động nhóm, đảm bảo rằng chúng phù hợp với nhu cầu và mong muốn của NCT tại địa phương.

1.1. Khái niệm và tầm quan trọng của CTXH nhóm cho NCT

Công tác xã hội nhóm là một phương pháp can thiệp xã hội, sử dụng nhóm như một công cụ để giúp đỡ cá nhân giải quyết vấn đề và đạt được sự thay đổi tích cực. Đối với người cao tuổi, CTXH nhóm mang lại nhiều lợi ích như tăng cường sự tự tin, giảm cô đơn, cải thiện kỹ năng giao tiếp và khả năng thích ứng với những thay đổi trong cuộc sống. Đời sống tinh thần của NCT được cải thiện thông qua việc chia sẻ kinh nghiệm, nhận được sự hỗ trợ từ những người cùng cảnh ngộ và tham gia các hoạt động vui chơi giải trí. CTXH nhóm giúp NCT cảm thấy mình vẫn còn giá trị và đóng góp cho cộng đồng.

1.2. Thực trạng đời sống tinh thần NCT tại Mỏ Cày Bắc

Theo số liệu thống kê, huyện Mỏ Cày Bắc có tỷ lệ người cao tuổi chiếm 14,5% dân số, cao hơn mức trung bình của tỉnh Bến Tre. Đời sống vật chất của NCT đang dần được cải thiện, song đời sống tinh thần còn nhiều hạn chế. Nhiều NCT phải đối mặt với các vấn đề như cô đơn, bệnh tật, thiếu sự quan tâm chăm sóc từ gia đình và xã hội. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao dành cho NCT còn hạn chế về số lượng và chất lượng. Việc nâng cao đời sống tinh thần cho NCT là một yêu cầu cấp thiết, đòi hỏi sự chung tay của cả cộng đồng.

II. Thách Thức Vấn Đề Về Đời Sống Tinh Thần NCT Hiện Nay

Mặc dù có những tiến bộ, việc hỗ trợ đời sống tinh thần cho NCT vẫn còn nhiều thách thức. Sự thiếu hụt về nguồn lực, đặc biệt là nhân viên xã hội được đào tạo chuyên nghiệp, là một trở ngại lớn. Hơn nữa, nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của sức khỏe tinh thần NCT còn hạn chế. Gia đình, đôi khi, quá tập trung vào việc đáp ứng nhu cầu vật chất mà bỏ qua nhu cầu tinh thần của NCT. Bên cạnh đó, sự thay đổi nhanh chóng của xã hội, sự khác biệt về thế hệ, cũng tạo ra những rào cản trong giao tiếp và kết nối giữa NCT và người trẻ. Sự cô đơn, trầm cảm và mất mát là những vấn đề tâm lý phổ biến mà NCT thường gặp phải, đòi hỏi sự quan tâm và hỗ trợ kịp thời từ gia đình, cộng đồng và các chuyên gia. Chính sách hỗ trợ NCT cần được rà soát và điều chỉnh để phù hợp với tình hình thực tế, đảm bảo rằng mọi NCT đều được hưởng quyền lợi và được chăm sóc toàn diện.

2.1. Rào cản về nguồn lực và nhận thức cộng đồng

Sự thiếu hụt về số lượng và chất lượng nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) là một trong những rào cản lớn nhất trong việc triển khai các hoạt động hỗ trợ đời sống tinh thần cho NCT. NVCTXH cần được đào tạo bài bản về kiến thức, kỹ năng làm việc với NCT, đặc biệt là kỹ năng lắng nghe, tư vấn và tổ chức các hoạt động nhóm. Bên cạnh đó, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của sức khỏe tinh thần NCT, khuyến khích gia đình và xã hội quan tâm, chăm sóc và tạo điều kiện cho NCT tham gia các hoạt động xã hội.

2.2. Ảnh hưởng của quá trình lão hóa đến tâm lý NCT

Quá trình lão hóa mang đến những thay đổi về thể chất và tinh thần, ảnh hưởng đến tâm lý của NCT. NCT có thể cảm thấy lo lắng về sức khỏe, mất mát về người thân, bạn bè, và sự thay đổi về vai trò trong gia đình và xã hội. Những cảm xúc tiêu cực này có thể dẫn đến trầm cảm, cô đơn và mất hứng thú với cuộc sống. Cần có những biện pháp can thiệp tâm lý phù hợp để giúp NCT vượt qua những khó khăn này, duy trì tinh thần lạc quan và yêu đời.

2.3 Thiếu hụt các chương trình hỗ trợ sức khỏe tinh thần NCT

Hiện tại, các chương trình hỗ trợ sức khỏe tinh thần cho NCT tại Mỏ Cày Bắc còn hạn chế. Cần có thêm các câu lạc bộ, nhóm sinh hoạt, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao phù hợp với nhu cầu và sở thích của NCT. Đồng thời, cần tăng cường các dịch vụ tư vấn tâm lý, hỗ trợ khẩn cấp cho NCT gặp khủng hoảng. Sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức liên quan, đặc biệt là Hội NCT, các trung tâm y tế và các tổ chức xã hội, là rất quan trọng để triển khai các chương trình này một cách hiệu quả.

III. Phương Pháp CTXH Nhóm Hỗ Trợ Tinh Thần NCT Hiệu Quả

Công tác xã hội nhóm cung cấp một khung làm việc hiệu quả để hỗ trợ đời sống tinh thần NCT. Các nhóm được thành lập dựa trên nhu cầu và sở thích chung, tạo ra một môi trường an toàn và thân thiện để NCT chia sẻ, học hỏi và giúp đỡ lẫn nhau. Nhân viên xã hội đóng vai trò là người điều phối, hướng dẫn và hỗ trợ nhóm, đảm bảo rằng các hoạt động diễn ra một cách tích cực và mang lại lợi ích cho tất cả các thành viên. Phương pháp này bao gồm các kỹ thuật như: thảo luận nhóm, chia sẻ kinh nghiệm, trò chơi tương tác, và các hoạt động sáng tạo như: văn nghệ, thủ công mỹ nghệ. Quan trọng là tạo ra một không gian để NCT cảm thấy được lắng nghe, được tôn trọng và được là chính mình. Phương pháp CTXH nhóm nhấn mạnh vào sức mạnh nội tại của NCT và khả năng tự giúp đỡ lẫn nhau.

3.1. Các bước triển khai CTXH nhóm cho NCT tại Mỏ Cày Bắc

Việc triển khai CTXH nhóm cần tuân thủ các bước cơ bản: khảo sát nhu cầu, lập kế hoạch, thành lập nhóm, tổ chức hoạt động và đánh giá kết quả. Khảo sát nhu cầu giúp xác định những vấn đề tinh thần mà NCT đang gặp phải và những mong muốn của họ về các hoạt động nhóm. Lập kế hoạch cần cụ thể về mục tiêu, nội dung, thời gian, địa điểm và nguồn lực. Thành lập nhóm cần đảm bảo sự tham gia tự nguyện và sự đa dạng về thành viên. Tổ chức hoạt động cần linh hoạt, sáng tạo và phù hợp với đặc điểm của NCT. Đánh giá kết quả giúp đo lường hiệu quả của các hoạt động và điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp.

3.2. Kỹ thuật và hoạt động thường dùng trong CTXH nhóm NCT

Trong CTXH nhóm, có nhiều kỹ thuật và hoạt động có thể được sử dụng để hỗ trợ đời sống tinh thần NCT. Thảo luận nhóm giúp NCT chia sẻ kinh nghiệm, bày tỏ cảm xúc và tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề chung. Trò chơi tương tác tạo không khí vui vẻ, thoải mái và tăng cường sự gắn kết giữa các thành viên. Các hoạt động sáng tạo như: văn nghệ, thủ công mỹ nghệ giúp NCT thể hiện bản thân, phát huy khả năng và cảm thấy tự tin hơn. Quan trọng nhất là tạo ra một môi trường an toàn và hỗ trợ, nơi NCT cảm thấy được chấp nhận và được là chính mình.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn CTXH Nhóm Nghiên Cứu Tại Mỏ Cày Bắc

Nghiên cứu tại Mỏ Cày Bắc cho thấy CTXH nhóm có tác động tích cực đến đời sống tinh thần của NCT. Thông qua các hoạt động nhóm, NCT giảm cảm giác cô đơn, cải thiện tâm trạng, tăng cường sự tự tin và hòa nhập cộng đồng. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sự tham gia của gia đình và cộng đồng là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự thành công của các hoạt động nhóm. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhân viên xã hội, gia đình, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để tạo ra một mạng lưới hỗ trợ toàn diện cho NCT. Kết quả nghiên cứu này cung cấp những bằng chứng thực tế để khuyến khích việc nhân rộng mô hình CTXH nhóm tại các địa phương khác.

4.1. Phân tích kết quả mô hình CTXH nhóm tại địa phương

Kết quả phân tích cho thấy NCT tham gia CTXH nhóm có sự cải thiện đáng kể về sức khỏe tinh thần. Họ cảm thấy vui vẻ, yêu đời hơn, có nhiều bạn bè và hoạt động xã hội hơn. Sự cô đơn, trầm cảm giảm đi đáng kể. NCT cũng học được cách đối phó với những khó khăn trong cuộc sống và tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người xung quanh. Mô hình CTXH nhóm chứng minh được tính hiệu quả và khả năng ứng dụng rộng rãi trong việc nâng cao đời sống tinh thần cho NCT tại Mỏ Cày Bắc.

4.2. Bài học kinh nghiệm và yếu tố thành công của mô hình

Một số bài học kinh nghiệm rút ra từ mô hình CTXH nhóm tại Mỏ Cày Bắc: cần có sự tham gia tích cực của NCT, các hoạt động phải phù hợp với nhu cầu và sở thích của NCT, cần có sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng, cần có sự điều phối và hướng dẫn của nhân viên xã hội chuyên nghiệp. Các yếu tố thành công bao gồm: sự tin tưởng và gắn kết giữa các thành viên, sự linh hoạt và sáng tạo trong việc tổ chức hoạt động, sự tôn trọng và lắng nghe lẫn nhau, và sự cam kết từ các bên liên quan. Sự thành công của mô hình này cho thấy tiềm năng lớn của CTXH nhóm trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống cho NCT.

V. Giải Pháp Kiến Nghị Nâng Cao Đời Sống Tinh Thần NCT

Để nâng cao đời sống tinh thần của NCT tại Mỏ Cày Bắc, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Tăng cường đầu tư vào nhân lực và cơ sở vật chất cho CTXH, đào tạo nhân viên xã hội chuyên nghiệp, xây dựng các trung tâm hỗ trợ NCT. Nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của sức khỏe tinh thần NCT, khuyến khích gia đình và xã hội quan tâm, chăm sóc và tạo điều kiện cho NCT tham gia các hoạt động xã hội. Xây dựng các chương trình hỗ trợ tâm lý cho NCT gặp khó khăn, đặc biệt là những người cô đơn, trầm cảm hoặc mất mát. Phát huy vai trò của Hội NCT trong việc tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao và chăm sóc sức khỏe cho hội viên. Đẩy mạnh hợp tác giữa các cơ quan, tổ chức liên quan để tạo ra một mạng lưới hỗ trợ toàn diện cho NCT.

5.1. Kiến nghị đối với cơ quan quản lý Nhà nước và xã hội

Cần có những chính sách ưu đãi và hỗ trợ cho NCT, đặc biệt là những người có hoàn cảnh khó khăn. Tăng cường đầu tư vào các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho NCT, bao gồm cả sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần. Khuyến khích các tổ chức xã hội tham gia vào việc hỗ trợ NCT, tạo điều kiện cho NCT phát huy vai trò và kinh nghiệm của mình trong cộng đồng. Xây dựng một xã hội thân thiện và tôn trọng NCT, nơi NCT được sống vui vẻ, khỏe mạnh và có ý nghĩa.

5.2. Vai trò của gia đình và cộng đồng trong chăm sóc NCT

Gia đình đóng vai trò quan trọng nhất trong việc chăm sóc đời sống tinh thần của NCT. Con cháu cần dành thời gian quan tâm, lắng nghe và chia sẻ với NCT, tạo điều kiện cho NCT tham gia các hoạt động gia đình và xã hội. Cộng đồng cần tạo ra một môi trường thân thiện và an toàn, nơi NCT cảm thấy được chấp nhận và được là chính mình. Các tổ chức cộng đồng có thể tổ chức các hoạt động giao lưu, văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao để giúp NCT kết nối và hòa nhập.

VI. Kết Luận Tương Lai CTXH Nhóm Hỗ Trợ Đời Sống NCT

Công tác xã hội nhóm đã chứng minh được vai trò quan trọng trong việc nâng cao đời sống tinh thần của NCT tại Mỏ Cày Bắc. Tuy nhiên, để phát huy tối đa hiệu quả của phương pháp này, cần có sự chung tay của cả cộng đồng, sự quan tâm của gia đình và sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các mô hình CTXH nhóm phù hợp với từng nhóm đối tượng NCT, đồng thời tăng cường đào tạo nhân viên xã hội chuyên nghiệp và nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của sức khỏe tinh thần NCT. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể đảm bảo rằng mọi NCT đều được sống vui vẻ, khỏe mạnh và có ý nghĩa trong những năm tháng cuối đời.

6.1. Tổng kết những kết quả đạt được và hạn chế cần khắc phục

Mô hình CTXH nhóm đã mang lại những kết quả tích cực trong việc cải thiện đời sống tinh thần của NCT, giúp họ giảm bớt sự cô đơn, trầm cảm và tăng cường sự hòa nhập cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục, như: sự thiếu hụt về nguồn lực, sự hạn chế về phạm vi tiếp cận, và sự thiếu sự tham gia của một số đối tượng NCT. Cần có những giải pháp cụ thể để giải quyết những hạn chế này, đảm bảo rằng mọi NCT đều có cơ hội được hưởng lợi từ các hoạt động CTXH nhóm.

6.2. Hướng phát triển và mở rộng mô hình CTXH nhóm trong tương lai

Trong tương lai, cần tiếp tục phát triển và mở rộng mô hình CTXH nhóm cho NCT, đa dạng hóa các hoạt động và tăng cường sự tham gia của gia đình và cộng đồng. Cần chú trọng đến việc xây dựng các mạng lưới hỗ trợ NCT tại cộng đồng, kết nối NCT với các nguồn lực và dịch vụ sẵn có. Đồng thời, cần đẩy mạnh công tác truyền thông và nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của sức khỏe tinh thần NCT, tạo ra một môi trường thân thiện và tôn trọng NCT.

Tổng quan nghiên cứu

Quá trình già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng tại Việt Nam, với tỷ lệ người cao tuổi (NCT) từ 60 tuổi trở lên chiếm khoảng 11,95% dân số năm 2017 và dự báo sẽ tăng lên 20% vào năm 2038. Tỉnh Bến Tre, đặc biệt huyện Mỏ Cày Bắc, cũng không nằm ngoài xu hướng này khi có 16.485 NCT, chiếm 14,5% dân số địa phương. Sự gia tăng nhanh chóng của nhóm dân số này đặt ra nhiều thách thức trong việc chăm sóc sức khỏe và đời sống tinh thần cho NCT, nhất là trong bối cảnh các chính sách và hoạt động hỗ trợ còn nhiều hạn chế về tính bền vững và hiệu quả.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác xã hội nhóm trong việc hỗ trợ đời sống tinh thần của NCT tại huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre, nhằm đánh giá thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đời sống tinh thần cho nhóm đối tượng này. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 7/2022 đến tháng 1/2023, tại ba xã nông thôn mới: Thạnh Ngãi, Tân Bình và Thành An. Mục tiêu chính là phát triển mô hình công tác xã hội nhóm phù hợp, góp phần nâng cao sức khỏe tinh thần, tạo điều kiện để NCT sống vui, sống khỏe và phát huy vai trò trong cộng đồng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn, làm cơ sở cho các chính sách chăm sóc NCT tại địa phương, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của công tác xã hội nhóm trong hỗ trợ đời sống tinh thần cho NCT, một lĩnh vực còn ít được khai thác sâu tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng bốn lý thuyết chính để phân tích và xây dựng mô hình công tác xã hội nhóm hỗ trợ đời sống tinh thần NCT:

• Thuyết nhu cầu của Maslow: Phân loại nhu cầu con người thành năm bậc thang từ nhu cầu sinh lý, an toàn, mối quan hệ tình cảm, được kính trọng đến nhu cầu thể hiện bản thân. Lý thuyết này giúp xác định các nhu cầu cơ bản và nâng cao của NCT, từ đó xây dựng kế hoạch hỗ trợ phù hợp.

• Lý thuyết hệ thống của Ludwig Von Bertalanffy: Nhấn mạnh mối quan hệ tương hỗ giữa các phần tử trong một hệ thống và giữa các hệ thống với nhau. Ứng dụng trong nghiên cứu giúp hiểu rõ sự tác động qua lại giữa NCT, gia đình, cộng đồng và các dịch vụ xã hội.

• Thuyết xung đột xã hội của Karl Marx: Giải thích các mâu thuẫn, xung đột trong nhóm do sự khác biệt về lợi ích, quan điểm, văn hóa. Lý thuyết này hỗ trợ nhân viên xã hội trong việc giải quyết xung đột, tăng cường đoàn kết nhóm.

• Thuyết lãnh đạo của Charles Zastrow: Hỗ trợ nhân viên xã hội trong việc định hướng, điều phối hoạt động nhóm, phát huy vai trò lãnh đạo để đạt hiệu quả can thiệp.

Các khái niệm chuyên ngành như công tác xã hội, công tác xã hội nhóm, đời sống tinh thần NCT, đặc điểm tâm sinh lý NCT cũng được làm rõ để làm nền tảng cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu 100 NCT được chọn ngẫu nhiên thuận lợi tại ba xã Thạnh Ngãi, Tân Bình và Thành An. Ngoài ra, phỏng vấn sâu 12 đối tượng gồm 5 NCT, 3 cán bộ Hội NCT xã, 3 cán bộ xã và 1 cán bộ phòng Lao động Thương binh và Xã hội huyện nhằm thu thập thông tin đa chiều.

Phương pháp thu thập dữ liệu gồm:

• Quan sát trực tiếp: Đánh giá trạng thái tâm lý, sức khỏe, điều kiện kinh tế và mối quan hệ xã hội của NCT.

• Phỏng vấn sâu: Khai thác nhu cầu, khó khăn, mong muốn và đánh giá hiệu quả các hoạt động hỗ trợ.

• Điều tra bằng bảng hỏi: Thu thập dữ liệu định lượng về nhân khẩu học, đời sống vật chất, sức khỏe và tinh thần của NCT.

• Phân tích tài liệu: Tổng hợp các văn bản pháp luật, chính sách liên quan đến NCT và công tác xã hội nhóm.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0 với các kỹ thuật thống kê mô tả (phần trăm, trung bình, độ lệch chuẩn) và thống kê suy luận để phân tích các biến số và so sánh mức độ cần thiết của các yếu tố.

Tiến trình công tác xã hội nhóm được thực hiện qua 4 giai đoạn: chuẩn bị và thành lập nhóm, nhóm bắt đầu hoạt động, can thiệp và thực hiện nhiệm vụ, kết thúc nhóm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm nhân khẩu học: Trong 100 NCT khảo sát, 64% là nam, 36% nữ; nhóm tuổi 60-69 chiếm 48%, 70-79 chiếm 40%, trên 80 tuổi chiếm 12%. Đa số NCT sống ở nông thôn, có mức sống ổn định với thu nhập chủ yếu từ kinh tế vườn và lương hưu.

2. Thực trạng đời sống tinh thần: Khoảng 85% NCT theo tín ngưỡng thờ ông bà, 7% theo Phật giáo, 6% không theo tôn giáo. NCT thường xuyên tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, câu lạc bộ dưỡng sinh nhưng vẫn còn nhiều người cảm thấy cô đơn, lo lắng về sức khỏe và thiếu sự quan tâm từ gia đình.

3. Yếu tố ảnh hưởng đến đời sống tinh thần: Bao gồm yếu tố sinh lý (sức khỏe giảm sút, khả năng vận động hạn chế), yếu tố tâm lý (cảm giác cô đơn, nhớ về quá khứ, sợ cái chết), yếu tố gia đình (mức độ quan tâm, chăm sóc của con cháu) và yếu tố xã hội (môi trường sống, các hoạt động cộng đồng).

4. Hiệu quả công tác xã hội nhóm: Mô hình CTXH nhóm giúp NCT tăng cường giao tiếp, chia sẻ kinh nghiệm, giảm cảm giác cô đơn và trầm cảm. Sau can thiệp, 75% thành viên nhóm đánh giá tinh thần được cải thiện rõ rệt, 68% tăng cường tham gia các hoạt động xã hội, 80% cảm thấy được tôn trọng và quan tâm hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về vai trò quan trọng của các hoạt động xã hội và sự hỗ trợ tinh thần đối với NCT. Việc áp dụng công tác xã hội nhóm tạo ra môi trường an toàn, thân thiện giúp NCT phát huy tiềm năng, tăng cường mối quan hệ xã hội, từ đó nâng cao sức khỏe tinh thần.

Sự khác biệt về giới tính và độ tuổi ảnh hưởng đến mức độ tham gia và nhu cầu hỗ trợ, trong đó NCT nữ và nhóm tuổi cao hơn cần được quan tâm đặc biệt do có xu hướng ít tham gia hoạt động xã hội hơn. Các yếu tố gia đình và xã hội đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sức khỏe tinh thần của NCT, đồng thời các chính sách hỗ trợ hiện nay cần được tăng cường về mặt thực thi và nguồn lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ tuổi, giới tính, mức độ hài lòng về đời sống tinh thần trước và sau can thiệp, cũng như bảng so sánh các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tổ chức công tác xã hội nhóm: Động viên và hỗ trợ thành lập các nhóm sinh hoạt, câu lạc bộ dành cho NCT tại các xã, phường với mục tiêu nâng cao tỷ lệ tham gia lên ít nhất 80% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Hội Người cao tuổi, phòng Lao động Thương binh và Xã hội.

2. Đào tạo và nâng cao năng lực nhân viên xã hội: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng làm việc nhóm, tư vấn tâm lý cho nhân viên xã hội nhằm nâng cao chất lượng can thiệp. Thời gian: trong 12 tháng tới. Chủ thể: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Sở Lao động Thương binh và Xã hội.

3. Phát triển các chương trình truyền thông, giáo dục sức khỏe tinh thần: Triển khai các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về chăm sóc sức khỏe tinh thần cho NCT và gia đình, hướng tới giảm thiểu trầm cảm và cô đơn. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Trung tâm Y tế huyện, các tổ chức xã hội.

4. Huy động nguồn lực xã hội hóa: Kêu gọi sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp trong việc tài trợ kinh phí, trang thiết bị cho các hoạt động nhóm, câu lạc bộ NCT nhằm đảm bảo tính bền vững. Chủ thể: UBND huyện, Hội Người cao tuổi, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên công tác xã hội và cán bộ Hội Người cao tuổi: Nghiên cứu cung cấp phương pháp và kinh nghiệm thực tiễn trong việc tổ chức công tác xã hội nhóm, giúp nâng cao hiệu quả hỗ trợ đời sống tinh thần NCT.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Tài liệu tham khảo để xây dựng, điều chỉnh chính sách, chương trình chăm sóc NCT phù hợp với thực tiễn địa phương, đặc biệt trong bối cảnh già hóa dân số.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công tác xã hội, y tế cộng đồng: Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn quý giá về chăm sóc sức khỏe tinh thần cho NCT.

4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân cư: Hỗ trợ trong việc thiết kế và triển khai các hoạt động xã hội, câu lạc bộ dành cho NCT, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhóm đối tượng yếu thế này.

Câu hỏi thường gặp

1. Công tác xã hội nhóm là gì và tại sao lại hiệu quả với người cao tuổi?
   Công tác xã hội nhóm là phương pháp can thiệp tập thể, giúp các thành viên chia sẻ, hỗ trợ lẫn nhau. Với NCT, nhóm tạo môi trường giao tiếp, giảm cô đơn, tăng cường sức khỏe tinh thần, giúp họ cảm thấy được tôn trọng và có giá trị.

2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến đời sống tinh thần của người cao tuổi?
   Yếu tố sinh lý như sức khỏe giảm sút, yếu tố tâm lý như cô đơn, lo lắng, và yếu tố gia đình như mức độ quan tâm, chăm sóc của con cháu là những tác nhân chính ảnh hưởng đến tinh thần NCT.

3. Làm thế nào để duy trì hoạt động công tác xã hội nhóm bền vững tại địa phương?
   Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức, huy động nguồn lực xã hội hóa, đào tạo nhân viên xã hội và xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể, phù hợp với nhu cầu NCT.

4. Vai trò của nhân viên xã hội trong mô hình công tác xã hội nhóm là gì?
   Nhân viên xã hội đóng vai trò điều phối, hỗ trợ kỹ năng, giải quyết xung đột, định hướng hoạt động nhóm và vận động nguồn lực nhằm đảm bảo nhóm hoạt động hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của NCT.

5. Chính sách hiện nay của Nhà nước hỗ trợ người cao tuổi như thế nào?
   Nhà nước có nhiều chính sách như Luật Người cao tuổi, các chương trình chăm sóc sức khỏe, bảo trợ xã hội, ưu tiên khám chữa bệnh và các hoạt động mừng thọ, chúc thọ nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho NCT.

Kết luận

• Quá trình già hóa dân số tại huyện Mỏ Cày Bắc diễn ra nhanh, đặt ra nhu cầu cấp thiết về chăm sóc đời sống tinh thần cho người cao tuổi.
• Công tác xã hội nhóm là phương pháp hiệu quả giúp nâng cao sức khỏe tinh thần, giảm cảm giác cô đơn và tăng cường sự tham gia xã hội của NCT.
• Nghiên cứu đã xác định các yếu tố ảnh hưởng đến đời sống tinh thần NCT, từ đó đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp, bền vững.
• Việc triển khai các nhóm sinh hoạt, câu lạc bộ cần được tăng cường về quy mô, chất lượng và nguồn lực để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của NCT.
• Khuyến nghị các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao đời sống tinh thần, góp phần xây dựng xã hội phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình công tác xã hội nhóm tại các địa phương khác. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và cán bộ công tác xã hội có thể tham khảo toàn văn luận văn này.