Churchill, Mỹ và Cuộc Chiến Việt Nam 1941–45

Thế chiến thứ hai tạo ra bối cảnh toàn cầu phức tạp, ảnh hưởng sâu sắc đến quan hệ quốc tế và số phận của các quốc gia thuộc địa. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc, đặc biệt ở Ấn Độ-Trung Quốc, đặt ra thách thức cho các cường quốc thực dân. Mối quan hệ giữa Anh và Mỹ, được củng cố bởi quan hệ cá nhân giữa Churchill và Roosevelt, trở thành yếu tố then chốt trong việc định hình chính sách đối ngoại của cả hai nước. Chiến tranh cũng làm suy yếu các cường quốc châu Âu, mở đường cho sự can thiệp của Mỹ vào các vấn đề toàn cầu. Sự suy yếu của chủ nghĩa thực dân tạo cơ hội cho các phong trào độc lập ở Việt Nam phát triển mạnh mẽ.

Mối quan hệ giữa Winston Churchill và Franklin D. Roosevelt là nền tảng của quan hệ Anh-Mỹ trong thời chiến. Tuy nhiên, hai nhà lãnh đạo này có những quan điểm khác nhau về chủ nghĩa thực dân. Roosevelt có khuynh hướng chống thực dân mạnh mẽ, tin rằng các nước thuộc địa nên được trao quyền tự quyết. Ngược lại, Churchill là người bảo vệ mạnh mẽ Đế quốc Anh và không muốn thấy nó bị suy yếu. Sự khác biệt này tạo ra căng thẳng trong mối quan hệ giữa hai nước, đặc biệt liên quan đến tương lai của Đông Dương thuộc Pháp. Quyết định của Churchill thường bị ảnh hưởng bởi mong muốn duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Roosevelt, đôi khi dẫn đến mâu thuẫn với các chính sách của chính phủ Anh.

Franklin D. Roosevelt hình dung một tương lai cho Đông Dương thuộc Pháp khác biệt so với hiện trạng thuộc địa. Ông chủ trương thiết lập chế độ ủy trị quốc tế sau chiến tranh, một giải pháp tạm thời để chuẩn bị cho khu vực này hướng tới tự chủ. Quan điểm này xuất phát từ niềm tin sâu sắc của Roosevelt vào quyền tự quyết của các dân tộc, một nguyên tắc cốt lõi trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Tuy nhiên, kế hoạch này vấp phải sự phản đối từ cả Anh và Pháp, những cường quốc thực dân đang tìm cách duy trì ảnh hưởng của mình ở khu vực.

Winston Churchill rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan khi đối diện với tầm nhìn của Roosevelt về Đông Dương thuộc Pháp. Một mặt, ông là người bảo vệ trung thành của Đế quốc Anh và không muốn thấy bất kỳ sự suy yếu nào của nó. Mặt khác, ông nhận thức rõ tầm quan trọng của việc duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Mỹ, quốc gia đang nổi lên như một cường quốc hàng đầu thế giới. Sự giằng xé giữa hai ưu tiên này khiến Churchill phải đưa ra những quyết định khó khăn, đôi khi đi ngược lại với lợi ích của Đế quốc.

Tuyên ngôn Đại Tây Dương, với nguyên tắc cốt lõi về quyền tự quyết của các dân tộc, đã tạo ra một cơ sở lý luận vững chắc cho các phong trào độc lập trên khắp thế giới, trong đó có Mặt trận Việt Minh ở Việt Nam. Nguyên tắc này khẳng định rằng mỗi quốc gia có quyền tự do lựa chọn con đường phát triển chính trị và kinh tế của riêng mình, không bị can thiệp từ bên ngoài. Điều này đã khơi dậy hy vọng và quyết tâm của người dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành độc lập từ ách thống trị của Pháp.

Winston Churchill nhận thức rõ những tác động tiềm tàng của Tuyên ngôn Đại Tây Dương đối với Đế quốc Anh. Ông cố gắng diễn giải Tuyên ngôn theo cách hạn chế, khẳng định rằng nó chỉ áp dụng cho các quốc gia bị Đức chiếm đóng trong Thế chiến thứ hai, chứ không phải cho các nước thuộc địa. Tuy nhiên, nỗ lực này không thành công, vì các phong trào độc lập trên khắp thế giới, bao gồm cả ở Việt Nam, đã sử dụng Tuyên ngôn như một vũ khí chống lại chủ nghĩa thực dân.

Sự chuyển giao quyền lực từ Franklin D. Roosevelt sang Harry S. Truman đã kéo theo những thay đổi đáng kể trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Truman, với kinh nghiệm và quan điểm khác biệt, đã điều chỉnh các ưu tiên của Mỹ trong bối cảnh hậu chiến. Sự thay đổi này đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam, vì nó đã ảnh hưởng đến cách Mỹ tiếp cận vấn đề phi thực dân hóa và ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản ở khu vực này.

Dưới thời Harry S. Truman, việc ngăn chặn sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản trở thành ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Điều này dẫn đến việc Mỹ ủng hộ các chính phủ thân phương Tây trên khắp thế giới, kể cả Pháp ở Đông Dương. Quyết định này đã đặt nền móng cho sự can thiệp của Mỹ vào Chiến tranh Việt Nam sau này, khi Mỹ ngày càng lo ngại về sự trỗi dậy của Hồ Chí Minh và phong trào Việt Minh.

Việc đánh giá vai trò của Winston Churchill trong nguồn gốc của Chiến tranh Việt Nam là một nhiệm vụ phức tạp. Một mặt, ông là người bảo vệ trung thành của Đế quốc Anh và có thể hiểu được mong muốn duy trì ảnh hưởng của Anh ở khu vực này. Mặt khác, chính sách của ông đôi khi mâu thuẫn và thiếu nhất quán, gây ra những hậu quả không lường trước được. Câu hỏi đặt ra là liệu Churchill có thể đã có những hành động khác để ngăn chặn sự leo thang xung đột ở Việt Nam hay không.

Lịch sử Chiến tranh Việt Nam mang đến nhiều bài học quan trọng về sự phức tạp của chủ nghĩa dân tộc và những hậu quả tai hại của sự can thiệp nước ngoài. Các cường quốc bên ngoài, bất kể động cơ của họ là gì, thường không hiểu đầy đủ về bối cảnh địa phương và có thể vô tình làm trầm trọng thêm các xung đột hiện có. Bài học này vẫn còn phù hợp cho đến ngày nay, khi thế giới tiếp tục đối mặt với những thách thức từ các phong trào dân tộc chủ nghĩa và sự can thiệp của các cường quốc bên ngoài.