Tổng quan nghiên cứu

Việc làm là một trong những nhu cầu cơ bản và thiết yếu của con người, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Tại Việt Nam, thanh niên chiếm hơn 50% lực lượng lao động xã hội, là nguồn nhân lực quan trọng cho sự phát triển đất nước. Tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên vẫn ở mức cao, đặc biệt tại các vùng nông thôn như huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam, nơi có khoảng 10.205 thanh niên trong độ tuổi 16-30, chiếm 11% dân số địa phương. Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp từ 15 đến 25 tuổi tại đây lên đến 11%, cao hơn nhiều so với tỷ lệ chung của cả nước.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên tại huyện Quế Sơn trong giai đoạn 2015-2019, nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện những khó khăn, bất cập và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên giai đoạn 2019-2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam, với trọng tâm là lực lượng lao động thanh niên trong độ tuổi 16-30.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho hoạt động hoạch định chính sách, góp phần giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội, ổn định an ninh trật tự địa phương. Đồng thời, nghiên cứu giúp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trẻ, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước, pháp luật và chính sách công. Các quan điểm, chủ trương của Đảng và pháp luật Nhà nước về công tác thanh niên và chính sách việc làm cho thanh niên được vận dụng làm nền tảng lý luận.

Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm: mô hình chính sách công với các giai đoạn xây dựng, thực hiện, đánh giá chính sách; và mô hình phát triển nguồn nhân lực thanh niên, tập trung vào các khái niệm chính như việc làm, chính sách việc làm, thanh niên, và chính sách việc làm cho thanh niên.

Các khái niệm trọng tâm bao gồm:

  • Việc làm: hoạt động lao động hợp pháp, tạo thu nhập hoặc khả năng tạo thu nhập cho người thực hiện.
  • Chính sách việc làm: hệ thống quan điểm, mục tiêu, giải pháp nhằm sử dụng lực lượng lao động và tạo việc làm.
  • Thanh niên: công dân Việt Nam từ 16 đến 30 tuổi theo Luật Thanh niên 2005.
  • Chính sách việc làm cho thanh niên: các quyết định chính trị của Nhà nước nhằm bảo đảm quyền có việc làm cho thanh niên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp chuyên ngành như phân tích - tổng hợp, logic - lịch sử, hệ thống - cấu trúc, thống kê - so sánh, nghiên cứu tài liệu và tổng kết thực tiễn.

Phương pháp điều tra xã hội học được áp dụng thông qua khảo sát mẫu phiếu in sẵn, thu thập thông tin từ thanh niên và các cơ quan liên quan tại huyện Quế Sơn. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm thanh niên trong độ tuổi lao động, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ, đánh giá thực trạng và hiệu quả thực hiện chính sách. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2019 cho đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2019-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao và chất lượng việc làm thấp: Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên từ 15-25 tuổi tại Quế Sơn là 11%, cao hơn nhiều so với tỷ lệ chung cả nước (khoảng 7,28% đối với nhóm 15-24 tuổi). Khoảng 48,8% thanh niên làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp với năng suất thấp, trong khi chỉ 16,6% làm việc trong công nghiệp và dịch vụ.

  2. Chất lượng nguồn nhân lực còn hạn chế: Chỉ có 20,2% thanh niên qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ, trong đó 10,8% có trình độ cao đẳng, đại học. Năng lực thực hành sau đào tạo còn yếu, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, ảnh hưởng đến khả năng tìm kiếm việc làm phù hợp.

  3. Hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách việc làm còn bất cập: Từ năm 2015 đến 2019, huyện đã phối hợp đào tạo nghề cho hơn 2.400 lao động thanh niên với kinh phí gần 250 triệu đồng. Trên 80% lao động sau học nghề có việc làm ổn định. Tuy nhiên, số lượng thanh niên được tư vấn, giới thiệu việc làm qua các kênh chính thức chỉ đạt khoảng 6.682 người trong 5 năm, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế.

  4. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực nhưng chưa đồng bộ: Tỷ trọng ngành nông nghiệp giảm từ 24,18% năm 2014 xuống còn 14,97% năm 2018, trong khi công nghiệp và xây dựng tăng từ 38,65% lên 58,11%. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng và quy mô kinh tế còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng tạo việc làm bền vững cho thanh niên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tỷ lệ thất nghiệp thanh niên cao chủ yếu do chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu thị trường lao động, đặc biệt là kỹ năng nghề và trình độ chuyên môn. Việc tập trung đào tạo nghề chưa đủ quy mô và chưa đa dạng ngành nghề phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế địa phương.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng thất nghiệp thanh niên tại Quế Sơn phản ánh xu hướng chung của các vùng nông thôn đang chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nơi mà chuyển đổi nghề nghiệp và nâng cao kỹ năng lao động là thách thức lớn.

Việc tổ chức thực hiện chính sách việc làm còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, nguồn lực đầu tư hạn chế và công tác tuyên truyền chưa sâu rộng dẫn đến hiệu quả chưa cao. Biểu đồ chuyển dịch cơ cấu kinh tế và bảng số liệu về tỷ lệ thanh niên được đào tạo nghề, tư vấn việc làm minh họa rõ sự chuyển biến nhưng cũng cho thấy khoảng cách giữa nhu cầu và thực tế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo nghề đa dạng và chất lượng cao: Mở rộng quy mô đào tạo nghề, tập trung vào các ngành công nghiệp, dịch vụ có tiềm năng phát triển tại địa phương. Đào tạo kỹ năng mềm, kỹ năng thực hành nghề nghiệp để nâng cao khả năng thích ứng của thanh niên với thị trường lao động. Thời gian thực hiện: 2019-2025. Chủ thể: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường nghề.

  2. Phát triển cơ sở hạ tầng và thu hút đầu tư: Đẩy mạnh phát triển các cụm công nghiệp, khu thương mại để tạo thêm việc làm cho thanh niên. Tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, khuyến khích thanh niên khởi nghiệp. Thời gian: 2020-2025. Chủ thể: UBND huyện, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  3. Nâng cao hiệu quả công tác tư vấn, giới thiệu việc làm: Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức chính trị xã hội trong việc tổ chức sàn giao dịch việc làm, tư vấn hướng nghiệp cho thanh niên, đặc biệt là học sinh THPT. Sử dụng đa dạng kênh truyền thông để phổ biến chính sách việc làm. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Huyện đoàn, Trung tâm dịch vụ việc làm tỉnh.

  4. Hỗ trợ vay vốn và khuyến khích thanh niên tự tạo việc làm: Mở rộng nguồn vốn vay ưu đãi từ Quỹ quốc gia về việc làm, hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp và phát triển mô hình sản xuất kinh doanh. Thời gian: 2019-2025. Chủ thể: Ngân hàng Chính sách xã hội, UBND huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và việc làm: Giúp hoạch định, điều chỉnh chính sách việc làm phù hợp với thực tiễn địa phương, nâng cao hiệu quả triển khai.

  2. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể thanh niên: Làm cơ sở để tổ chức các hoạt động tư vấn, đào tạo nghề, giới thiệu việc làm cho thanh niên.

  3. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực chính sách công và phát triển nguồn nhân lực: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về chính sách việc làm cho thanh niên vùng nông thôn.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư địa phương: Hiểu rõ về nguồn nhân lực thanh niên, nhu cầu đào tạo và hỗ trợ để phát triển sản xuất kinh doanh, tạo việc làm bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tỷ lệ thất nghiệp thanh niên ở Quế Sơn lại cao?
    Do chất lượng nguồn nhân lực còn thấp, kỹ năng nghề chưa đáp ứng yêu cầu thị trường, cùng với hạn chế về cơ sở hạ tầng và cơ hội việc làm tại địa phương.

  2. Chính sách đào tạo nghề đã được triển khai như thế nào?
    Từ 2015-2019, đã đào tạo nghề cho hơn 2.400 thanh niên với đa dạng ngành nghề, trong đó trên 80% có việc làm ổn định sau đào tạo.

  3. Các kênh tư vấn việc làm cho thanh niên hiện nay ra sao?
    Huyện tổ chức 8 sàn giao dịch việc làm, tư vấn cho hơn 6.600 thanh niên, phối hợp với Trung tâm dịch vụ việc làm tỉnh và các trường học để định hướng nghề nghiệp.

  4. Làm thế nào để thanh niên có thể tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi?
    Thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội và các chương trình hỗ trợ của Nhà nước, thanh niên có thể vay vốn để khởi nghiệp hoặc phát triển sản xuất kinh doanh.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả chính sách việc làm cho thanh niên?
    Cần tăng cường đào tạo nghề chất lượng, phát triển cơ sở hạ tầng, nâng cao công tác tư vấn việc làm và hỗ trợ vay vốn, đồng thời phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan.

Kết luận

  • Việc làm cho thanh niên tại huyện Quế Sơn còn nhiều khó khăn với tỷ lệ thất nghiệp cao và chất lượng việc làm thấp.
  • Chính sách đào tạo nghề và giải quyết việc làm đã được triển khai nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu thực tế.
  • Cơ cấu kinh tế địa phương đang chuyển dịch tích cực, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển việc làm trong công nghiệp và dịch vụ.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên giai đoạn 2019-2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng, tổ chức chính trị xã hội và doanh nghiệp phối hợp chặt chẽ để tạo môi trường thuận lợi cho thanh niên phát triển nghề nghiệp và ổn định cuộc sống.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu và các tổ chức liên quan trong việc phát triển nguồn nhân lực trẻ và giải quyết việc làm bền vững tại các vùng nông thôn Việt Nam.