Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, chính sách xây dựng nông thôn mới (NTM) đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững. Huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam, sau 10 năm thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, đã được công nhận đạt chuẩn huyện NTM năm 2020. Giai đoạn 2021-2023, huyện tiếp tục đẩy mạnh xây dựng NTM nâng cao với nhiều kết quả tích cực như tăng trưởng kinh tế bình quân 6,91%/năm, thu nhập bình quân đầu người đạt 76,5 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm xuống dưới 2%. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế trong tổ chức thực hiện chính sách, như kế hoạch chưa cụ thể, nguồn lực huy động chưa hiệu quả, công tác thanh tra, giám sát còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng thực hiện chính sách xây dựng NTM của huyện Lý Nhân giai đoạn 2021-2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động xây dựng kế hoạch, tổ chức triển khai, huy động nguồn lực và công tác thanh tra, giám sát trên địa bàn huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền địa phương và các đơn vị liên quan nhằm hoàn thiện chính sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội nông thôn bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về chính sách công, trong đó nhấn mạnh quá trình thực hiện chính sách là khâu trung tâm kết nối các bước trong chu trình chính sách. Khái niệm chính sách xây dựng NTM được hiểu là hệ thống các quan điểm, mục tiêu, giải pháp nhằm phát triển kinh tế - xã hội nông thôn toàn diện, bền vững, với sự tham gia của cộng đồng và sự hỗ trợ của Nhà nước. Các nguyên tắc thực hiện chính sách bao gồm: khai thác nguồn lực hợp lý, phù hợp quy hoạch kinh tế - xã hội, hỗ trợ kinh tế địa phương, thu hút sự tham gia của cộng đồng và lấy ý kiến người dân.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chính sách xây dựng NTM, thực hiện chính sách, huy động nguồn lực, thanh tra giám sát, và phát triển bền vững. Mô hình nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách như bộ máy quản lý, nguồn nhân lực, tiềm lực tài chính, trình độ phát triển kinh tế - xã hội, quy định pháp luật và sự ủng hộ của người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo, tài liệu của UBND huyện, Phòng NN&PTNT, Phòng Tài chính-Kế hoạch, cùng các văn bản pháp luật liên quan đến xây dựng NTM. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn sâu 5 cán bộ lãnh đạo UBND huyện và khảo sát 100 hộ dân đại diện cho các khu vực thực hiện chính sách xây dựng NTM nâng cao, với tỷ lệ phiếu hợp lệ đạt 90%.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích hệ thống, tổng hợp, mô hình hóa, so sánh định lượng các chỉ tiêu theo năm và phân tích định tính nguyên nhân kết quả. Phân tích số liệu sử dụng bảng tổng hợp, biểu đồ so sánh để minh họa mức độ hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2023 cho thu thập và phân tích dữ liệu, đề xuất giải pháp cho giai đoạn đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kế hoạch triển khai chính sách xây dựng NTM: Huyện Lý Nhân đã xây dựng kế hoạch chi tiết với 9 nhóm tiêu chí theo Bộ tiêu chí quốc gia, trong đó tỷ lệ xã hoàn thành điều chỉnh hoặc lập mới quy hoạch tăng từ 57% năm 2021 lên 86% năm 2023. Tuy nhiên, kế hoạch còn dựa nhiều vào tiêu chí chung, chưa có định hướng mục tiêu rõ ràng theo từng nội dung và chỉ tiêu cụ thể hàng năm.

  2. Tổ chức triển khai thực hiện: Kết quả thực hiện các tiêu chí như quy hoạch, lưới điện, y tế, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự đều đạt hoặc vượt kế hoạch đề ra. Ví dụ, tỷ lệ km đường giao thông đạt chuẩn tăng từ 78,2% năm 2021 lên 97,6% năm 2023. Tuy nhiên, một số tiêu chí về kinh tế, giao thông, thủy lợi và môi trường chưa đạt kế hoạch, ảnh hưởng đến tiến độ chung.

  3. Huy động nguồn lực: Tổng nguồn lực huy động cho xây dựng NTM tăng từ 4,564 tỷ đồng năm 2021 lên khoảng 5 tỷ đồng năm 2023, trong đó đóng góp của người dân chiếm phần lớn. Công tác truyền thông đa dạng nhưng chưa tận dụng hiệu quả các kênh hiện đại như mạng xã hội, dẫn đến nguồn lực huy động còn hạn chế so với nhu cầu thực tế.

  4. Thanh tra, giám sát và đánh giá: Trong giai đoạn 2021-2023, huyện tổ chức 55 cuộc thanh tra, giám sát, phát hiện 12 trường hợp vi phạm với số tiền thu hồi 12,34 triệu đồng, tỷ lệ xử lý vi phạm đạt 100%. Tuy nhiên, công tác kiểm tra còn thiếu tính chủ động, chưa quyết liệt và chưa có hoạt động phản hồi điều chỉnh chính sách rõ ràng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Lý Nhân đã có sự chuẩn bị và tổ chức thực hiện chính sách xây dựng NTM tương đối bài bản, với sự phân công rõ ràng và sự phối hợp giữa các cơ quan. Sự tăng trưởng kinh tế và cải thiện các chỉ tiêu xã hội phản ánh hiệu quả bước đầu của chính sách. Tuy nhiên, hạn chế về kế hoạch chi tiết, nguồn lực tài chính và công tác truyền thông ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng thực hiện.

So sánh với kinh nghiệm của các huyện Kim Bảng (Hà Nam) và Thái Thụy (Thái Bình), việc huy động sự tham gia của người dân, xây dựng kế hoạch sát thực tế và tăng cường thanh tra, giám sát là những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả. Huyện Lý Nhân cần học hỏi cách thức vận động nguồn lực đa dạng, áp dụng công nghệ truyền thông hiện đại và tăng cường vai trò giám sát cộng đồng để khắc phục các tồn tại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, bảng so sánh kế hoạch và thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM, cũng như biểu đồ phân bổ nguồn lực huy động qua các năm để minh họa rõ nét hiệu quả và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện kế hoạch triển khai chính sách: Xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể theo từng tiêu chí, chỉ tiêu và lộ trình thực hiện hàng năm, đảm bảo tính khả thi và sát thực tế. Chủ thể thực hiện: Phòng NN&PTNT phối hợp Phòng Tài chính-Kế hoạch. Thời gian: năm 2024-2025.

  2. Tăng cường tổ chức triển khai và phối hợp liên ngành: Phân công rõ trách nhiệm giữa các phòng ban, tăng cường phối hợp đồng bộ, tránh chồng chéo và đùn đẩy trách nhiệm. Chủ thể: UBND huyện, các phòng ban liên quan. Thời gian: liên tục đến 2025.

  3. Đa dạng hóa và nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực: Sử dụng các kênh truyền thông hiện đại như mạng xã hội, truyền hình, tin nhắn điện thoại để tuyên truyền, vận động người dân, doanh nghiệp tham gia đóng góp. Chủ thể: UBMTTQ huyện, các đoàn thể chính trị - xã hội. Thời gian: 2024-2026.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát và đánh giá: Thiết lập hệ thống giám sát chủ động, thường xuyên, có sự tham gia của cộng đồng dân cư, đảm bảo phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, đồng thời phản hồi để điều chỉnh chính sách phù hợp. Chủ thể: HĐND, UBND huyện, các cơ quan thanh tra. Thời gian: 2024-2030.

  5. Nâng cao năng lực cán bộ thực hiện chính sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý, cập nhật các quy định mới cho đội ngũ cán bộ tham gia thực hiện chính sách xây dựng NTM. Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan đào tạo. Thời gian: 2024-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chính quyền địa phương các cấp: Đặc biệt là các huyện, xã đang triển khai xây dựng NTM nâng cao, để tham khảo kinh nghiệm, phương pháp tổ chức thực hiện và giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách.

  2. Các cơ quan quản lý nhà nước về nông nghiệp và phát triển nông thôn: Sử dụng làm tài liệu tham khảo trong xây dựng, điều chỉnh chính sách, kế hoạch phát triển nông thôn mới phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Các tổ chức nghiên cứu, đào tạo về quản lý kinh tế và phát triển nông thôn: Là nguồn tư liệu học thuật, nghiên cứu chuyên sâu về chính sách công và quản lý nhà nước trong lĩnh vực xây dựng NTM.

  4. Các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cơ chế phối hợp trong thực hiện chính sách xây dựng NTM, từ đó tham gia tích cực hơn vào quá trình phát triển nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách xây dựng nông thôn mới là gì?
    Chính sách xây dựng NTM là hệ thống các quan điểm, mục tiêu và giải pháp của Nhà nước nhằm phát triển kinh tế - xã hội nông thôn toàn diện, bền vững, nâng cao đời sống người dân và xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM?
    Bao gồm bộ máy quản lý, nguồn nhân lực, tiềm lực tài chính, trình độ phát triển kinh tế - xã hội, quy định pháp luật và sự ủng hộ của người dân. Ví dụ, huyện Lý Nhân còn hạn chế về nhân lực và nguồn lực tài chính ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện.

  3. Làm thế nào để huy động nguồn lực hiệu quả cho xây dựng NTM?
    Cần đa dạng hóa hình thức truyền thông, vận động sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp, sử dụng các kênh truyền thông hiện đại và công khai minh bạch trong quản lý nguồn lực.

  4. Vai trò của công tác thanh tra, giám sát trong xây dựng NTM?
    Giúp phát hiện, xử lý vi phạm, đánh giá hiệu quả thực hiện chính sách, từ đó điều chỉnh kịp thời để nâng cao chất lượng và tiến độ xây dựng NTM.

  5. Làm sao để nâng cao năng lực cán bộ thực hiện chính sách xây dựng NTM?
    Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý, cập nhật các quy định mới và tăng cường phối hợp liên ngành để cán bộ có đủ năng lực triển khai hiệu quả chính sách.

Kết luận

  • Huyện Lý Nhân đã đạt nhiều kết quả tích cực trong xây dựng NTM giai đoạn 2021-2023 với tăng trưởng kinh tế 6,91%/năm và thu nhập bình quân đầu người 76,5 triệu đồng/năm.
  • Kế hoạch và tổ chức thực hiện chính sách xây dựng NTM được xây dựng và triển khai tương đối bài bản, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về chi tiết kế hoạch, nguồn lực và công tác giám sát.
  • Việc huy động nguồn lực chưa đa dạng và hiệu quả, công tác thanh tra, giám sát còn thiếu chủ động và quyết liệt.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện kế hoạch, tăng cường phối hợp, đa dạng hóa huy động nguồn lực, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường thanh tra, giám sát.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền huyện Lý Nhân và các địa phương khác trong việc nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM đến năm 2030.

Hành động tiếp theo: Chính quyền huyện Lý Nhân cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo hoàn thành mục tiêu xây dựng huyện NTM nâng cao bền vững.