Cơ Hội Sinh Kế Cho Người Dân Tái Định Cư Tại Dự Án Mỏ Sắt Thạch Khê

Mỏ sắt Thạch Khê nằm trên địa phận 6 xã: Thạch Đỉnh, Thạch Khê, Thạch Hải, Thạch Bàn, Thạch Lạc, Thạch Trị thuộc huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Việc khai thác mỏ sắt Thạch Khê góp phần thu hút, kêu gọi đầu tư để phát triển Hà Tĩnh trở thành một trung tâm công nghiệp vùng Bắc Trung Bộ, theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Tỉnh Đảng bộ lần thứ XVI. Bên cạnh những thành tựu to lớn về mặt kinh tế xã hội mà dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê mang lại, một vấn đề bức xúc đặt ra là phải thu hồi đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp sang mục đích chuyên dùng để phát triển công nghiệp, dịch vụ.

Việc di chuyển một bộ phận lớn dân cư đến một nơi ở khác, buộc cộng đồng dân cư này phải rời bỏ tư liệu sản xuất chủ yếu của mình như đất đai, ruộng vườn và biển cả với những phương thức sản xuất truyền thống để đến một nơi ở mới, hình thành nếp sống mới, quan hệ sản xuất mới là một thách thức, khó khăn lớn. 364,88 ha đất nông nghiệp, 95,16 ha đất ở và 493,38 ha đất chuyên dùng bị ảnh hưởng do khai thác mỏ, sử dụng. Vấn đề xác định các cơ hội sinh kế cho người dân chuẩn bị đến nơi tái định cư là vấn đề cấp thiết giúp người dân chủ động lựa chọn sinh kế và tiếp cận được các cơ hội sinh kế hiệu quả hơn.

Theo Bùi Đình Toái (2004), Khái niệm sinh kế của hộ hay một cộng đồng là một tập hợp của các nguồn lực và khả năng của con người kết hợp với những quyết định và những hoạt động mà họ sẽ thực hiện để không những kiếm sống mà còn đạt đến mục tiêu đa dạng hơn. Một kế sinh nhai được gọi là bền vững khi con người với khả năng của mình có thể đối phó, phục hồi lại được sinh kế của mình sau các áp lực và những tổn thương (từ các cú sốc, từ các khuynh hướng và từ thay đổi của kỳ- vọng) hiện tại và tương lai, nhưng nó không làm tổn hại đến cơ sở tài nguyên thiên nhiên.

Cơ hội là những điều kiện thuận lợi từ bên ngoài đưa đến cho cộng đồng, tạo điều kiện cho cộng đồng phát triển khi kết hợp tốt với các nguồn lực sẵn có. Kết hợp khái niệm cơ hội với khái niệm sinh kế, chúng tôi đưa ra khái niệm về cơ hội sinh kế:Cơ hội sinh kế là những khả năng của con người, của hộ về nguồn lực sinh kế, khả năng kết hợp các nguồn lực này trong các hoạt động sinh kế để nhằm mục tiêu vượt qua những áp lực, cú sốc và duy trì hoặc nâng cao khả năng cũng như tài sản ở cả hiện tại và tương lai nhưng không gây ảnh hưởng xấu đến cơ sở tài nguyên tự nhiên.

Khung sinh kế của DFID được phát triển dựa trên nhiều khái niệm, đã đưa ra một cấu trúc phân tích để tìm hiểu về các loại hình sinh kế hiện hữu và dùng nó làm cơ sở để lập kế hoạch cho các hoạt động phát triển và các hoạt động chi phí.Chiến lược sinh kế bao gồm những lựa chọn và quyết định của người dân về những việc như: + Họ đầu tư vào nguồn vốn và sự kết hợp tài sản sinh kế như thế nào? + Quy mô các hoạt động tạo thu nhập mà họ theo đuổi? + Các cách thức họ quản lý như thế nào để bảo tồn các tài sản sinh kế và thu nhập?

Trước khi tái định cư, người dân vùng dự án chủ yếu sống bằng nông nghiệp, đánh bắt thủy sản, và một số ngành nghề thủ công. Đất đai và nguồn nước là những tài sản quan trọng đối với họ. Tuy nhiên, việc khai thác mỏ sắt đã gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường và ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế truyền thống.

Thu nhập bình quân của các hộ gia đình trong vùng dự án còn thấp so với mức bình quân chung của tỉnh. Mức sống của họ cũng chưa cao, đặc biệt là các hộ nghèo và cận nghèo. Tái định cư có thể làm thay đổi đáng kể thu nhập và mức sống của người dân, do đó cần có những chính sách hỗ trợ phù hợp.

Người dân vùng dự án đang phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm mất đất, thiếu việc làm, thay đổi môi trường sống, và khó khăn trong việc thích nghi với cuộc sống mới. Cần có những giải pháp đồng bộ để giúp họ vượt qua những khó khăn này và xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Dự án mỏ sắt Thạch Khê và các doanh nghiệp liên quan có nhu cầu lớn về lao động, đặc biệt là lao động có tay nghề. Đây là cơ hội tốt cho người dân địa phương tìm kiếm việc làm và cải thiện thu nhập. Tuy nhiên, cần có những chương trình đào tạo phù hợp để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.

Các ngành nghề tiềm năng bao gồm khai thác mỏ, chế biến khoáng sản, dịch vụ hỗ trợ, và các ngành nghề liên quan đến xây dựng và vận tải. Người lao động cần được đào tạo về kỹ năng kỹ thuật, kỹ năng quản lý, và kỹ năng mềm để có thể thành công trong công việc.

Chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội cần có những chương trình hỗ trợ đào tạo nghề và tạo điều kiện khởi nghiệp cho người dân tái định cư. Điều này sẽ giúp họ có thêm cơ hội việc làm và tự chủ về kinh tế. Các chương trình hỗ trợ có thể bao gồm cung cấp vốn vay ưu đãi, đào tạo kỹ năng kinh doanh, và tư vấn quản lý.

Phát triển nông nghiệp và thủy sản theo hướng bền vững là một giải pháp quan trọng để tạo sinh kế cho người dân tái định cư. Cần khuyến khích người dân áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến, sử dụng giống cây trồng và vật nuôi có năng suất cao, và bảo vệ môi trường.

Thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và các ngành nghề phi nông nghiệp sẽ tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới cho người dân tái định cư. Cần khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào địa phương, hỗ trợ các hộ gia đình phát triển các ngành nghề thủ công và dịch vụ, và tạo điều kiện cho người dân tiếp cận với thị trường.

Nâng cao năng lực quản lý và kỹ năng kinh doanh cho người dân là rất quan trọng để họ có thể thành công trong các hoạt động kinh tế. Cần tổ chức các khóa đào tạo về quản lý tài chính, marketing, và các kỹ năng kinh doanh khác cho người dân. Đồng thời, cần tạo điều kiện cho họ tiếp cận với thông tin thị trường và các nguồn lực hỗ trợ.

Việc bồi thường thỏa đáng cho người dân bị thu hồi đất là rất quan trọng để họ có thể ổn định cuộc sống. Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp để giúp họ tìm kiếm việc làm mới hoặc khởi nghiệp.

Người dân tái định cư cần được đảm bảo tiếp cận các dịch vụ công cộng như y tế, giáo dục, và nước sạch. Điều này sẽ giúp họ có một cuộc sống khỏe mạnh và có cơ hội phát triển.

Cần có sự giám sát và đánh giá thường xuyên để đảm bảo các chính sách tái định cư được thực hiện một cách hiệu quả và công bằng. Đồng thời, cần lắng nghe ý kiến của người dân để điều chỉnh chính sách cho phù hợp với thực tế.