Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ tài chính quan trọng trong việc điều tiết nền kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Tại Bình Định, Sở Y tế giữ vai trò quản lý nhà nước về y tế, trong đó công tác lập dự toán và quyết toán NSNN là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn vốn. Năm 2019, công tác lập dự toán và quyết toán tại Sở Y tế Bình Định đã có nhiều cải thiện nhưng vẫn tồn tại những hạn chế như việc lập dự toán mang tính hình thức, sai sót trong quyết toán, gây khó khăn trong quản lý và sử dụng ngân sách. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác lập dự toán và quyết toán NSNN tại Sở Y tế Bình Định năm 2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách nhà nước tại Sở Y tế Bình Định trong năm 2019, với ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng quản lý ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Theo báo cáo, việc lập dự toán ngân sách tại Sở Y tế còn nhiều sai sót, dự toán phải điều chỉnh nhiều lần trong năm, trong khi quyết toán ngân sách chưa thực sự nghiêm túc, tồn tại nhiều bất hợp lý. Do đó, nghiên cứu này có ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện quy trình, nâng cao chất lượng công tác tài chính công tại đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về ngân sách nhà nước, quản lý tài chính công và công tác lập dự toán, quyết toán ngân sách trong đơn vị hành chính. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, phản ánh các quan hệ kinh tế trong điều kiện kinh tế hàng hóa - tiền tệ, có tính pháp lý, tính kinh tế và tính niên độ. NSNN có chức năng phân phối và điều chỉnh, kiểm soát các nguồn lực tài chính nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội.

  • Mô hình lập dự toán ngân sách: gồm mô hình từ trên xuống và mô hình từ dưới lên. Mô hình từ trên xuống nhanh nhưng thiếu chính xác, trong khi mô hình từ dưới lên đảm bảo tính chính xác và sự tham gia của các cấp nhưng mất nhiều thời gian hơn.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán thu, dự toán chi, quyết toán ngân sách, nguyên tắc lập dự toán, quy trình lập dự toán và quyết toán trong đơn vị hành chính, đặc biệt trong lĩnh vực y tế công lập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các tài liệu, báo cáo, văn bản pháp luật liên quan đến NSNN và công tác tài chính tại Sở Y tế Bình Định. Dữ liệu được tổng hợp, phân tích thành các bảng biểu, sơ đồ để đánh giá thực trạng công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách năm 2019.

Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các đơn vị dự toán thuộc Sở Y tế Bình Định trong năm 2019. Phương pháp phân tích chủ yếu là phân tích định lượng dựa trên số liệu thu chi ngân sách, so sánh dự toán và thực hiện, đồng thời phân tích định tính các hạn chế, nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

Timeline nghiên cứu bao gồm thu thập dữ liệu trong năm 2020, phân tích và tổng hợp kết quả trong vòng 6 tháng, hoàn thiện luận văn trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán ngân sách: Năm 2019, Sở Y tế Bình Định đã lập dự toán thu, chi ngân sách với tổng mức dự toán chi sự nghiệp y tế và dân số gia đình được phân bổ theo định mức. Tuy nhiên, dự toán phải điều chỉnh nhiều lần trong năm, gây khó khăn cho công tác quản lý. Tỷ lệ điều chỉnh dự toán chi lên đến khoảng 15%, phản ánh sự chưa chính xác trong dự toán ban đầu.

  2. Chất lượng quyết toán ngân sách: Báo cáo quyết toán kinh phí hoạt động năm 2019 cho thấy công tác quyết toán còn mang tính hình thức, tồn tại sai sót và bất hợp lý. Khoảng 10% số liệu quyết toán không khớp với số liệu kế toán và Kho bạc Nhà nước, ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

  3. Cơ sở lập dự toán và quy trình thực hiện: Mô hình lập dự toán tại Sở Y tế Bình Định chủ yếu áp dụng mô hình từ dưới lên, tuy nhiên việc phối hợp giữa các phòng ban và đơn vị trực thuộc còn hạn chế, dẫn đến thiếu đồng bộ và chậm trễ trong việc tổng hợp, phê duyệt dự toán.

  4. Nhân lực và công nghệ hỗ trợ: Phòng Kế hoạch - Tài chính của Sở Y tế có đội ngũ chuyên viên quản lý ngân sách nhưng còn thiếu nhân lực chuyên sâu về phân tích tài chính và công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý ngân sách còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác lập dự toán và quyết toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của công tác lập dự toán và quyết toán tại một số đơn vị trực thuộc, dẫn đến việc thực hiện mang tính hình thức, đối phó. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ điều chỉnh dự toán và sai sót trong quyết toán tại Sở Y tế Bình Định tương đối cao, cho thấy cần có sự cải tiến quy trình và nâng cao năng lực quản lý.

Việc áp dụng mô hình từ dưới lên là phù hợp với đặc thù quản lý ngân sách nhà nước hiện nay, tuy nhiên cần tăng cường phối hợp, kiểm tra, giám sát để đảm bảo tính chính xác và kịp thời của dự toán. Ngoài ra, việc nâng cao chất lượng nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách sẽ góp phần giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả công tác tài chính công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ dự toán ban đầu và dự toán điều chỉnh, bảng tổng hợp sai sót trong quyết toán, cũng như sơ đồ quy trình lập dự toán và quyết toán hiện hành tại Sở Y tế Bình Định để minh họa rõ hơn các vấn đề.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, rõ ràng, đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và đơn vị trực thuộc. Tăng cường kiểm tra, giám sát việc lập dự toán để giảm thiểu sai sót và điều chỉnh dự toán trong năm. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể thực hiện là Phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp với các phòng nghiệp vụ.

  2. Nâng cao chất lượng công tác quyết toán: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ quyết toán ngân sách cho cán bộ liên quan, áp dụng các công cụ kiểm tra, đối chiếu số liệu với Kho bạc Nhà nước để đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Thời gian thực hiện: 12 tháng, chủ thể là Thanh tra Sở và Phòng Kế hoạch - Tài chính.

  3. Phát triển nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin: Tuyển dụng thêm chuyên viên tài chính có chuyên môn cao, đồng thời đầu tư hệ thống phần mềm quản lý ngân sách hiện đại để hỗ trợ công tác lập dự toán và quyết toán. Thời gian thực hiện: 18 tháng, chủ thể là Ban Giám đốc Sở Y tế phối hợp với Phòng Tổ chức - Cán bộ.

  4. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách cho các đơn vị trực thuộc. Thời gian thực hiện: 6 tháng, chủ thể là Văn phòng Sở và Phòng Nghiệp vụ Y.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý tài chính công tại địa phương: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách, giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

  2. Cán bộ kế toán, tài chính trong các đơn vị hành chính sự nghiệp: Tham khảo quy trình, phương pháp lập dự toán và quyết toán ngân sách, từ đó áp dụng vào thực tiễn công tác kế toán ngân sách.

  3. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích về lý luận và thực tiễn quản lý ngân sách nhà nước cấp tỉnh, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về ngân sách và tài chính: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác lập dự toán, quyết toán ngân sách tại các đơn vị hành chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác lập dự toán ngân sách nhà nước là gì?
    Lập dự toán ngân sách là quá trình xác định các chỉ tiêu thu, chi dự kiến trong năm tài chính, dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm đảm bảo cân đối ngân sách và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  2. Tại sao công tác quyết toán ngân sách lại quan trọng?
    Quyết toán ngân sách giúp đánh giá chính xác tình hình thực hiện thu, chi ngân sách trong năm, từ đó rút kinh nghiệm, điều chỉnh kế hoạch và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

  3. Mô hình lập dự toán nào phù hợp với đơn vị hành chính?
    Mô hình từ dưới lên được đánh giá phù hợp hơn vì đảm bảo sự tham gia của các cấp, tính chính xác và khả năng phản hồi, mặc dù mất nhiều thời gian hơn mô hình từ trên xuống.

  4. Những hạn chế thường gặp trong công tác lập dự toán và quyết toán tại Sở Y tế Bình Định?
    Bao gồm việc lập dự toán mang tính hình thức, sai sót trong quyết toán, thiếu phối hợp giữa các phòng ban, nhân lực và công nghệ hỗ trợ còn hạn chế.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán và quyết toán?
    Hoàn thiện quy trình, nâng cao chất lượng nhân lực, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường kiểm tra, giám sát và tuyên truyền nâng cao nhận thức là các giải pháp thiết thực.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng công tác lập dự toán, quyết toán ngân sách nhà nước tại Sở Y tế Bình Định năm 2019.
  • Phát hiện nhiều hạn chế như sai sót trong dự toán, quyết toán chưa nghiêm túc, thiếu đồng bộ trong quy trình.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình, nâng cao chất lượng nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại đơn vị hành chính cấp tỉnh.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị khác trong ngành y tế tỉnh Bình Định.

Quý độc giả và các nhà quản lý tài chính công được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách nhà nước.